Chang'e 4

Chang'e 4
	Üstte: Ay'ın yüzeyine inmiş olan Chang'e 4 iniş aracı; Altta: Yutu-2 keşif aracı.
Görev türü	İniş aracı, Ay gezgini
Uygulayıcı	CNSA
COSPAR kimliği	2018-103A
SATCAT no.	43845
Görev süresi	İniş aracı: 12 ay (planlanan); 5 yıl, 3 ay, 24 gün (devam ediyor) ; Keşif aracı: 3 ay (planlanan); 5 yıl, 3 ay, 24 gün (devam ediyor)
Uzay aracı özellikleri
Fırlatma ağırlığı	Toplam: 3.780 kg ; İniş aracı: 3.640 kg; Keşif aracı: 140 kg
İniş ağırlığı	Toplam: ~1.200 kg; Keşif aracı: 140 kg
Boyutlar	Keşif aracı: 1,5 × 1,0 × 1,0 m
Görev başlangıcı
Fırlatma tarihi	İniş ve keşif aracı: 7 Aralık 2018, 18.23 UTC; Queqiao röle uydusu: 20 Mayıs 2018
Roket	Long March 3B
Fırlatma yeri	Xichang LA-2
Dünya-Ay L2 noktası yörünge aracı
Yörüngeye yerleşme	14 Haziran 2018
Ay iniş aracı
İniş tarihi	İniş ve keşif aracı: 3 Ocak 2019, 02.26 UTC
İniş yeri	Güney Kutbu-Aitken Havzası'ndaki Von Kármán krateri; 45°27′25″S 177°35′20″E / 45.457°G 177.589°D
Ay keşif aracı
Sürüş mesafesi	1.455 kilometre (904 mi); (3 Ocak 2023 itibarıyla)
	Çin Ay Keşif Programı ← Chang'e 3 Chang'e 5 →

Chang'e 4 (Çince: 嫦娥四号, Cháng'é sìhào) ilk defa Ay'ın Uzak Tarafı'na yumuşak iniş yapan Çin Ay Keşif Programı görevi. Robotik iniş takımı ve keşif aracı 7 Aralık 2018'de fırlatıldı. 3 Ocak 2019'da Ay'a iniş yaptı.^[13]

Görev, Çin'in aya yaptığı ilk iniş olan Chang'e 3'ün devamıdır. Uzay gemisi, aslında Chang'e 3'ün yedeği olarak inşa edilmiştir ve Chang'e 3'ün başarılı bir şekilde iniş yapmasından sonra kullanıma sunulmuştur. Chang'e 4'ün yapılandırması, yeni bilimsel hedeflere ulaşmak için ayarlanmıştır. Öncülleri gibi, adını Çin kültüründe Ay tanrıçası olan Chang'e'den almıştır.

Hedefleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Ay'da antik dönemlerde gerçekleşmiş bir çarpışma, yaklaşık 13 km (8,1 mi) derinliğindeki Aitken Basin adlı kraterin oluşmasını sağlamıştır. Ayrıca, çarpışmanın yarattığı tertibatın Ay'ın yerkabuğunu deldiği ve mantonun bir kısmını yüzeye çektiği düşünülmektedir. Eğer Chang'e 4 mantonun bir kısmını bulabilir ve inceleyebilirse, Ay'ın iç yapısı ve kökenlerine ilişkin yeni bir görüş elde edilebilir.^[1] Görevin bilimsel hedefleri şunlardır:^[14]

Görev süresi boyunca ayın yüzey sıcaklığını ölçmek
Ay kayaları ve topraklarının kimyasal bileşimlerini ölçmek
Düşük frekanslı radyo dalgalarının astronomik gözlemi
Kozmik ışınlarla ilgili araştırma
Taç kürenin gözlemlenmesi, radyasyon karakteristiklerinin ve mekanizmasının araştırılması ve Güneş ile Dünya arasında taçküre kütle atımının (CME) evriminin ve taşınmasının araştırılması.

