Arthur Ashe 0
ABD Başkanı Reagan, Arthur Ashe'yi (solda) tebrik ediyor, 1982
Kişisel bilgi
Vatandaşlık	ABD
Doğum yeri	Richmond, Virjinya, ABD
Doğum tarihi	10 Temmuz 1943(1943-07-10)
Ölüm yeri	New York, New York, ABD
Ölüm tarihi	6 Şubat 1993 (49 yaşında)
Profesyonellik	1970
Emeklilik	1980
Oyun stili	Sağ el
Toplam ödül	1.584.909 $ (ATP verilerine göre)
Tekler
Kariyer rekoru	699–228
Toplam kupa	35 (Grand Prix, WCT ve Grand Slam)
En yüksek sıralama	No. 1 (1968, Harry Hopman)[1] No. 2 (12 Mayıs 1976) ATP
Grand Slam tekler
Avustralya Açık	Ş (1970)
Fransa Açık	ÇF (1970, 1971)
Wimbledon	Ş (1975)
Amerika Açık	Ş (1968)
Çiftler
Kariyer rekoru	315–173
Toplam kupa	18 (14 Grand Prix ve WCT)
En yüksek sıralama	No. 15 (30 Ağustos 1977)
Grand Slam çiftler
Avustralya Açık	Ş (1977)
Fransa Açık	Ş (1971)
Wimbledon	F (1971)
Amerika Açık	F (1968)

Arthur Robert Ashe, Jr. (d. 10 Temmuz 1943 - ö. 6 Şubat 1993), dünyada bir numara olmuş Amerikalı tenisçi. Kariyerinde üç Grand Slam şampiyonluğu olan Ashe, bu performansla en iyi Amerikalı tenisçilerden biriydi.

Afrikalı-Amerikalı Ashe, ABD Davis Kupası takımına seçilen ilk siyahi sporcuydu. Ashe Wimbledon, Amerika Açık ve Avustralya Açık'ı kazanan tek siyah olmuştu. 1980'de kariyerini noktaladı. 1968 yılında Harry Hopman tarafından dünyanın bir numarası ilan edilen sporcu, 1975'te de The Daily Telegraph'tan Lance Tingay ve World Tennis Magazine tarafından birinciliğe layık görüldü.^[1][2] ATP bilgisayar sıralamalarına göre ise en iyi derecesine Mayıs 1976'daki ikincilikle ulaştı.

Ashe 1980'lerin başında geçirdiği bypass ameliyatı sırasında verilen kanlardan HIV kaptı. 1992'nin Nisan ayında hastalığını kamuoyuna duyuran sporcu, HIV ve AIDS konusunda toplumu bilinçlendirme girişimlerine başladı. AIDS'i Yenmek için Arthur Ashe Derneğini ve Halk Sağlığı için Arthur Ashe Enstitüsünü kuran tenisçi, 6 Şubat 1993'te AIDS'e bağlı olarak gelişen zatürre sebebiyle öldü.

Ashe ölümünden sonra, 20 Haziran 1993'te, ABD başkanı Bill Clinton tarafından Başkanlık Özgürlük Madalyası'na layık görüldü.

İlk dönemleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ashe, Arthur Ashe Sr. ve Mattie Cordell Cunningham Ashe'nin çocuğu olarak Richmond, Virjinya'da doğdu. Kendisinden beş yaş küçük, Johnnie adında bir erkek kardeşi vardı.^[3] Ashe'nin annesi Mattie Mart 1950'de, henüz 27 yaşındayken gebelikteki toksik etkilere bağlı gelişen (günümüzde preeklampsi olarak bilinen) rahatsızlıklarla yaşamını yitirdi.^[4] Ashe ve kardeşi, tamirat işleri yapan babaları tarafından büyütüldü.^[3]

