Hortum (meteoroloji)

**Terracina (Lazio, İtalya)'da bir hortum**

Hortum, kümülus bulutları ile bağlantılı olarak silindir şeklinde dönerek gezen bir rüzgâr türüdür.^[1] Bu "hortum" bulutlardan yere kadar uzanır ve büyük yıkıcı güce sahip olan bir doğa felaketidir.^[1] Hortumlar hakkında bir bilimsel teori ilk olarak 1917 yılında Alfred Wegener tarafından üretilmiştir ve bu teori günümüzde de doğru olarak kabul edilmektedir.^[2]

Oluşumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Hava olaylarının oluşumları ne kadar karışık gözükse de, aslında hepsinin oluşumu birbirleri ile benzer şekildedir. Hortum gibi ekstrem hava olayının oluşmasındaki tek fark; yukarı seviyelere taşınan suyun (konveksiyon) çok daha fazla olması ve sürekli hızlı bir şekilde yükselmesidir. Buna basit bir örnek olarak kaynayan suyu örnek gösterebiliriz. Isındıkça yükselen hava, yukarı seviyedeki soğuk havadan dolayı içindeki su yoğuşarak milyarlarca su partiküllerini açığa çıkarır. Bu milyarlarca mikro su partikülleri yukarıda birleşerek bulut diye adlandırdığımız şekilleri oluştururlar ki, bulutların büyüklükleri de taşınan havanın hızına bağlı olarak değişir. Çok hızlı bir şekilde yükselen sıcak ve nemli hava, yükselen havaya oranla çok daha soğuk olan hava tarafından emilmeye başlar. Bu esnada hava çok kararsızdır ve bu kararsızlığın tepkimesi olarak bulutun altında spiral bir şekil oluşur. Yer seviyesinden hızlıca yükselen hava, basıncı ve sıcaklığı düşürür. Bu esnada rüzgâr şiddetini arttırır ve su buharı yoğunlaşmaya başlar. Yoğunlaşan su buharı, bulutun altında belirmeye başlayan spiral şeklin daha belirgin, havanın ise daha kararsız hale gelmesine neden olarak hortumun gücünün artmasına neden olur. Olgunlaşmaya başlayan spiral şekil alttan emdiği havayı hızla soğutarak yoğuşturur ve şiddetli akıma, şimşeklerle birlikte dolu ve yağmur sağanakları da katılır. Hortumlar tropikal bir siklona oranla çok daha küçük, ancak bir o kadar da yıkıcıdır.

Bir denizin ya da gölün üzerinde meydana gelen bir hortum, yerden emdiği sular ile bir "Su hortumu"^[3] oluşturur. Havanın mevsimsel değişimine göre kar hortumu ve alev hortumları^[4] da oluşabilmektedir.

1949 yılında ABD'nin Kansas eyâletinde bir hortum
Stoughton kasabasına yaklaşan bir hortum (F5)
Oklahoma eyâletinde F5 kategorisinden (en büyük) bir hortum Genişliği tahminen 1,5 kilometre

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
^ Antonescu, Bogdan; Ricketts, Hugo M. A. M.; Schultz, David M. (1 Nisan 2019). "100 Years Later: Reflecting on Alfred Wegener's Contributions to Tornado Research in Europe". Bulletin of the American Meteorological Society (İngilizce). 100 (4): 567-578. doi:10.1175/BAMS-D-17-0316.1. ISSN 0003-0007. 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.
^ US Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration. "What is a waterspout?". oceanservice.noaa.gov (İngilizce). 25 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.
^ Grantham-Philips, Joshua Bote and Wyatte. "California is on fire: What are fire whirls, fire tornadoes, fire clouds and dry lightning?". USA TODAY (İngilizce). 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Fotos von Tornados13 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Familie von Wasserhosen über dem Adriatischen Meer

Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir]

European Severe Storms virtual Laboratory (ESSL)(İngilizce)
European Severe Weather Database (ESWD)19 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
The Tornado and Storm Research Organisation (TORRO) (İngilizce)

ABD[değiştir | kaynağı değiştir]

NSSL: National Severe Storm Laboratory, USA (englisch)
What is a Tornado? Essay von Charles A. Doswell, Cooperative Institute for Mesoscale Meteorological Studies, Norman (OK), USA1 Temmuz 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
Was ist ein Tornado? Die deutsche Übersetzung des Doswell-Artikels von Felix Welzenbach
Abbildungen von Tornados30 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

[coğ1-1] Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.

[2] Antonescu, Bogdan; Ricketts, Hugo M. A. M.; Schultz, David M. (1 Nisan 2019). "100 Years Later: Reflecting on Alfred Wegener's Contributions to Tornado Research in Europe". Bulletin of the American Meteorological Society (İngilizce). 100 (4): 567-578. doi:10.1175/BAMS-D-17-0316.1. ISSN 0003-0007. 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.

[3] US Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration. "What is a waterspout?". oceanservice.noaa.gov (İngilizce). 25 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.

[4] Grantham-Philips, Joshua Bote and Wyatte. "California is on fire: What are fire whirls, fire tornadoes, fire clouds and dry lightning?". USA TODAY (İngilizce). 20 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Hava durumu
Yağış türleri	Dolu · Kar · Yağmur · Çisenti · Kırkikindi · Sulusepken · Çiy · Kırağı · Konveksiyonel · Cephe · Yamaç
Mevsimler	İlkbahar · Yaz · Sonbahar · Kış
İklimler	Akdeniz · Karadeniz · Karasal · Ilıman · Marmara · Soğuk · Çöl · Sıcak · Muson iklimi · Ilıman okyanusal · Yarı kurak
Rüzgârlar	Alize · Batı · Kutup · Muson · Meltem · Fön · Fırtına · Dalaz · Pampero · El Niño · Jet stream · Lodos · Kasırga · Siklon · Hortum · Tayfun · Rüzgar makası · Mistral · Etezien · Hamsin · Sıcak yerel rüzgârlar · Poyraz
Bulutlar	Sirüs · Sirrokümülüs · Sirrostratüs · Altokümülüs · Altostratüs · Nimbostratüs · Stratokümülüs · Stratüs · Kümülüs · Kümülonimbus · Bulut fiziği
Meteorolojik olaylar	Ekstrem hava olayları · Dağ dalgası · Gök gürültüsü · Gökkuşağı · Görüş · Kum fırtınası · Nem · Oraj · Pus · Sel · Sis · Şiddetli hava · Sıcak hava dalgası · Soğuk hava dalgası · Su buharı · Su taşkını · Süper hücre · Şimşek ve yıldırım · Toz · Toz pusu · Tsunami
İklim değişikliği	Sera etkisi · Sera gazları · Global Warner
Konular	Atmosfer (Atmosfer kimyası · Atmosfer fiziği · Atmosferik konveksiyon · Atmosferik nehir) · Hava durumu değişikliği · Hava kirliliği · Hava tahmini

Tornado nedir?, Tornado anlamı nedir?, Tornado ne demektir?