Selkuplar

Selkuplar
(*sоlqup, sussе qum, çumıl-qup, şеlqup, şеşqum*)
	Selkupların yaşadığı yer
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
	Selkupça , Rusça
Din
	Hristiyanlık (çoğunlukla Ortodoks) , Şamanizm

Selkuplar (Rusça: сельку́пы; selkupı, Selkupça: kendilerince sоlkup, sоlkup, sussе kum, çumıl-kup, şоlkup, şоşkum), (1930 yılına kadarki adları: Ostyak-Samoyedler). Rusya'da, Batı Sibiryada yaşam süren halk.

Selkuplar Sibirya’da Tümen Oblastı (1857 kişi), Tomsk Oblastında (1787 kişi), Yamalo-Nenets Özerk Okrugu — 1797 kişi) ve Krasnoyarsk Krayı (412 kişi).

Nüfus[değiştir | kaynağı değiştir]

Rusya Federasyonu'nda Selkupların yıllara göre nüfus istatistiği:

Selkupların (2002 y.) yerleşimlere göre nüfuslarının durumu:^[4]

Yamаlо-Nеnеts özek okruğu:

Krаsnоsеlkup köyü — 581;
Tоlkа beldesi — 491;
Rаttа köyü — 153;
Tоlkа köyü — 136;
Tаrkо-Sаlе şehri — 103;

Tоmsk оblаstı:

Kаrgаsоk köyü — 190;
Kоlpаşеvо şehri — 153;

Krаsnоyar krаy:

Fаrkоvо köyü — 237.

Dil ve Eğitim[değiştir | kaynağı değiştir]

Selkup dili, eskiden Yenisey Samoyed olarak adlandırılan Samoyed dillerinden biridir. Selkuplar, bugün de kendi dillerini konuşurlar, ama eğitim dili Rusça’dır ve bundan dolayı Selkup dili yüksek oranda kaybolma riski altındadır.

Din[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel inançlar — animizm, şamanizm ve Rus misyonerlerinin etkisiyle Ortodoks Hristiyanlık .^[5]^[6]

Antropoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Antropolojik olarak Selkuplar, Ob-Ugorlara oldukça benzeyen Ural ırkının temsilcileridir. Küçük boydadırlar ve kısa kafatasları vardır. Saçları ve gözleri çoğunlukla koyudur. Mongoloid özellikleri Kuzey Samoyedlerdekinden daha az belirgindir, ten renkleri daha açıktır. Selkuplar sakallı oldukları için bütün Samoyed halkları arasında benzersizdir.^[7]

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

13. yüzyılda Selkuplar ve diğer Samoyed halkları Tatarların egemenliğine girerek vergilendirmeye tabi tutuldular. Rus Çarlığı'nın Sibirya'yı fethi 16. yüzyılın sonlarında başladı. Krasnoyarsk kalesi 1628'de dikildiğinde, Tatarların hakimiyetinin sona ermesi ve Selkupların ve diğer Samoyed halklarının Rusların egemenliğine boyun eğmesi anlamına geliyordu.^[7] 16. yüzyıl sonu Rus kaynaklarının verdiği bilgilere göre Selkuplar boylar birliği oluşturmuşlar ve bu birliğe ise Rusça Pegaya Orda,^[8] Türkçede ise « Ala Orda » denilmiştir. Tom ve Narım akarsuları arasındaki coğrafyayı kapsayan bu birlik 16. yüzyıl boyunca görülür. Daha doğuda ise Sibir Kağanlığı bulunmaktaydı^[9] Etnoğrafik çalışmalara göre,^[10] eski zamanda Selkup ritüellerinde yerlilere has özellikler mevcuttur. Selkuplar ile bir zamanlar aynı coğrafyada yaşamış Selçuk, Salçak adlarının benzerliği de dikkat çekicidir.^[11] 18. yüzyılda ise Selkuplar, Taz Nehri ve Turuhan Nehri bölgelerinde hakim bir grup haline geldi. Önceki yerlilerin, Hantıların, Ketlerin ve Evenkilerin kültürünü benimsediler.^[12]

Tanınmış Sеlkuplar[değiştir | kaynağı değiştir]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

A Selkup man with his dog
A Selkup family
A local Selkup man
Selkup grandmother
Painting from the late 18th century depicting a Selkup man fishing

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c ^d ^e Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам. 7 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: см. 18 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Всероссийская перепись населения 2002 года". 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2009.
^ "Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык". 1 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "База микроданных Всероссийской переписи населения 2002 года". 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.
^ Селькупы^{[ölü/kırık bağlantı]} Этноатлас Красноярского края
^ Селькупы^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ^a ^b "Kızıl Kitap'ta Rus Çarlığındaki Halklar içinde Selkuplar maddesi". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.
^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.
^ "Arşivlenmiş kopya". 30 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.
^ "Г. Ю. Ситнянский, О ПРОИСХОЖДЕНИИ ДРЕВНЕГО КИРГИЗСКОГО ПОГРЕБАЛЬНОГО ОБРЯДА. Печатная версия://Среднеазиатский этнографический сборник. Выпуск IV.М.,2001.С.175-180". 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.
^ Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Almatı: «Qazaq Ansiklopedisi», 2011. - 880 sayfa.ISBN 9965-893-73-Х
^ Selkuplarla ilgi bilgiler veren bir site^{[ölü/kırık bağlantı]}

Ayrıca bilgilenmek için[değiştir | kaynağı değiştir]

Sobanski, Florian (March 2001). "The southern Selkups of Tomsk Province before and after 1991". Nationalities Papers 29 (1): 171–179. doi:10.1080/00905990120036448

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

XVII—XX yüzyıllarda Selkuplar
(Fotoğraflar — Fateyev İ. S.) 1938, 1940 yıllarında Tım akarsuyunda Selkuplar
Kuzey, Sibirya ve Uzakdoğu Yerli Halkları sitesinde Selkuplar 28 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Güney Selkuplarının etnik kimliği (özet) 15 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Kızıl Kitap'ta Rus Çarlığındaki Halklar içinde Selkuplar maddesi 25 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[ЭтноЯз.2010-1] Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам. 7 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: см. 18 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[perepis-2] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Всероссийская перепись населения 2002 года". 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2009.

[perepisU-3] "Всеукраїнський перепис населення 2001. Русская версия. Результаты. Национальность и родной язык". 1 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[4] "База микроданных Всероссийской переписи населения 2002 года". 12 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.

[5] Селькупы^{[ölü/kırık bağlantı]} Этноатлас Красноярского края

[6] Селькупы^{[ölü/kırık bağlantı]}

[eki.ee-7] "Kızıl Kitap'ta Rus Çarlığındaki Halklar içinde Selkuplar maddesi". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.

[8] "Arşivlenmiş kopya". 15 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.

[9] "Arşivlenmiş kopya". 30 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.

[10] "Г. Ю. Ситнянский, О ПРОИСХОЖДЕНИИ ДРЕВНЕГО КИРГИЗСКОГО ПОГРЕБАЛЬНОГО ОБРЯДА. Печатная версия://Среднеазиатский этнографический сборник. Выпуск IV.М.,2001.С.175-180". 23 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2015.

[11] Айбын. Энциклопедия. / Бас ред. Б.Ө.Жақып. - Almatı: «Qazaq Ansiklopedisi», 2011. - 880 sayfa.ISBN 9965-893-73-Х

[12] Selkuplarla ilgi bilgiler veren bir site^{[ölü/kırık bağlantı]}

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Selkuplar nedir?, Selkuplar anlamı nedir?, Selkuplar ne demektir?