Aleksandr Aleksandrovich Deyneka (Rusça: Алекса́ндр Алекса́ндрович Дейне́ка; 20 Mayıs 1899, Kursk - 12 Haziran 1969, Moskova), 20. yüzyılın ilk yarısının en önemli Rus modernist figüratif ressamlarından biri olarak kabul edilen sosyalist gerçekçi Sovyet-Rus ressam, grafik sanatçısı ve heykeltıraş.^[1]

Sosyalist gerçekçilik'in resim sanatındaki öncülerindendi. Anıtsal eserleri 1930-1950'lerde Moskova'nın çehresini şekillendirdi - Mayakovskaya ve Novokuznetskaya metro istasyonlarını, Moskova Devlet Üniversitesi ve Devlet Kremlin Sarayı'nı süsledi.

İlk yılları ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Deyneka, Kursk'ta bir demiryolu deposu işçisinin çocuğu olarak doğdu. Aile geleneğini takiben Kursk demiryolu kolejine girdi, ancak aynı zamanda küçük bir resim atölyesinde derslere katıldı. Öğretmenleri onun yeteneğini fark etti ve onu sanatsal eğitimini devam ettirmesi yönünde teşvik ettiler. Bu nedenle Deyneka 1915'te Ukrayna'nın Harkiv kentine sanat eğitimi almaya gitti. Burada antika maskeler, heykeller ve modeller çizdi.1917 Ekim Devrimi'nin ardından okul kapatıldı ve öğrenciler evlerine gönderildi. Deyneka, ailesine yardım ettiği Kursk'a geri döndü. Bir kadın spor salonunda sanat öğretmenliği yaptı, ardından yerel Kriminal Araştırma Departmanında fotoğrafçı olarak çalıştı.1919'da Deyneka, sanatsal becerilerinin kasaba ve köylerdeki propaganda faaliyetleri için poster çizmek için kullandığı Kızıl Ordu'ya çağrıldı. Kısa süre sonra, posterlerin prodüksiyonunu organize etmekten sorumlu biriminin Sanat Departmanının başına atandı.^[2] 1917 devrimini izleyen iç savaş sırasında Kızıl Ordu'nun Kursk'un savunmasına katıldı. 1920'de, devlet destekli "Yüksek Sanatsal-Teknik Atölyeler" olan Vutemas'ta okumak için Moskova'ya gitti, ancak o okulun sanatsal "sol" veya Avangart (oradaki fakülte çeşitli noktalarda Kazimir Maleviç, Liubov Popova ve Aleksandr Rodçenko gibi sanatçılar dahil) deneysel yolunu takip etmek yerine, Deineka daha klasist bir estetiği tercih etti.

Eğitim sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

1924'te Deyneka eğitimini tamamladı. Vutemas'tan ayrıldıktan sonra, 1925'te, figüratif resmin devrimci sanatla ilişkisini sürdürmesini savunan bir grup olan "Şövale Ressamları Derneği" OST'yi kurdu.^[3] ve çeşitli Sovyet dergilerinde çalışmaya başladı ve ülke çapında yoğun bir şekilde dolaştı. Gezileri sırasında yaptığı eskizler, gelecekteki çalışmaları için zengin malzeme sağladı. Ana hedefi, sosyalist gerçekçilik olan sanatta yeni bir tarz yaratmaktı - halka açık yerlerde kitleler için sanat. Yeni tarzın yeniliği, daha önce sanatta hiç kullanılmamış temalara - spor, havacılık, fabrikalar, toplu taşıma, madenler, Sovyet kolektif çiftçiliği - işe yarayan ve hareket eden ve yeni çağın sembolü olan her şeyi ele almasıydı. Yeni stil yeni teknikler gerektiriyordu ve burada genç sanatçılar grafik netliğini katı kompozisyona tercih ettiler. Alman dışavurumculuğunun ustalarından büyük ölçüde etkilendiler.1935'te Deyneka yurtdışına bir iş gezisine gönderildi - İtalya, Fransa ve ABD'ye. Gezisinin ana amacı, yabancı sanatçıların anıtsal eserlerini incelemek ve müzeleri gezmekti. Seyahatinde birçok eskiz çizdi, fotoğraf makinesiyle hiç fotoğraf çekmedi; ona göre eskizler görme duygusunu fotoğraflardan daha iyi korudu. Deyneka yanında her zaman cebinin büyüklüğüne uyacak şekilde özel olarak tasarlanmış bir eskiz defteri taşırdı. Gezisi İtalya, Fransa ve ABD'de yaşam hakkında bir dizi çalışma ile sonuçlandı.

Eserleri ve sanat anlayışı[değiştir | kaynağı değiştir]

Deineka, figüratif klasik anlayışla eserler vermiş olsa da modernizmin kelime dağarcığının çalışmaları üzerindeki devam eden etkisini, özellikle de Yeni Fabrikalar İnşa Etmek gibi daha önceki tuvallerde gizlemedi. Burada, Gustav Klutsis gibi avangart sanatçıların geliştirdiği görsel fotomontaj dilinin etkisi, geleneksel resim aracının kullanımıyla yumuşatılmasına rağmen açıkça görülmektedir. Deineka’nın hem figüratif sahneler çizerken hem de modernist bir estetikle aynı anda akıcılık gösterme arzusu, çocuk kitapları için illüstrasyon çalışmalarına da katkıda bulundu. Resim ve çizimleri genellikle siyah beyazdır. Resimleri ve çizimleri, tür sahnelerinin yanı sıra emekçi ve genellikle sporcu tasvirlerinden oluşmaktadır. Deyneka daha sonra en ikonik tablosu olan 1928'de Petrograd'ın Savunması ve 1942'de Sivastopol Savaşı, Moskova'nın Dış Eteklerinde gibi anıtsal eserler resmetmeye başladı. 30'lu yıllarda Deyneka odağını kolektif temalardan bireyin güzelliğine kaydırdı. Mozaikleri Moskova'daki Mayakovskaya metro istasyonunu süslemiştir. "United Art Rating" de en yüksek kategori olan "1A - dünyaca ünlü bir sanatçı" içinde yer almaktadır.

Son yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Lenin Nişanı ile ödüllendirildi. 1962'de Deyneka, SSCB Sanat Akademisi Başkan Yardımcılığına atandı. Deyneka, hayatı boyunca ülkenin en prestijli kurumları olan Yüksek Sanat Enstitüsü, Uygulamalı ve Dekoratif Sanatlar Enstitüsü ve Mimarlık Enstitüsü'nde son derece saygı duyulan ve sevilen bir profesördü. Kendisine ayrıca Kızıl Bayrak ve SSCB'deki en yüksek ödül olan Sosyalist Emek Kahramanı unvanı verildi. 1969'da Akademi Deyneka’nın 70 yaşında ölümünden birkaç gün önce açılan kişisel sergisini düzenledi. 12 Haziran 1969'da hayatını kaybeden sanatçı Moskova’daki Novodeviçi Mezarlığı’na gömüldü.

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]