Ashe'nin otoriter babası, vücudunun çelimsiz olduğu gerekçesiyle, o dönem siyah çocuklar arasında hayli popüler olan futbol oynamayı oğluna yasaklamıştı. Ashe ailesinin evi, Richmond'un siyahlara ait en büyük oyun alanı olan Brookfield Playground'un hemen yakınındaydı. İçerisinde tenis kortu olan bu alanda oynamaya başlayan Ashe, diğer bir genç oyuncu Ron Charity'den temel birkaç vuruş öğrenmişti.^[5]

Ashe Maggie L. Walker High School'a devam ettiği sırada tenis çalışmalarına devam etti. Robert Walter Johnson sporcunun antrenörlüğünü yaptı. Beyaz gençlerle oynamak için, izole edilmiş konumdaki Richmond'tan yaptığı uzun seyahatlerden yorulan Ashe, St. Louis'li bir tenis yetkilisinin yaptığı teklifi kabul ederek buraya taşındı; Sumner High School'a gitmeye başladı.^[6]

Genç Ashe oyunuyla Sports Illustrated'in dikkatini çekmeyi başardı.^[7] 1963'te Kaliforniya Üniversitesi, Los Angeles'tan (UCLA) tenis bursu kazandı. UCLA'da Reserve Officers' Training Corps (ROTC) kapsamında okudu; bu durum ödenen okul ücreti karşılığında aktif askeri hizmet yapmasını gerektiriyordu. 1966'daki turnuva sonrasında Amerika Birleşik Devletleri Ordusuna katıldı. Washington'da temel eğitimini tamamladıktan sonra teğmen oldu. West Point'teki ABD Kara Harp Okulunda görevlendirilen Ashe, burada veri işleme biriminde çalıştı. Harp Okulundaki döneminde akademinin tenis programını yürüttü. Ashe 1969'da görevini tamamlayarak ordudan ayrıldı.^[8]

Kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ashe 1963'te ABD Davis Kupası takımına seçilen ilk siyahi oyuncu oldu. 1965'te National Collegiate Athletic Association (NCAA) tekler şampiyonluğunu kazanan sporcu, UCLA'nın takım olarak zirvede yer almasında da pay sahibi oldu.

1968'de, Davis Kupası'nda takım arkadaşı olan Bob Lutz'a karşı, ABD Amatör Şampiyonası'nı kazanan Ashe, aynı yıl açık dönemin ilk Amerika Açık'ını kazanarak, bu başarıya ulaşan ilk siyah erkek sporcu oldu. Kardeşi Johnnie onun yerine orduda ekstra görev yapmayı kabul edince, Ashe Vietnam Savaşı için orduya girmek zorunda kalmamış, böylece şampiyonaya katılabilmişti.^[9] Sporcu ABD Davis Kupası takımının zaferinde de pay sahibi oldu. Ashe aynı yıl hem amatör hem de açık ülke şampiyonasını kazanan tek tenisçi olmayı başardı.^[10] Amerikalı tenisçi Ocak 1970'teki Avustralya Açık tekler şampiyonluğuyla kariyerinin ikinci Grand Slam zaferini yaşadı. Eylül ayında ise Lamar Hunt'ın kurduğu World Championship Tennis'le beş yıllık sözleşme imzalayarak profesyonel oyuncu oldu.^[11] Tenisin giderek artan popülaritesi göz önüne alındığında, tenisçilerin yeterli kazancı elde edemediğini düşünen Ashe, ATP (ATP)'ın 1972'deki kuruluşuna desten verdi. Aynı yıl Güney Afrika yönetimi tarafından vize başvurusu geri çevrilen oyuncu, bu sebeple Güney Afrika Açık'a katılamadı. Ashe verdiği demeçlerde, bu durumu Güney Afrika'nın apartheid politikalarının göstergesi olarak niteledi ve Güney Afrika'nın profesyonel tenis müsabakalarından ihraç edilmesi çağrısı yaptı.

Ashe 1975'te Wimbledon finalinde Jimmy Connors'ı mağlup ederek şampiyon oldu. Aynı yıl sezon sonu şampiyonası WCT Finalleri'ni de kazandı. Daha sonra birkaç yıl daha kariyerini sürdüren sporcu, 1979'da geçirdiği kalp ameliyatıyla bölünen tenis macerasını 1980 yılında sonlandırdı.

