Neil Armstrong

Neil Armstrong
	1969'da Neil Armstrong1969'da Neil Armstrong
Doğum	Neil Alden Armstrong; 5 Ağustos 1930; Wapakoneta, Ohio, ABD
Ölüm	25 Ağustos 2012 (82 yaşında); Cincinnati, Ohio, ABD
Ülkesi	ABD
Eğitimi	Purdue Üniversitesi (BS); Güney Kaliforniya Üniversitesi (MS);
Rütbesi	Deniz üsteğmeni; ABD Donanması
Meslek	Deniz havacısı; test pilotu;
Görev adı	Gemini 8; Apollo 11;
Uzayda geçirdiği süre	8 gün 14 saat 12 dakika 30 saniye
Toplam EVA	1
Toplam EVA süresi	2 saat 31 dakika
Ödülleri	Başkanlık Özgürlük Madalyası; Kongre Uzay Onur Madalyası; Kongre Altın Madalyası; NASA Üstün Hizmet Madalyası; NASA Olağanüstü Hizmet Madalyası; Hava Madalyası (3);

Neil Alden Armstrong (5 Ağustos 1930 - 25 Ağustos 2012) Ay yüzeyine adım atan ilk insan olarak tarihe geçmiş Amerikalı Deniz Kuvvetleri pilotu, astronot, uzay mühendisi, test pilotu ve üniversite profesörüdür.

5 Ağustos 1930'da Wapakoneta, Ohio'da dünyaya gelmiştir. İlkokul çağlarında izcilik yapmıştır. Purdue Üniversitesi'nde Havacılık ve Uzay Mühendisliği okumuştur. Amerikan Deniz Kuvvetleri pilotu olarak Kore üzerinde 78 saat uçuş gerçekleştirmiştir. 1956 yılında evlenmiş ve üç çocuğu olmuştur. Daha uzaya çıkamadan büyük kızını kaybetmiştir. NASA'ya astronot olarak katılmak için başvurup denemelerden başarıyla geçmiştir. Gemini 8 aracında David Scott ile ilk uzay yolculuğunu gerçekleştirmiştir. 20 Temmuz 1969 tarihinde Apollo 11 ile yaptığı Ay yolculuğunda, Ay'a ayak basan ilk insan olmuştur. Ay üzerinde yaptığı yürüyüşte söylediği ve tarihe geçen sözü şudur: ''Bir insan için küçük, insanlık için büyük bir adım." Bu cümlede "bir" (İngilizce: "a") sözcüğü duyulmaz, Armstrong konuşurken unutmuş veya parazit nedeniyle silinmiş olabilir.

1971 yılında NASA'dan ayrılarak Cincinnati Üniversitesi'nde çalışmaya başlayan Armstrong, 1979 yılına kadar Uzay Mühendisliği bölümünde profesör olarak görev almıştır. 1985'ten 1986'ya kadar Ulusal Uzay Komisyonu'nda hizmet vermiştir. 1986 yılında Challenger Kazası'nın araştırma komisyonuna başkan yardımcısı olarak atanmıştır.^[1] 1992'den 2002'ye kadar aviyonik şirketi AIL Technologies'in başkanlığını yaptı.^[2]

7 Ağustos 2012'de tıkanan kalp damarlarının açılması için ameliyat olan Armstrong, 25 Ağustos 2012'de 82 yaşında ölmüştür.^[3]

Ailesi ve kökeni[değiştir | kaynağı değiştir]

Armstrong kelimesi, Anglo-Danimarkalı kökenli kelime ile aynı anlamı taşır ve "güçlü kollu" anlamına gelir. Bir efsaneye göre bu isim Neil'in "Fairbairn" adındaki atasına dayanır. Fairbairn isimli bir adam İskoç kralının atı savaşta vurulunca onu atına bindirmiştir. Krala hizmetinden ötürü Fairbairn'e İskoçya-İngiltere arasındaki sınırda geniş topraklar verilmiş ve sonrasında Fairbairn'e "Armstrong" denilmiştir.

16. yüzyılda Armstrong'lar (Armstrong Klanı) sınırın en güçlü yağmacıları ve haydutları haline gelmiştir. Bunun üzerine 1530'da, İskoç Kralı V. James, Gilnockieli Johnnie Armstrong'un yakalanması için emir vermiş ve Caerlanrig Şapeli'nde onu 36 adamıyla birlikte asmıştır.^[4]

