Terörizm

Terörizm, terör ya da yıldırıcılık,^[1] siyasal, dinsel ve/veya ekonomik hedeflere ulaşmak amacıyla sivillere, belirlenen hedef gruplara veya resmî, yerel ve genel yönetimlere yönelik baskı, yıldırma ve her türlü şiddet içeren yolun kullanımını ifade eden terim. Hükûmetlere veya kuruluşlara göre değişmekle birlikte, terör uygulayan organize çeşitli gruplara terör örgütü; terör uygulayan şahıslara ise terörist ya da yıldırıcı^[2] denilmektedir. Bununla birlikte bu ifade oldukça tartışmalı bir kavram olup üzerinde akademik ya da uluslararası fikir birliği yoktur.^[3] Gücünü ve yetkilerini bu yönde kullanan devletler de devlet terörizmi kapsamında, savaş suçları ya da insan hakları ihlalleri nedeniyle bu kavramla yargılanabilmektedir.^[4]^[5] Buna benzer olarak; devlet organlarını direkt olarak kullanmayıp, iktidarlardaki grubun veya partinin desteklediği örgütlere verilen desteği tanımlayan devlet destekli terörizm sonucu da benzer yargılamalar olabilmektedir.^[6] Birçok akademisyen çeşitli hükûmetlerin eylemlerinin de "terörizm" olarak damgalanabileceğini belirtmiştir.^[3] Bir ülkede veya bölgede gücü elinden bulunduran iktidarlar veya hükûmetler gerçekleşen bir direniş hareketini "terörizm" ile etiketleyebilir.^[7]

Terörizm teriminin yasal farklılıklarındaki geçerliliğine rağmen, şimdiki zamana kadarki tanımı belirsizliğini hâlen korumaktadır. Bu tanımlamadaki sorun, terörizm tanımının pek çok kişi, kuruluş veya ülke tarafından özgürlük savaşçıları olarak tanımlanan grupların eylemleri ile nasıl sınırlandırılacağıdır.^[8]^[9]

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçeye, Fransızcadaki terreur sözcüğünden geçen "terör" sözcüğünün kökeni,^[10] Latincedeki terror sözcüğüne dayanmaktadır.^[11] Latince terror sözcüğü, terreo fiilinden türemiştir. Terreo fiilinin anlamı "korkutuyorum"dur. Buradan türeyen terror ise "büyük korku, dehşet, dehşet veya korku objesi" gibi anlamlara gelir.^[12]

Fransızca Petit Robert sözlüğünde "bir toplumda bir grubun halkın direnişini kırmak için yarattığı ortak korku" olarak tanımlanır. Oxford İngilizce Sözlük'te "genellikle siyasal nedenlerle, halkın gözünü korkutmak ve halkı yıldırmak için dehşet öğesini kullanmak" olarak tanımlanır.^[11] Türk Dil Kurumu Sözlüğü'nde, 'yıldırma, cana kıyma ve malı yakıp yıkma, korkutma, tedhiş" olarak tanımlanır.^[10]

Literatürde terör sözcüğü bazen şiddet veya siyasal şiddet kavramlarıyla eş anlamlı olarak kullanılmaktadır. Terör kelimesi hakkında dünyanın birçok ülkesi ve bu ülkelerde yaşayan birçok uzman araştırma yapmıştır. Yapılan araştırmalara bakıldığında terör kelimesine yeni anlamalar yüklenildiği ve yüklenilen bu anlamlarla birlikte herkes tarafından kabul gören bir tanım olmadığı anlaşılmaktadır. Ancak yapılan tanımlamalarda şiddetin terör eylemlerinde mihenk taşı olduğu ve dikkat edilmesi gereken bir husus olduğu söylenilebilir.^[13]

Türkiye'de yıllarca teröre karşılık olarak anarşi sözcüğü kullanılmış, son yıllarda bu sözcük terk edilerek "terör" sözcüğü kullanılmaya başlanmıştır. "Anarşi" sözcüğü Yunanca kökenlidir. Yunanca sözcük "başsız, yöneticisiz" anlamına gelir. Anarşi sözcüğü Oxford İngilizce Sözlük'te "yetke yoksunluğundan veya yetkenin ve diğer yönetim mekanizmalarının tanınmamasından doğan düzensizlik durumu" olarak tanımlanmıştır. Günümüzde ise yürürlükte olan Terörle Mücadele Kanunu'nda "anayasada belirtilen nitelikleri ve siyasî, hukukî, sosyal, laik, ekonomik düzeni değiştirmeye yönelik her türlü suç teşkil eden eylemler" olarak tarif edilmiştir.^[14]