Ashe hâlen Wimbledon, Amerika Açık ve Avustralya Açık'ta şampiyon olan tek siyahi erkek tenisçidir. Sporcu aynı zamanda, 1983'te Fransa Açık'ı kazanan Fransız Yannick Noah'la birlikte, Grand Slam tekler şampiyonluğu yaşamış iki siyahi Afrika asıllı isimden biridir.

1940'larda dünyanın bir numarası olan Jack Kramer, 1979 tarihli otobiyografisinde Ashe'yi tüm zamanların en iyi 21 oyuncusundan biri olarak nitelemişti.

Sporu bırakışı sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Aktif kariyerini noktalayan Ashe, Time dergisinde yazarlık, ABC Sports'ta yorumculuk, Uluslar Yıldızlar Tenis Ligi kuruculuğu ve ABD Davis Kupası ekibi kaptanlığı gibi birçok farklı işle ilgilendi. 1985'te International Tennis Hall of Fame'e seçildi.^[12]

Arthur Ashe 1988'de üç ciltlik A Hard Road to Glory: A History of the African-American Athlete (Zafere Giden Zorlu Yol: Bir Afikalı-Amerikalı Atlet Tarihi) kitabını yayımladı.^[13] Bu kitap için yaklaşık altı yıl boyunca bir araştırmacılar grubuyla çalışmalar sürdürmüştü.^[14]

Ashe aktif olarak insan hakları savunucusu oldu. Sporcu, Güney Afrika'daki ırk ayrımcılığı politikalarının değişimini incelemek için ülkeye giden 31 ünlü Afrikalı-Amerikalıdan oluşan delegasyonda yer aldı. 11 Ocak 1985'te Güney Afrika'nın ABD Büyükelçiliği önündeki katıldığı anti-apartheid protesto sırasında tutuklandı. 9 Eylül 1992'de Beyaz Saray önündeki Haitili göçmenler protestosunda yine aynı durumla karşılaştı.

Kişisel hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ashe Ekim 1976'daki bir yardım organizasyonunda tanıştığı fotoğrafçı Jeanne Moutoussamy ile 20 Şubat 1977'de evlendi. Çiftin nikâhı New York'ta ABD'nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Andrew Young tarafından kıyıldı.^[15]

Ashe çifti Aralık 1986'da bir kız çocuğu evlat edindi. Çift kızlarına Jeanne'nin mesleğinden hareketle Camera adını verdi.^[16]

Sağlık sorunları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ashe 1979'da kalp krizi geçirdi. Bu durum, sağlam vücut yapısına sahip bir sporcu olması nedeniyle kamuoyunda şaşkınlık yarattı. Ashe'nin rahatsızlığı, kalp hastalıklarının kalıtsal yönüne ilgiyi artırdı. Amerikalı tenisçiye 13 Aralık 1979'da, Dr. John Hutchinson tarafından bypass yapıldı.^[17] Ashe ameliyattan birkaç ay sonra aktif spora geri dönecek duruma gelmişti. Ancak ailesiyle çıktığı Kahire tatilinde, koşu yaptığı sırada göğsünde ağrılar hissetti. Koşuyu kesen sporcu, yakın arkadaşı Douglas Stein'in eşliğinde doktor kontrolünden geçti. Stein, Ashe'nin New York'a dönerek, ameliyatını da gerçekleştiren kendi kardiyoloğunun gözetiminde kalması konusunda ısrarcı oldu.^[17] Sporcu 1983'te, ilk ameliyatın komplikasyonlarının giderilmesi için ikinci kez bıçak altına yattı.