Roketin taşıdığı bilimsel yük[değiştir | kaynağı değiştir]

Roket; iletişim röle uydusu, yörüngedeki mikrouydular, iniş takımı ve keşif aracını taşımıştır. Röle uydusu radyogök bilimi,^[15] iniş takımı ve keşif aracı ise iniş bölgesinin jeofiziği üzerinde çalışacaktır.^[10]^[16] Bu yükler kısmen Suudi Arabistan, İsveç, Almanya, Hollanda ve İsveç'teki uluslararası ortaklar tarafından sağlanmaktadır.^[17] Röle uydusu

Dünya-Ay L2 noktasının etrafındaki halo yörüngesine yerleştirilmiş olan Queqiao adlı röle uydusunun birincil amacı, Ay'ın Uzak Tarafı ile yeryüzü arasında sürekli röle iletişimi sağlamaktır.^[15] Ayrıca bu uydu, Hollanda-Çin yapımı bir Düşük Frekanslı Explorer'a (NCLE) ev sahipliği yapıyor.^[18]^[19] Düşük Frekanslı Explorer, 80 kHz ila 80 MHz arasındaki keşfedilmemiş radyo rejiminde astrofiziksel çalışmalar yapan bir cihazdır.

İniş takımı

İniş takımı ve keşif aracı, iniş bölgesinin jeofiziğini incelemek için sınırlı kimyasal analiz kabiliyetine sahip bilimsel yükler taşır.^[10]^[16]

İniş takımı aşağıdaki yüklerle donatılmıştır:

İpekböceği larvaları Ay'da bir kapta yetiştirilecek

İniş Takımı Kamerası (LCAM)
Arazi Kamerası (TCAM)
Düşük Frekans Spektrometresi (LFS)^[20] Güneş patlamalarını araştırmak için
Aya İniş Nötronları ve Dozimetri (LND), Nötron Dozimetrisi Almanya'daki Kiel Üniversitesi tarafından geliştirilmiştir.^[21] Cihaz, Gelecekte Ay'da yapılacak insan keşifleri için radyasyon incelemesi yapacak ve Güneş rüzgârı çalışmalarına katkıda bulunacaktır.^[22]
İniş takımından ayrıca, bitkilerin ve böceklerin sinerji içinde birlikte yaşayıp yaşayamayacağını test etmek için konulmuş tohumlar ve böcek yumurtalarının bulunduğu 3 kg'lık bir kap bulunmaktadır.^[18] Deney, patates tohumları ve "Arabidopsis thaliana"'nın yanı sıra, ipekböceği yumurtalarını içermektedir. Yumurtalar yumurtadan çıkarsa, larvalar karbondioksit üretirken, çimlendirilmiş bitkiler fotosentez yaparak oksijen salınımı yapacak. Bitkiler ve ipekböceklerinin birlikte, kap içerisinde basit bir sinerji oluşturabileceği umulmaktadır. Minyatür bir kamera en ufak büyümeleri bile görüntüleyecektir. 1982 yılında, Sovyetler Birliği'nin Salyut 7 uzay istasyonu mürettebatı Arabidopsis üretti, bu şekilde uzayda ilk defa bir bitki yetişti. 40 gün hayatta kaldılar.^[23] Keşif aracı
Panoramik Fotoğraf Makinesi (PCAM)^[20]
Ay'ın Yer Radarı Modellemesi (LPR), bir yer altı radarıdır.^[20]
Görünür ve Yakın Kızılötesi Görüntüleme Spektrometresi (VNIS), yüzey malzemeleri ve atmosferik iz gazlarının tanımlanması için kullanılabilen görüntüleme spektroskopisi için.
Nötrler için Gelişmiş Küçük Analiz Cihazı (ASAN), İsveç Uzay Fiziği Enstitüsü (IRF) tarafından sağlanan enerjik nötr atom analizörüdür. Güneş rüzgârının ay yüzeyiyle nasıl etkileşime girdiğini ve hatta belki de Ay'da su oluşumunun ardındaki süreci açıklayacaktır.^[21]

İniş alanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Planlanan iniş alanı 180 kilometre çapındaki Von Kármán krateridir.^[10] Krater, Ay'ın Uzaktaki Tarafında bulunan Güney Kutbu-Aitken Basin'de bulunur. Bu bölge halen daha uzay araçları tarafından keşfedilmemiştir.^[9]^[24] Bölgenin bilimsel değeri kadar sembolik değeri de vardır. Theodore von Kármán, Çin uzay programının kurucusu olan Qian Xuesen'in doktora danışmanıydı.^[25]