Arapça kökenli tedhiş sözcüğü de zaman zaman terör anlamında kullanılır. "Tedhiş" sözcüğü, "korku salma, yıldırma" anlamlarına gelir.^[15]

Terörizm, “Disasters: Terrorism” adlı kitabında, “What is Terrorism?” başlığı altında Ann Weil tarafından da şu şekilde tanımlanmıştır: “Terörizm; rastgele seçilmiş ya da sembolik değeri olan kurbanların, şiddetin aracı olarak seçildikleri bir savaş yöntemidir. Bu araçsal kurbanların kurbanlaştırılmaları, mensup oldukları grup ya da sınıf içerisindeki yerlerine bağlıdır. Böylece, söz konusu grup ya da sınıfa mensup olan diğer bireyler de, kronik bir terör korkusunun içine itilmiş olurlar”.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Terör sözcüğünün tanımına ilk defa Fransız Devrimi yeni bir boyut kazandırır. Fransız Devrimi'nin ilk yıllarında Fransa'da yürütme yetkisine sahip Ulusal Konvansiyon, ülkenin dış güçler tarafından işgal edilmesine duydukları endişeden dolayı ve içteki sivil huzursuzluğun devrime zarar verebileceğini düşündükleri için olağanüstü önlemler alma gereği görürler. Bu amaçla kamu güvenliğinden sorumlu komiteyi (Comité de salut public) neredeyse diktatörlüğe varan yetkilerle donatırlar. 5 Eylül 1793 günü Ulusal Konvansiyon bir bildiri ile devrim karşıtlarına karşı Terörü (la Terreur) açıklar: "Komplo kuran tüm kişileri dehşete düşürmenin zamanı geldi. Kanun adamları, Terörü başlatın."^[16] Kamu güvenliğinden sorumlu komitenin başındaki Maximilien Robespierre Terörün ateşli bir savunucusu olacaktır ve görevlendirilmesinden bir yıl sonra, 28 Temmuz 1794 günü despotluk suçundan idam edilene kadar binlerce kişinin infazına öncülük edecektir.^[17]^[18] Terör, yargısız karar verilen idamlara kadar giden uygulama şekli ve halk üzerinde bıraktığı korku ile tarihe devlet eliyle gerçekleştirilmiş bir terör örneği olarak geçer.^[19] Buna devrimci terör de denir.

Kızıl Terör, Ekim Devrimi ile birlikte iktidara gelen Bolşeviklere karşı saldırılar, suikastler ve Beyaz Terör'ün başlamasıyla beraber Çeka tarafından başlatılan toplu tutuklama, yargısız infaz gibi eylemlerin tümüne verilen gelen bir adlandırmadır. 5. Tüm-Rusya Sovyetleri Kongresi devam ederken Sol SR ayaklanması çıkması ve ardından Bolşeviklere karşı çok sayıda suikast düzenlenmesi üzerine, kongre kızıl terör kullanılması fikrini resmen kabul etmiştir.^[20] Lev Troçki'nin 1920 tarihli Terörizmin Savunması adlı kitabında burjuva sınıfı için "Bu sınıfı koparmak ve parçalamak zorundayız. Kızıl Terör, bir sınıfa karşı kullanılan, yıkıma mahkum olmasına rağmen, yok olmak istemeyen bir silahtır." ifadeleri yer alır.

Uluslararası terörizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Terörün sınır aşan bir hal alması halinde uluslararası terörizm ile karşı karşıya kalınır. Ancak son dönemde 'uluslararası terörizm' kavramı daha çok birden fazla ülkeyi hedef alan veya birden fazla ülkede aynı anda birbirine yakın eylemlerde bulunan terörizmi anlatmak için kullanılmaktadır.^{[kaynak belirtilmeli]}

Terörün finansal kaynakları[değiştir | kaynağı değiştir]

Terörizm ihtiyaç duyduğu maddi kaynaklara daha çok yasa dışı faaliyetleri ve dış yardımlar ile ulaşır. Bu gelir kaynakları şu şekilde özetlenebilir:

Vergi
Dış yardımlar
Uyuşturucu ticareti
İnsan kaçakçılığı
Büyük çaplı soygunlar
Haraçlar
Zorunlu bağışlar
Bağışlar
Diğer her türlü kaçakçılık
Diğer gönüllü katkılar

Terör örgütü listeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bazı ülke ve kurumlar, terör örgütü olarak tanımladığı kuruluşların listesini yayınlar. Bu listeler bazı ülkelerde yıllık yenilenirken, bu süre daha uzun veya kısa olabilir.