1988'in Eylül ayında, sağ kolunda uyuşma hisseden Ashe hastaneye kaldırıldı. Tanı amaçlı bir beyin ameliyatı olan ve birçok testten geçirilen sporcuya, HIV taşıyan insanlarda sıkça görülen bir paraziter hastalık olan toksoplazmoz teşhisi koyuldu. Ardından yapılan testle sporcunun gerçekten HIV taşıdığı görüldü. Ashe ve doktorlar, virüsün kaynağının sporcunun ikinci kalp ameliyatı sırasında verilen kanlar olduğu fikrinde birleşti.^[18][19] Ashe çifti, iki yaşındaki kızlarını da düşünerek hastalığı gizli tutmaya karar verdi.

1992 yılına gelindiğinde, Ashe'nin USA Today'de çalışan bir arkadaşı, sporcunun hastalığını duymuş ve doğrulamak için kendisini aramıştı. Ashe, USA Today'in haberi yayımlama planları üzerine aldığı kararla, 8 Nisan 1992'de HIV taşıdığını tüm kamuyouna açıkladı. Kendisini hastalığını açıklamaya zorladığı için USA Today'i suçlayan sporcu, bununla birlikte artık yalan söylemek zorunda olmadığı için rahatladığını belirtti. Ashe'nin açıklamasında sonra, yüzlerce kişi gazeteye mektuplar yazarak haberi yayımlama kararına tepki gösterdi.^[20]

Hastalığı duyulan Ashe, AIDS'in daha fazla tanınması, cinsel eğitim ve güvenli cinsel ilişki konularında çalışmaya başladı. Kendi hastalığı konusundaki soruları cevaplandırarak, sadece homoseksüellerin ya da uyuşturucu bağımlıların AIDS'e yakalanma riski taşıdığı şeklindeki yanlış algıları yıkmaya çalıştı.^[18]

Ashe bir süre sonra AIDS'i Yenmek için Arthur Ashe Derneğini kurdu. Ölümüne iki ay kala, yetersiz sağlık hizmetleri sorunlarını ortaya koymak için, Halk Sağlığı için Arthur Ashe Enstitüsünü kuran tenisçi, Sports Illustrated dergisi tarafından yılın sporcusu seçildi. Hayatının son bölümünde vaktinin çoğunu Days of Grace adlı kitapta anılarını yazmaya ayıran sporcu, taslak metni ölümüne bir haftadan az kala bitirebilmişti.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ashe 6 Şubat 1993'te New York Hastanesi'nde AIDS'e bağlı zatürre sebebiyle öldü. Cenaze töreni 10 Şubat'ta Richmond'taki Arthur Ashe Atletizm Merkezi'nde yapıldı.^[19] Ashe'nin 1979'daki düğününü yöneten Andrew Young, cenazesini de idare eden isimdi. Törene 6000'den fazla kişi katıldı.^[21] Ashe, 1950'de ölen ve mezarı Richmond'daki Woodland Mezarlığı'nda olan annesi Mattie'nin yanına gömülmeyi vasiyet etmişti.^[22]

Kariyer istatistikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Grand Slam tekler turnuvaları[değiştir | kaynağı değiştir]

¹Avustralya Açık 1977'de Ocak ve Aralık aylarında olmak üzere iki kez yapıldı.
A = Turnuvaya katılmadı
ŞO = Oyuncunun şampiyonluk sayısıyla, katıldığı turnuva sayısı oranı

Grand Slam finalleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Tekler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sonuç	Yıl	Turnuva	Zemin	Finaldeki rakip	Skor
İkinci	1966	Avustralya Şampiyonası	Çim	Roy Emerson	4-6, 8-6, 2-6, 3-6
İkinci	1967	Avustralya Şampiyonası	Çim	Roy Emerson	4-6, 1-6, 4-6
Şampiyon	1968	Amerika Açık	Çim	Tom Okker	14-12, 5-7, 6-3, 3-6, 6-3
Şampiyon	1970	Avustralya Açık	Çim	Dick Crealy	6-4, 9-7, 6-2
İkinci	1971	Avustralya Açık	Çim	Ken Rosewall	1-6, 5-7, 3-6
İkinci	1972	Amerika Açık	Çim	Ilie Năstase	6-3, 3-6, 7-6(5-1), 4-6, 3-6
Şampiyon	1975	Wimbledon	Çim	Jimmy Connors	6-1, 6-1, 5-7, 6-4