Adam Armstrong (1638-1696) sınır topraklarında doğan ve burada ölen ilk jenerasyondur. Adam Armstrong'un oğlu Adam Armstrong II (1685-1749) ve torunu Adam Abraham Armstrong (1714/1715-1779) Atlantik Okyanusu'nu geçip Amerika'ya göç eden ilk Armstronglardır. İlk olarak Amerika'nın Conococheague, Pensilvanya bölgesine yerleşmişlerdir. Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nı takip eden yıllarda binlerce yerleşimci ile beraber Ohio eyaletine yerleşen Neil'in atası John Armstrong (5. jenerasyon) St. Marys Nehri'nin batı kıyısına; Auglaize, Ohio'ya yerleşmiştir. Neil'in büyük büyükbabası Stephen Armstrong (1825-1884) (7. jenerasyon) öldüğünde, Neil'in dedesi Willis Armstrong'a (1867 - 1930) günümüzdeki değeri yaklaşık 700.000$ eden dört yüz dönüm arazi bırakmıştır. Willis Armstrong yarı zamanlı bir posta rotasına başladığı sıralarda duraklarından biri olan Koenig Kardeşlerin hukuk firmasında sekreter olarak çalışan ve daha sonra ikinci eşi olacak Laura Koenig ile tanışmıştır. Willis ve Laura Haziran 1905 senesinde evlenmişlerdir ve 26 Ağustos 1907'de Neil'in babası Stephen Koenig Armstrong (ö. 1990) dünyaya gelmiştir. Stephen Armstrong, Neil'in annesi Viola Engel Armstrong ile ilk olarak St. Paul Protestan Kilisesi'nde düzenlenen bir gençlik grubu toplantısında tanışmıştır ve gençlik aşkı aralarındaki pek çok farkı saklamıştır. Viola'nın ataları Alman kökenli olup babası Martin August Engel (1879-1909) o henüz iki yaşındayken tüberküloz nedeniyle ölmüştür. Annesi Caroline 1916'da St. Marys Protestan Kilisesi'nde tanıştığı yerel bir çiftçi olan William Ernst Korspeter ile ikinci kez evlenmiştir.^[5]

Stephen ve Viola 8 Ekim 1929'da Korspeter Çiftlik Evi'nin oturma odasında evlenmişlerdir. Viola, 5 Ağustos 1930'da bir erkek bebek dünyaya getirmiştir. Viola, Henry Wadsworth Longfellow'un klasik şiiri "The Courtship of Miles Standish"ten ötürü Alden ismini sevdiğinden, oğullarına Neil Alden ismini vermişlerdir. Armstrong ailesinin 1933'te June Louise ve 1935'te Dean Alan isimli iki yeni üyesi daha olmuştur. Armstrong'lar Neil'in doğumundan sonraki 14 yıl boyunca toplamda on altı kez taşınmışlar ve sonunda 1944 senesinde Wapakoneta, Ohio'ya yerleşmişlerdir.^[5]

Çocukluk Yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Annesi küçük yaşlardan beri Neil'e sürekli kitap okumuş ve ona kitap sevgisini aşılamıştır. Neil, bu sayede erken yaşta okumayı öğrenmiş ve henüz üç yaşındayken sokak tabelalarını okuyabilmeye başlamıştır. İlkokulun ikinci senesinde öğretmeni onun kitap okuma düzeyinin dördüncü sınıf seviyesinde olduğunu fark etmiş ve bu yüzden Neil sınıf atlamıştır. Dördüncü sınıfa başladığında sadece sekiz yaşındadır. Kız kardeşi June kendisi ile yapılan bir röportajda şunu söylemiştir, "Dedemizin çiftliğinde patates ekme vakti geldiğinde Neil'i hiçbir yerde bulamazdınız. Evde, bir köşede kitap okuyor olurdu".^[5]

Stephen Armstrong, Neil'in küçüklükten beri uçakları sevdiğini ve her zaman evin içinde uçağını uçurup durduğunu söyler. Neil, ilk uçak yolculuğunu altıncı doğum gününden önce babası ile birlikte yüksek ve tek kanatlı uçak Ford Trimotor ile gerçekleştirmiştir. İlk olarak 1928 senesinde çıkan Ford Trimotor "Teneke Kaz" hasır koltuklarında on iki yolcuya kadar taşıyabiliyordu ve hızı saatte 200 km'ye kadar çıkıyordu.^[5]

Neil'in çalışma hayatında ilk işi henüz on yaşındayken saati ¢10'den mezarlıktaki çimleri biçmekti. 1941 senesinde taşındıkları Upper Sandusky'de bir süre fırında çalıştı. Ekmekleri raflara dizme, çörek yapılmasına yardım etme ve hamur karıştırıcısını temizleme gibi görevleri vardı. Neil, "Muhtemelen işi ufak olduğum için almıştım. Gece karıştırma varilinin içine girip onları temizleyebiliyordum. Benim için en iyi tarafı dondurma ve çikolata yiyebiliyor olmamdı." demiştir.^[5]

7 Aralık 1941 'de Japonların Pearl Harbor Saldırısı sonrasında Amerika'da Erkek izci faaliyetleri hız kazandı. Neil yeni kurulan Ohio'nun 25 numaralı izci birliğine katıldı ve birlik içerisinde "Kurt Devriyesi" adını verdikleri bir grup kurdular. Neil grubun katibi olarak seçildi. Ayrıca o ve arkadaşları uçak modelleri yapıyor ve izci liderleri de bu modelleri uzmanların dost ve düşman uçakları daha iyi ayırt etmesi için ordu ve sivil savunma yetkililerine yolluyordu. Kurt Devriyesi grubunun lider yardımcısı Kotcho Solacoff, Neil ile ilgili bir kimya laboratuvarı şakasını anlatıyor: "Ona dedim ki, 'İşte Neil biraz C₁₂H₂₂O₁₁ (sakkaroz) dene' beni şaşırtan ve korkutan bir şekilde Neil bir tutam aldı ve ağzına attı. Ben de 'Tükür onu, bu zehir!' diye bağırdım. Neil de 'C₁₂H₂₂O₁₁ şekerdir' dedi. Bu onun bilmediği bir şeyi bildiğimi düşündüğüm son seferdi."^[5]