Amerika Birleşik Devletleri, Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık savunma bakanlıkları tarafından yayınlanmış olan terör listeleri mevcuttur. Bununla birlikte BM Güvenlik Konseyi, belli zaman aralıklarıyla belirli kişi ve örgütlerin bir listesini hazırlamaktadır ve liste tasarısının ülke meclislerine gelmesiyle bu liste kabul edilir.^[21] Belli aralıklarla bu listelerdeki isimler değiştirilebilir veya güncellenebilir.^[22]

Medya ve terörizm[değiştir | kaynağı değiştir]

Terörizm ile ilişkilendirilen gruplar kendi amaçlarını veya hedeflerini medya organlarını kullanarak yaymaya gayret eder.^[23]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük
^ TDK Güncel Türkçe Sözlük
^ ^a ^b Williamson, Myra (2009). Terrorism, war and international law: the legality of the use of force against Afghanistan in 2001 (İngilizce). Ashgate Publishing. s. 38. ISBN 978-0-7546-7403-0. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2016.
^ Schmid, Alex P. (2011). "The Definition of Terrorism". The Routledge Handbook of Terrorism Research. Routledge. s. 39. ISBN 0-203-82873-9. 20 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2016.
^ Deen, Thalif. U.N. Member States Struggle to Define Terrorism (İngilizce), 14 Ağustos 2006, Erişim tarihi: 8 Ağustos 2018.
^ Grant, John P. Lockerbie Trial 10 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 8 Ağustos 2018.
^ Khan, Ali (Washburn University – School of Law). A Theory of International Terrorism 15 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Connecticut Law Review, vol. 19, s. 945, 1987.
^ Даниэль Пайпс, Трудности определения терроризма 30 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça), 24 Ekim 2014.
^ Aleksandar Marsavelski, The Crime of Terrorism and the Right of Revolution in International Law 7 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Connecticut Journal of International Law, Vol. 28, No. 241, 2013
^ ^a ^b "Türk Dil Kurumu Sözlüğü, "terör" maddesi". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
^ ^a ^b Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, "terror" maddesi
^ Harper's Latin Dictionary, (ed.) Lewis&Short, s.v. terror
^ Kose, Seyma Nur (22 Ekim 2020). "Tehdit ve Tehlike Unsuru Olan Terör, Terörist ve Terörizmin Tanımlanma Sorunu". Küresel Siyaset. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2020.
^ "Terörle Mücadele Kanunu". Mevzuat.gov.tr. 14 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2020.
^ "Türk Dil Kurumu Sözlüğü, "tedhiş" maddesi". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.
^ Andress, David. The Terror: The Mericless War for Freedom in Revolutionary France. New York: Farrar, Strauss and Giroux, 2005. 179.
^ "Fordham University Modern History Sourcebook: Maximilien Robespierre: Justification of the Use of Terror". 9 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.
^ "The Terror in the French Revolution, Dr Marisa Linton, Kingston University, UK" (PDF). 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.
^ Gilbert Guillaume, Terrorism and International Law, International and Comparative Law Quarterly 2004 53(3):537-548
^ Рабинович А. Е. Моисей Урицкий: Робеспьер революционного Петрограда? (рус.) // Отечественная история : Журнал. — 2003. — № 1. — С. 3—23.
^ Malvarlıklarının Dondurulmasına Karar Verilen Kişi, Kuruluş veya Organizasyonlar 6 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 25 Mart 2016.
^ Hamas o listeden çıkarıldı! 6 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Habertürk TV, 17 Aralık 2014, Erişim tarihi: 25 Mart 2016.
^ Terrorism and theMedia 31 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 12 Temmuz 2018.