Çiftler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sonuç	Yıl	Turnuva	Zemin	Eş	Finaldeki rakip	Skor
İkinci	1968	Amerika Açık	Çim	Andrés Gimeno	Bob Lutz Stan Smith	11-9, 6-1, 7-5
İkinci	1970	Fransa Açık	Toprak	Charlie Pasarell	Ilie Năstase Ion Ţiriac	6-2, 6-4, 6-3
Şampiyon	1971	Fransa Açık	Toprak	Marty Riessen	Tom Gorman Stan Smith	6-8, 4-6, 6-3, 6-4, 11-9
İkinci	1971	Wimbledon	Çim	Dennis Ralston	Roy Emerson Rod Laver	4-6, 9-7, 6-8, 6-4, 6-4
Şampiyon	1977 (Ocak)	Avustralya Açık	Çim	Tony Roche	Charlie Pasarell Erik Van Dillen	6-4, 6-4

Grand Slam, Grand Prix ve WCT Tur[değiştir | kaynağı değiştir]

Tekler[değiştir | kaynağı değiştir]

No.	Tarih	Turnuva	Zemin	Rakip	Skor
1.	1 Ağustos 1968	ABD Amatör Şampiyonası, Boston, ABD	Çim	Robert Lutz	4-6, 6-3, 8-10, 6-0, 6-4
2.	29 Ağustos 1968	ABD Açık, New York City, ABD	Çim	Tom Okker	14-12, 5-7, 6-3, 3-6, 6-3
3.	19 Ocak 1970	Avustralya Açık, Melbourne, Avustralya	Çim	Dick Crealy	6-4, 9-7, 6-2
4.	28 Eylül 1970	Berkeley, Kaliforniya	Sert	Cliff Richey	6-4, 6-2, 6-4
5.	8 Kasım 1970	Paris, France	Halı	Marty Riessen	7-6, 6-4, 6-3
6.	18 Nisan 1971	Charlotte, USA	Sert	Stan Smith	6-3, 6-3
7.	1 Kasım 1971	Stockholm, İsveç	Sert	Jan Kodeš	6-1, 3-6, 6-2, 1-6, 6-4
8.	8 Kasım 1971	Paris, Fransa	Toprak	Marty Riessen	7-6, 6-4, 6-3
9.	29 Temmuz 1972	Louisville WCT	Toprak	Mark Cox	6-4, 6-4
10.	11 Eylül 1972	Montreal WCT	Sert	Roy Emerson	7-5, 4-6, 6-2, 6-3
11.	18 Kasım 1972	Rotterdam WCT	Halı	Tom Okker	3-6, 6-2, 6-1
12.	26 Kasım 1972	Roma WCT	Halı	Bob Lutz	6-2, 3-6, 6-3, 3-6, 7-6
13.	26 Şubat 1973	Şikago WCT	Halı	Roger Taylor	3-6, 7-6(11-9), 7-6(7-2)
14.	23 Temmuz 1973	Vaşington	Toprak	Tom Okker	6-4, 6-2
15.	11 Şubat 1974	Bologna WCT	Halı	Mark Cox	6-4, 7-5
16.	3 Mart 1974	Barselona WCT	Halı	Bjorn Borg	6-4, 3-6, 6-3
17.	4 Kasım 1974	Stockholm	Sert	Tom Okker	6-2, 6-2
18.	17 Şubat 1975	Barselona WCT	Halı	Bjorn Borg	7-6, 6-3
19.	24 Şubat 1975	Rotterdam WTT	Halı	Tom Okker	3-6, 6-2, 6-4
20.	10 Mart 1975	Münih WCT	Halı	Bjorn Borg	6-4, 7-6
21.	21 Nisan 1975	Stockholm WCT	Halı	Tom Okker	6-4, 6-2
22.	7 Mayıs 1975	Dallas WCT Finalleri	Halı	Bjorn Borg	3-6, 6-4, 6-4, 6-0
23.	23 Haziran 1975	Wimbledon	Çim	Jimmy Connors	6-1, 6-1, 5-7, 6-4
24.	15 Eylül 1975	Pacific Soutwest, Los Angeles	Sert	Roscoe Tanner	3-6, 7-5, 6-3
25.	22 Eylül 1975	San Francisco	Sert	Guillermo Vilas	6-0, 7-6(7-4)
26.	7 Ocak 1976	Columbus WCT	Halı	Andrew Pattison	3-6, 6-3, 7-6(7-4)
27.	12 Ocak 1976	Indianapolis WCT	Sert	Vitas Gerulaitis	6-2, 6-7, 6-4
28.	4 Şubat 1976	Richmond WCT	Sert	Brian Gottfried	6-2, 6-4
29.	17 Şubat 1976	Roma WCT	Sert	Bob Lutz	6-2, 0-6, 6-3
30.	23 Şubat 1976	Rotterdam WTT	Sert	Bob Lutz	6-3, 6-3
31.	17 Nisan 1978	San Jose	Halı	Bernard Mitton	6-7, 6-1, 6-2
32.	7 Nisan 1978	Columbus	Toprak	Bob Lutz	6-3, 6-4
33.	18 Eylül 1978	Los Angeles	Halı	Brian Gottfried	6-2, 6-4