Neil'in ailesi 3 yıl Upper Sandusky'de kaldıktan sonra son kez taşınarak Wapakoneta, Ohio'ya geldiler. Neil burada hemen 14 No'lu Erkek İzci Birliğinde aktif bir üye oldu. Okul dışındaki vakitlerinde saati kırk centten eczanede ayak işlerine baktı, markette ve hırdavatçıda çıraklık yaptı. Evlerinden altı blok ötede olan Blume Lisesi'ne gitti ve 1946 Mayıs'ında liseden mezun oldu. Lisede okurken okul orkestrasına, koro kulübüne ve bandoya katıldı. Özel tonundan hoşlandığı için en büyük enstrümanlardan biri olan bariton borusunu çalıyordu ve Mississippi Moonshiners adını verdikleri genç müzisyenlerden oluşan dört kişilik bir müzik grubu kurmuşlardı.^[5] Neil'in lise yıllık fotoğrafının altında şu yazmaktadır "He thinks, he acts, it's done." (Düşünüyor, harekete geçiyor, oluyor.). Neil ayrıca bu dönemde saati dokuz dolardan uçuş dersleri aldı ve 5 Ağustos 1946'da on altı yaşında araba ehliyeti bile yokken pilot lisansına sahip oldu.^[5]

Vikipedi'nin kardeş projelerinden Neil Armstrong hakkında daha fazla bilgi edinin
	Commons'ta dosyalar
	Vikisöz'de alıntılar

Ay inişi[değiştir | kaynağı değiştir]

Neil Armstrong iniş videosu

"Bu, insan için küçük; insanlık için büyük bir adım"

Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? Medya yardımı alın.

Uçuş planı dışsal aktivitelerden önce mürettebatın dinlenme süresi için çağrıda bulundu ancak Armstrong, EVA'nın Houston saatinde akşamın erken saatlerine taşınmasını istedi. O ve Aldrin dışarıya çıkmaya hazır olduklarında, Eagle basınçtan arındırıldı, kapak açıldı ve Armstrong merdivenden inmeye başladı. Armstrong, merdivenin dibinde, "Şimdi LM'den ayrılacağım" dedi. Döndü ve sol ayağını ay yüzeyine 02:56 UTC 21 Temmuz 1969'da^[6] attı ve o meşhur cümleyi kurdu: "Benim için küçük, insanlık için büyük bir adım."^[7]

Armstrong 'un ilk adımından yaklaşık 19 dakika sonra, Buzz Aldrin de kendisine katıldı ve Ay'da yürüyen ikinci insan oldu. Bir kişinin ay yüzeyinde ne kadar kolay işlem yapabileceğini araştırma görevlerine başladılar. Armstrong, uçuşu anmak için bir plaket açıkladı ve Aldrin ile birlikte ABD bayrağını yerleştirdi. Armstrong, bayrağın bayrak direğine asılmasını istese de, yatay tutmak için metal bir çubuk kullanmaya karar verildi.^[8]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Neil Armstrong Biographical Data". jsc.nasa.gov. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016.
^ "Перша людина на Місяці: подія, яка прославила Каліфорнію на увесь світ - la-future.com" (Ukraynaca). 28 Ocak 2023. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023.
^ "Astronot Neil Armstrong öldü". milliyet.com.tr. ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ "A Brief History of the Armstrong Clan". Armstrong Clan Association (İngilizce). 13 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Hansen, James R. (25 Ekim 2018). Ay'da İlk İnsan. SALON YAYINLARI. ISBN 978-605-9530-78-1.
^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2019.
^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2019.
^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2019.

[1] "Neil Armstrong Biographical Data". jsc.nasa.gov. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2016.

[2] "Перша людина на Місяці: подія, яка прославила Каліфорнію на увесь світ - la-future.com" (Ukraynaca). 28 Ocak 2023. 28 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2023.

[3] "Astronot Neil Armstrong öldü". milliyet.com.tr. ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[4] "A Brief History of the Armstrong Clan". Armstrong Clan Association (İngilizce). 13 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2020.

[:0-5] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Hansen, James R. (25 Ekim 2018). Ay'da İlk İnsan. SALON YAYINLARI. ISBN 978-605-9530-78-1.

[6] "Arşivlenmiş kopya". 30 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2019.

[snopes.com-7] "Arşivlenmiş kopya". 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2019.

[8] "Arşivlenmiş kopya". 9 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Neil Armstrong nedir?, Neil Armstrong anlamı nedir?, Neil Armstrong ne demektir?