İniş alanının içeriği yaklaşık %10 oranında demir oksit (FeO) ve milyonda 4-5 parça toryum içerir.^[10] Toryum, bazı toryum reaktörlerinde nükleer yakıt olarak uranyumun yerini almıştır. İnişin Ocak 2019'da gerçekleşmesi planlanmaktadır.^[18]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b China says it will launch 2 robots to the far side of the Moon in December on an unprecedented lunar exploration mission 9 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Dave Mosher, Business Insider 16 Ağustos 2018
^ ^a ^b Chang'e 3, 4 (CE 3, 4) 20 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Gunter Dirk Krebs, Gunter's Space Page.
^ This is the rover China will send to the 'dark side' of the Moon 31 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Steven Jiang, CNN News 16 Ağustos 2018
^ "探月工程嫦娥四号探测器成功发射开启人类首次月球背面软着陆探测之旅" (Çince). China National Space Administration. 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2018.
^ Chang'e-4: Far side of the Moon lander and rover mission to launch in December 18 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Global Times 18 Haziran 2018
^ "Launch Schedule 2018". Spaceflight Now. 18 Eylül 2018. 16 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2022.
^ Xu, Luyuan (15 Haziran 2018). "How China's lunar relay satellite arrived in its final orbit". The Planetary Society. 17 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ Barbosa, Rui (3 Ocak 2019). "China lands Chang'e-4 mission on the far side of the Moon". NASASpaceFlight.com. 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019.
^ ^a ^b Ye, Peijian; Sun, Zezhou; Zhang, He; Li, Fei (2017). "An overview of the mission and technical characteristics of Change'4 Lunar Probe". Science China Technological Sciences. 60 (5). s. 658. doi:10.1007/s11431-016-9034-6.
^ ^a ^b ^c ^d ^e China's Journey to the Lunar Far Side: A Missed Opportunity? 9 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Paul D. Spudis, Air & Space Smithsonian. 14 June 2017.
^ @CNSpaceflight (3 Ocak 2023). "Finally, official update of Yutu-2 Rover on the fourth anniversary of Chang'e-4 landing on the far side of the Moon: surveying distance passed 1455m. Previous update was 1300m in September of 2022. But, still waiting for the release of new lunar images and the map of driving" (Tweet) – Twitter vasıtasıyla. ;
^ "【中国的玉兔2号月球车在月球背面行驶了近4年后仍在行驶】". 18 Eylül 2022. 18 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
^ "China Moon mission lands Chang'e-4 spacecraft on far side" (İngilizce). BBC. 3 Ocak 2019. 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019.
^ To the Far Side of the Moon: China's Lunar Science Goals 10 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Leonard David, Space. 9 June 2016.
^ ^a ^b Chang'e 4 Relay 1 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Gunter Dirk Krebs, Gunter's Space Page.
^ ^a ^b Plans for China's farside Chang'e 4 lander science mission taking shape 23 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Emily Lakdawalla, The Planetary Society, 22 June 2016.
^ Andrew Jones (11 Ocak 2018). "Testing on China's Chang'e-4 lunar far side lander and rover steps up in preparation for launch". GBTimes. 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018.
^ ^a ^b ^c David, Leonard. "Comsat Launch Bolsters China's Dreams for Landing on the Moon's Far Side". Scientific American (İngilizce). 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2018.
^ "Netherlands-China Low-Frequency Explorer (NCLE)". ASTRON. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018.
^ ^a ^b ^c The scientific objectives and payloads of Chang'E−4 mission 15 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Yingzhuo Jia, Yongliao Zou, Jinsong Ping, Changbin Xue, Jun Yan, Yuanming Ning. Planetary and Space Science. 21 February 2018. DOI:10.1016/j.pss.2018.02.011
^ ^a ^b Andrew Jones (16 Mayıs 2016). "Sweden joins China's historic mission to land on the far side of the Moon in 2018". GBTimes. 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018.
^ The Lunar Lander Neutron & Dosimetry (LND) Experiment on Chang'E4 3 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (PDF) Robert F. Wimmer-Schweingruber, S. Zhang, C. E. Hellweg, Jia Yu, etal. Institut für Experimentelle und Angewandte Physik. Germany.
^ "First species of plant to flower in space". Guinness World Records (İngilizce). 9 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.
^ "China Plans First Ever Landing On The Lunar Far Side". Space Daily. 22 Mayıs 2015. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.
^ "Hsue-Shen Tsien". Mathematics Genealogy Project. 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2018.

[B_Insider_2018-1] China says it will launch 2 robots to the far side of the Moon in December on an unprecedented lunar exploration mission 9 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Dave Mosher, Business Insider 16 Ağustos 2018

[Gunter_Ch4-2] Chang'e 3, 4 (CE 3, 4) 20 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Gunter Dirk Krebs, Gunter's Space Page.

