Bolivya nehir yunusu

Bolivya nehir yunusu
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia;
Şube:	Chordata;
Alt şube:	Vertebrata;
İnfa şube:	Gnathostomata;
Sınıf:	Mammalia;
Takım:	Cetacea;
Alt takım:	Odontoceti;
Familya:	Iniidae;
Cins:	Inia;
Tür:	Inia geoffrensis;
Üçlü adlandırma
	Inia geoffrensis boliviensis; d'Orbigny, 1834
	; Inia geoffrensis boliviensis mor bölgelerde

Bolivya nehir yunusu (Inia geoffrensis boliviensis), Amazon nehir yunusu'nun alt türü olan, Bolivya'da ve Brezilya'nın güneybatı bölgesinde yaşayan nehir yunusu. 2008 yılında moleküler düzeydeki çalışmaların ardından ayrı bir tür olarak teyit edilmiştir.

Bu yunusun Inia geoffrensis türünden farklı olduğunu savunan araştırmacılar ve bilimsel kuruluşlar da mevcuttur.^[1]^[2]^[3]

Eylül 2012'de, Bolivya cumhurbaşkanı Evo Morales bu yunusu ulusal zenginlik kapsamına katarak korunmasına yönelik kanunlar çıkarmıştır.^[4]

Keşif[değiştir | kaynağı değiştir]

Fransız doğa bilimci ve paleontolojist Alcide Dessalines d'Orbigny, bu yunusu 1826-1833 yılları arasında Güney Amerika'da keşfetmiştir.^[5] Fransa'ya 1834 yılında döndüğünde kendi keşfettiği bilimsel keşiflerine Inia boliviensis türünü de eklemiştir. 1847 yılında d'Orbigny ve Paul Gervais bu yeni türü "Delphinius geoffrensis" yani Amazon nehir yunusu) ile karşılaştırmışlar ve bu iki yunus türünün çok yakın olduğuna karar vermişlerdir.^[6]

1973 yılında Bolivya'daki akarsularda bu yunusa ait dişler bulunmuştur. Bu tarihten itibaren "Bolivya nehir yunusu" adını alan Inia geoffrensis boliviensis bu isimle literatüre girmiştir. Buna karşın bu nehir yunusunun taksomonisinde bir fikir birliği bulunmamaktadır.^[7]

Hakkında[değiştir | kaynağı değiştir]

Hayvanın boyunun 208 ile 216 cm arasında değiştiği ve üst çenede 31-35 diş bulunduğu rapor edilmiştir.^[8] Uzun bir burna sahip olan bu canlı türünde, erkek ve dişiler arasında vücut boyutu ve şekli, renk veya desen bakımından farklılıklar görülür (Seksüel dimorfizm). Fiziksel özellikleri bakımından Amazon nehir yunusu ile benzerlikler taşır. Bununla birlikte bu canlılarla ilgili ayrıntılı çalışmalar mevcut olmayıp standart verilerek ulaşmak mümkün değildir.

Bolivya nehir yunusları genellikle Bolivya'daki göl ve nehirlerde yaşamakta ve buradaki besinlerle yaşamlarını devam ettirmektedir. Cinsin diğer üyeleri gibi bu canlıların da temel besin kaynağı balıktır.^[8]^[9]

Koruma[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgedeki baraj inşaatları bu canlıların yaşamlarına tehdit oluşturmaktadır. Bu barajlar nedeniyle canlıların doğal besin kaynakları yok olmaya yüz tutmuştur. Bu tehditlere karşı Bolivya hükûmeti bu yunus türü için çeşitli önlemler almıştır. Buna yönelik olarak Temmuz 1999'da çıkartılan 25458 nolu Kararname ile bölgedeki avcılık ve balıkçılık risk olarak kabul edilmiş ve ulusal zenginliğe karşı suç olarak tanımlanarak yasaklanmıştır. Bu kararı takiben 2008 yılında çıkan kararda da bu yunus cinsi Bolivya'nın ulusal mirası kapsamı altına alınmıştır. Tüm bunlara karşın Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği bu cinsi, bilimsel verilerin eksik olması sebebiyle henüz bağımsız bir tür olarak kabul etmemiştir.^[8]

Bölgede yaşayan 1400 ila 4000 arasında Bolivya nehir yunusu olduğu tahmin edilmektedir.^[8]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

d'Orbigny'nin çizdiği 1847 yılına ait Bolivya nehir yunusu çizimleri
Nehirde yüzen bir Bolivya nehir yunusu