[1] Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük

[2] TDK Güncel Türkçe Sözlük

[Williamson-3] Williamson, Myra (2009). Terrorism, war and international law: the legality of the use of force against Afghanistan in 2001 (İngilizce). Ashgate Publishing. s. 38. ISBN 978-0-7546-7403-0. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2016.

[4] Schmid, Alex P. (2011). "The Definition of Terrorism". The Routledge Handbook of Terrorism Research. Routledge. s. 39. ISBN 0-203-82873-9. 20 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2016.

[5] Deen, Thalif. U.N. Member States Struggle to Define Terrorism (İngilizce), 14 Ağustos 2006, Erişim tarihi: 8 Ağustos 2018.

[6] Grant, John P. Lockerbie Trial 10 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 8 Ağustos 2018.

[KhanAli-7] Khan, Ali (Washburn University – School of Law). A Theory of International Terrorism 15 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Connecticut Law Review, vol. 19, s. 945, 1987.

[8] Даниэль Пайпс, Трудности определения терроризма 30 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Rusça), 24 Ekim 2014.

[9] Aleksandar Marsavelski, The Crime of Terrorism and the Right of Revolution in International Law 7 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Connecticut Journal of International Law, Vol. 28, No. 241, 2013

[TDK-10] "Türk Dil Kurumu Sözlüğü, "terör" maddesi". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.

[terror-11] Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003, "terror" maddesi

[12] Harper's Latin Dictionary, (ed.) Lewis&Short, s.v. terror

[13] Kose, Seyma Nur (22 Ekim 2020). "Tehdit ve Tehlike Unsuru Olan Terör, Terörist ve Terörizmin Tanımlanma Sorunu". Küresel Siyaset. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2020.

[14] "Terörle Mücadele Kanunu". Mevzuat.gov.tr. 14 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2020.

[15] "Türk Dil Kurumu Sözlüğü, "tedhiş" maddesi". 28 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2007.

[16] Andress, David. The Terror: The Mericless War for Freedom in Revolutionary France. New York: Farrar, Strauss and Giroux, 2005. 179.

[17] "Fordham University Modern History Sourcebook: Maximilien Robespierre: Justification of the Use of Terror". 9 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.

[18] "The Terror in the French Revolution, Dr Marisa Linton, Kingston University, UK" (PDF). 17 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2012.

[19] Gilbert Guillaume, Terrorism and International Law, International and Comparative Law Quarterly 2004 53(3):537-548

[20] Рабинович А. Е. Моисей Урицкий: Робеспьер революционного Петрограда? (рус.) // Отечественная история : Журнал. — 2003. — № 1. — С. 3—23.

[21] Malvarlıklarının Dondurulmasına Karar Verilen Kişi, Kuruluş veya Organizasyonlar 6 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 25 Mart 2016.

[22] Hamas o listeden çıkarıldı! 6 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Habertürk TV, 17 Aralık 2014, Erişim tarihi: 25 Mart 2016.

[23] Terrorism and theMedia 31 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 12 Temmuz 2018.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

g t d Terör
Ana makaleler	Tanımlar Terörizm tarihi Uluslararası sözleşmeler Terörle mücadele mevzuatı Terörle mücadele Terörizmle Savaş
İdeolojiye göre	Komünist Yeşil Sol kanat Sağcı Etnik şiddet Filistinli Siyonist Narko terörizm Milliyetçi Dini Hıristiyan İslami Yahudi)
Türler ve taktikler	Tarımsal terörizm Hava korsanlığı Biyoterör Bombalı araç Çevresel yıkım Nükleer Korsanlık Eylemin propagandası Proxy bombası İntihar saldırısı
Devlet katılımı	Devlet terörü Devlet destekli terörizm
Organizasyon	Gizli hücre sistemi Finansman Cephe Yalnız kurt Eğitim kampı
Tarihsel	Kızıl Terör Terör Hükümdarlığı Beyaz Terör
Listeler	Terörizmle bağlantılı olmakla suçlanan hayır kurumları Belirlenen terör örgütleri Olaylar İslami terör saldırıları
Anıtlar ve müzeler	Korku Evi Terörün Topografyası Terör Eylemi Mağdurları Anıtı
Ülkeye göre	İran İsrail Kuveyt Pakistan Katar Rusya Türkiye Sovyetler Birliği Sri Lanka Amerika Birleşik Devletleri Sponsorlu

Terör nedir?, Terör anlamı nedir?, Terör ne demektir?