[CNN_Jiang_2018-3] This is the rover China will send to the 'dark side' of the Moon 31 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Steven Jiang, CNN News 16 Ağustos 2018

[auto1-4] "探月工程嫦娥四号探测器成功发射开启人类首次月球背面软着陆探测之旅" (Çince). China National Space Administration. 10 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2018.

[GlobalTimes_2018-5] Chang'e-4: Far side of the Moon lander and rover mission to launch in December 18 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Global Times 18 Haziran 2018

[Spaceflightnow_2018-6] "Launch Schedule 2018". Spaceflight Now. 18 Eylül 2018. 16 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2022.

[P_Society_Luyuan_Xu-7] Xu, Luyuan (15 Haziran 2018). "How China's lunar relay satellite arrived in its final orbit". The Planetary Society. 17 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[8] Barbosa, Rui (3 Ocak 2019). "China lands Chang'e-4 mission on the far side of the Moon". NASASpaceFlight.com. 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019.

[Overview-9] Ye, Peijian; Sun, Zezhou; Zhang, He; Li, Fei (2017). "An overview of the mission and technical characteristics of Change'4 Lunar Probe". Science China Technological Sciences. 60 (5). s. 658. doi:10.1007/s11431-016-9034-6.

[A&S-10] China's Journey to the Lunar Far Side: A Missed Opportunity? 9 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Paul D. Spudis, Air & Space Smithsonian. 14 June 2017.

[11] @CNSpaceflight (3 Ocak 2023). "Finally, official update of Yutu-2 Rover on the fourth anniversary of Chang'e-4 landing on the far side of the Moon: surveying distance passed 1455m. Previous update was 1300m in September of 2022. But, still waiting for the release of new lunar images and the map of driving" (Tweet) – Twitter vasıtasıyla. ;

[MoonSol44-12] "【中国的玉兔2号月球车在月球背面行驶了近4年后仍在行驶】". 18 Eylül 2022. 18 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.

[13] "China Moon mission lands Chang'e-4 spacecraft on far side" (İngilizce). BBC. 3 Ocak 2019. 3 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2019.

[objectives-14] To the Far Side of the Moon: China's Lunar Science Goals 10 Mart 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Leonard David, Space. 9 June 2016.

[auto-15] Chang'e 4 Relay 1 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Gunter Dirk Krebs, Gunter's Space Page.

[Emily_2016-16] Plans for China's farside Chang'e 4 lander science mission taking shape 23 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Emily Lakdawalla, The Planetary Society, 22 June 2016.

[GT-lunar-farside-17] Andrew Jones (11 Ocak 2018). "Testing on China's Chang'e-4 lunar far side lander and rover steps up in preparation for launch". GBTimes. 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018.

[SA_May_2018-18] David, Leonard. "Comsat Launch Bolsters China's Dreams for Landing on the Moon's Far Side". Scientific American (İngilizce). 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2018.

[ASTRON_NCLE-19] "Netherlands-China Low-Frequency Explorer (NCLE)". ASTRON. 16 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2018.

[C4_Payload-20] The scientific objectives and payloads of Chang'E−4 mission 15 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Yingzhuo Jia, Yongliao Zou, Jinsong Ping, Changbin Xue, Jun Yan, Yuanming Ning. Planetary and Space Science. 21 February 2018. DOI:10.1016/j.pss.2018.02.011

[GT-lunar-Sweden-21] Andrew Jones (16 Mayıs 2016). "Sweden joins China's historic mission to land on the far side of the Moon in 2018". GBTimes. 6 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018.

[22] The Lunar Lander Neutron & Dosimetry (LND) Experiment on Chang'E4 3 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. (PDF) Robert F. Wimmer-Schweingruber, S. Zhang, C. E. Hellweg, Jia Yu, etal. Institut für Experimentelle und Angewandte Physik. Germany.

[23] "First species of plant to flower in space". Guinness World Records (İngilizce). 9 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2017.

[24] "China Plans First Ever Landing On The Lunar Far Side". Space Daily. 22 Mayıs 2015. 26 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2015.

[25] "Hsue-Shen Tsien". Mathematics Genealogy Project. 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

Chang'e 4 nedir?, Chang'e 4 anlamı nedir?, Chang'e 4 ne demektir?