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Martínez-Agüero, M.; S. Flores-Ramírez; M. Ruiz-García (2006). "First report of major histocompatibility complex class II loci from the Amazon pink river dolphin (genus Inia)" (PDF). Genetics and Molecular Research. 5 (3). ss. 421-431. PMID 17117356. 26 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
^ Hrbek, Tomas; Da Silva, Vera Maria Ferreira; Dutra, Nicole; Gravena, Waleska; Martin, Anthony R.; Farias, Izeni Pires (22 Ocak 2014). Turvey, Samuel T. (Ed.). "A New Species of River Dolphin from Brazil or: How Little Do We Know Our Biodiversity". PLOS ONE. Cilt 9. ss. e83623. doi:10.1371/journal.pone.0083623. PMC 3898917 $2. PMID 24465386. 5 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
^ R.R. Reeves; T.A. Jefferson; L. Karczmarski; K. Laidre; G. O'Corry-Crowe; L. Rojas-Bracho; E.R. Secchi; E. Slooten; B.D. Smith; J.Y. Wang; K. Zhou (2011). "Inia geoffrensis". IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. 8 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
^ "Bolivia enacts law to protect Amazon pink dolphins". BBC News. 18 Eylül 2012. 12 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
^ M. Ruiz-García, S. Caballero, M. Martinez-Agüero, J.M. Shostell JM: Molecular differentiation among Inia geoffrensis and Inia boliviensis (Iniidae, Cetacea) by means of nuclear intron sequences. In: V.T. Koven (Herausgeber): Population Genetics Research Progress. Boca Raton, Nova Publishers 2008; S. 177–203.
^ Inia geoffrensis (Blainville, 1817) 19 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.
^ Robineau, Daniel; Buffrénil, Vivian, de (2003). "Early descriptions of whales: D'Orbigny, A. 1834. Note on a new cetacean genus, from the rivers of the central part of South America. [Notice sur un nouveau genre de cétacé, des rivières du centre de l'Amèrique méridionale. Nouvelles annales du Muséum d'histoire naturelle, 3:28–36]". The Journal of Cetacean Research and Management. 5 (3). IWC. ss. 209-212. 25 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.
^ ^a ^b ^c ^d V.M.F. da Silva, A.R. Martin: Family Iniidae (Amazon River Dolphins); Bolivian Boto Inia boliviensis In: Don E. Wilson, Russell A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. 4. Sea Mammals. Lynx Edicions, Barcelona 2014; S. 378. ISBN 978-84-96553-93-4.
^ Tomas Hrbek, Vera Maria Ferreira Da Silva, Nicole Dutra, Waleska Gravena, Anthony R. Martin, Izeni Pires Farias: A New Species of River Dolphin from Brazil or: How Little Do We Know Our Biodiversity. In Samuel T. Turvey, PLoS ONE 9, 2014: e83623. doi:10.1371/journal.pone.0083623.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"Inia geoffrensis boliviensis". Bütünleştirilmiş Taksonomik Bilgi Sistemi.

[Martinez-Aguero-1] Martínez-Agüero, M.; S. Flores-Ramírez; M. Ruiz-García (2006). "First report of major histocompatibility complex class II loci from the Amazon pink river dolphin (genus Inia)" (PDF). Genetics and Molecular Research. 5 (3). ss. 421-431. PMID 17117356. 26 Eylül 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.

[Hrbek2014-2] Hrbek, Tomas; Da Silva, Vera Maria Ferreira; Dutra, Nicole; Gravena, Waleska; Martin, Anthony R.; Farias, Izeni Pires (22 Ocak 2014). Turvey, Samuel T. (Ed.). "A New Species of River Dolphin from Brazil or: How Little Do We Know Our Biodiversity". PLOS ONE. Cilt 9. ss. e83623. doi:10.1371/journal.pone.0083623. PMC 3898917 $2. PMID 24465386. 5 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.

[iucn-3] R.R. Reeves; T.A. Jefferson; L. Karczmarski; K. Laidre; G. O'Corry-Crowe; L. Rojas-Bracho; E.R. Secchi; E. Slooten; B.D. Smith; J.Y. Wang; K. Zhou (2011). "Inia geoffrensis". IUCN 2011. IUCN Red List of Threatened Species. Version 2011.2. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. 8 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.

[bbc120918-4] "Bolivia enacts law to protect Amazon pink dolphins". BBC News. 18 Eylül 2012. 12 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.

[5] M. Ruiz-García, S. Caballero, M. Martinez-Agüero, J.M. Shostell JM: Molecular differentiation among Inia geoffrensis and Inia boliviensis (Iniidae, Cetacea) by means of nuclear intron sequences. In: V.T. Koven (Herausgeber): Population Genetics Research Progress. Boca Raton, Nova Publishers 2008; S. 177–203.

[6] Inia geoffrensis (Blainville, 1817) 19 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 18 Ekim 2016.

[JCRM-2003-5-2-7] Robineau, Daniel; Buffrénil, Vivian, de (2003). "Early descriptions of whales: D'Orbigny, A. 1834. Note on a new cetacean genus, from the rivers of the central part of South America. [Notice sur un nouveau genre de cétacé, des rivières du centre de l'Amèrique méridionale. Nouvelles annales du Muséum d'histoire naturelle, 3:28–36]". The Journal of Cetacean Research and Management. 5 (3). IWC. ss. 209-212. 25 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2013.

[Silva-8] V.M.F. da Silva, A.R. Martin: Family Iniidae (Amazon River Dolphins); Bolivian Boto Inia boliviensis In: Don E. Wilson, Russell A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. 4. Sea Mammals. Lynx Edicions, Barcelona 2014; S. 378. ISBN 978-84-96553-93-4.

[9] Tomas Hrbek, Vera Maria Ferreira Da Silva, Nicole Dutra, Waleska Gravena, Anthony R. Martin, Izeni Pires Farias: A New Species of River Dolphin from Brazil or: How Little Do We Know Our Biodiversity. In Samuel T. Turvey, PLoS ONE 9, 2014: e83623. doi:10.1371/journal.pone.0083623.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

Bolivya nehir yunusu Nedir?