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ashe, Arthur (1967). Advantage Ashe. University of Michigan: Coward-McCann. s. 192. 
• Ashe, Arthur (1981). Off the court. New American Library. s. 230. ISBN 0-453-00400-8. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Ashe, Arthur (1993). Days of Grace: A Memoir. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 0-679-42396-6. 
• Ashe, Arthur (1993). A Hard Road to Glory: A History of the African-American Athlete. New York, NY: Amistad. ISBN 1-56743-006-6. 

İlgili kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

• McPhee, John (1969). Levels of the Game. New York, NY: New York, Farrar, Straus & Giroux. ISBN 0-374-51526-3. 
• Robinson, Louie (1969). Arthur Ashe: Tennis Champion. Washington Square Press. s. 135. ISBN 0-671-29278-1. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
• Deford, Frank; Ashe, Arthur (1975). Arthur Ashe: Portrait in Motion. Boston: Houghton Mifflin. ISBN 0-395-20429-1. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link)
• Weissberg, Ted (1991). Arthur Ashe—tennis great. Demco Media. s. 109. ISBN 0-7910-1115-1. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2013. 
• Collins, David (1994). Arthur Ashe: against the wind. Dillon Press. s. 128. ISBN 0-87518-647-5. 
• Towle, Mike (2001). I Remember Arthur Ashe: Memories of a True Tennis Pioneer and Champion of Social Causes by the People Who Knew Him. Cumberland House Publishing. ISBN 1-58182-149-2. 
• Steins, Richard (2005). Arthur Ashe:a biography. Greenwood Publishing Group. s. 103. ISBN 0-313-33299-1. 14 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ekim 2013. 
• Mantell, Paul (2006). Arthur Ashe: Young Tennis Champion. Simon and Schuster. s. 224. ISBN 0-689-87346-8. 25 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2013. 
• Henderson Jr., Douglas (2010). Endeavor to Persevere: A Memoir on Jimmy Connors, Arthur Ashe, Tennis and Life. Untreed Reads. ISBN 9-781-61187-0398. 11 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2013. 

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Arthur Ashe ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Arthur Ashe Learning Center (AALC) web sitesi 10 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• ATP, Arthur Ashe profili 14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sports Illustrated Arthur Ashe tribute website9 Aralık 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Arthur Ashe Halk Sağlığı Enstitüsü 6 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• UCLA Arthur Ashe Öğrenci Sağlık Merkezi

Ödüller ve başarılar
Önce gelen: -	Yılın Oyuncusu 1975	Sonra gelen: Björn Borg