Yunan Mitolojisinde, Sarpedon (/sɑːrˈpiːdən/ veya /sɑːrˈpiːdɒn/), Zeus'un Truva tarafında savaşmış olan oğluydu. Her ne kadar Ilyada'da, Zeus ve Laodamia'nın (Bellerophon'ın kızı) oğlu olsa da, daha sonraki standart revizyonda, Zeus ve Europa'nın oğlu ve Minos'un ve Rhadamanthys'in kardeşidir. Diğer taraftan, bazı kaynaklarda Truva'da savaşmış olan Sarpedon, Minos'un kardeşi olan Sarpedon'un torunudur.^[1]

Kült[değiştir | kaynağı değiştir]

Likya'da bulunan Ksantos'ta, burada bulunan kazı alanıyla bağlantısı olması mümkün olan Sarpedon'a adanmış bir tapınak vardı.^[2] Aynı zamanda, Kilikya'da bulunan Seleuceia'da Apollo Sarpedonios ve Artemis Sarpedonia kahini ve tapınağı vardı.^[3] Tertullian'a göre, Troad'da Sarpedon kahini ve bir tapınak vardı; ancak Tertuliian'ın Kilikya'da bulunan kahinle bunu karıştırmış olma ihtimali vardır.^[4] Sarpedon'un Homer öncesi Yunan olmayan inançlara bağlı olduğunu öne süren bazı kanıtlar bulunmaktadır.^[5]

Mitoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Jenealoji[değiştir | kaynağı değiştir]

Minos'un kardeşi olan ve Truvalı savaş kahramanı olan Sarpedon'un jenealojisini inceleyen üç ayrı gelenek bulunmaktadır.

Homer'in Iliad'ında, Zeus'un Europa'dan iki oğlu bulunmaktadır, Minos ve Rhadamanthys.^[6][7] Iliad'a göre Likyalı bir Truva müttefiki olan Sarpedon, Zeus ve Laodamia'nın (Bellerophon'un ve Likya prensesi olan Philonoe'nin kızı) oğludur, ki Girit ile açık bir bağlantısı bulunmamaktadır.^[8] Ancak standart klasik gelenekte Sarpedon Zeus ve Europa'nın Giritli oğludur ve Minos'un kardeşidir.^[9] Iliad, 12'nci kitapta Hesiod ve Bacchylides referans verilirse, Europa Zeus'a üç erkek evlat vermiştir Girit'te, Minos, Sarpedon ve Rhadamanthys.^[10]

Hesiod'un Kadınlar Kataloğu'nun bir kısmı (birçok deliği olan papirüs üzerinde saklanmıştır), Europa'nın Zeus'tan olan çocuklarından bahsetmektedir ve sadece Rhadamanthus'un ismi korunan kısımda yer almakta, Minos ve Sarpedon'un isimlerine yeterince yer varken, geriye kalan kısımda Sarpedon'un Truva'daki istismarlarından bahsedilmektedir.^[10] Aeschylus'un Karyalılar eserinde de Sarpedon, Minos ve Rhadamanthus'tan sonra Zeus ve Europa'nın üçüncü oğludur.^[11] Bu eserde, Sarpedon Truva'da savaşmakta, bu sırada Europa ise tedirgin bir şekilde Sarpedon'un kaderinin ne göstereceğini öğrenmek için beklemektedir. Aynı jenealoji Euripides'in Rhesus oyununda da görülmektedir.^[12]

Bir Truva savaş kahramanının Minos'un kardeşi olması biraz jenealojik sıkıntılar doğurmaktadır; çünkü Minos Truva Savaşı'ndan üç kuşak önce doğmuştur. Bazı kaynaklarda, Zeus oğlu Sarpedon'a uzun bir yaşam hediye etmiştir. Böyle bir hediyeden zaten Hesiod'un Katalog parçasında bahsedilmiştir ve Apollodorus, muhtemelen Katalog'un üzerinden devam ederek, Zeus'un (ve Europa'nın), oğlunun üç kuşak yaşamasına izin verdiğini söylemektedir.^[13] Ancak, başka bazı kaynaklar, Minos'un kardeşi olan Sarpedon'un ve Truva'da savaşmış olan Sarpedon'un farklı kişiler olduğunu ileri sürmektedir. Diodorus Siculus der ki, Girit mitine göre, Zeus ve Europa'nın oğlu ve aynı zamanda Minos ve Rhadamanthus'un kardeşi olan Sarpedon, Euandrus adında bir oğula sahipti, ki bu oğul Bellerophon'un kızı olan Deïdameia ile evlenip, Truva'da savaşmış olan Sarpedon'un babası oldu.^[14]

Dictys Cretensis'de, Sarpedon Xanthus ve Laodamia'nın oğludur,^[15] diğer taraftan Clementine Recognitions'da Zeus ve Hippodamia'nın oğludur.^[16]

Minos'un Kardeşi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sarpedon ve kardeşleri Minos ve Rhadamanthus, Girit Kralı Asterion (veya Asterius) tarafından evlat edinilmişlerdir.^[17] Iliad 12. kitaba göre (yukarıda bahsedildi) Zeus Europa'yı Girit'e getirdiğinde, onu Asterion'a eş olarak verdi.^[18] Diğer taraftan mitograf Diodorus Siculus ve Apollodorus Europa'nın, oğulları Minos, Sarpedon ve Rhadamanthus'u evlatlık alan Asterius ile evlendiğini bize anlatmaktadır.^[19] Büyüdüklerinde, Sarpedon ve Minos savaşır, Minos yener ve Sarpedon vatanı olan Girit'ten Anadolu'ya kaçmak zorunda kalır ve serüveni onu Likya'ya kadar sürükler.^[20]

Herodotus'un bize anlattığına göre, Sarpedon ve Minos Girit tahtı için savaşmıştır ve Minos kazanmış, Sarpedon'u ve destekçilerini sürmüştür (ki Termilae olarak adlandırılırlar). Milyanlar (sonrasında Solymi olarak adlandırılırlar) tarafından kontrol altında tutulan bir yere kaçarlar ve burası sonrasında Atina kralı Pandion II'nin oğlu olan Lycus'tan adını alarak Likya diye anılmaya başlanacaktır.^[21] Ancak, Apollodorus'un anlattığı hikâyenin diğer versiyonu, Minos'un, Miletus'un aşkı için Sarpedon ile savaştığını aktarır (veya Atymnius, Zeus ve Cassiopeia'nın oğlu). Bu kaynakta da Minos galip çıkar ve Sarpedon kaçar (Miletus ile) ve bu sefer Likyalılarla savaşta olan, Europa'nın kardeşi Cilix'e katılır.^[22] Cilix savaşı kazanır ve Sarpedon Likya kralı olur. MÖ dördüncü yüzyıl tarihçisi Ephorus'a göre, Sarpedon Karya şehri Miletus'un kurucusu olarak anılmaktadır (diğer bazı kaynaklarda Miletus kurucu olarak anılmasına rağmen).^[23]

Yukarıda bahsedildiği gibi, standart gelenekte, bu Sarpedon Truvalılarla birlikte Truva savaşında mücadele etmiş olan bir Likya birliğinin lideriydi. Ancak Diodorus Siculus'a göre, bu Sarpedon, Zeus'un oğlu olan diğer Sarpedon'un Euandrus adındaki oğlunun Truva'da savaşmış olan oğlu Sarpedon'du.^[14]

Truva Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sarpedon, kuzeni Glaucus ile Truvalıların tarafında savaştı ve Truva Savaşı sırasında^[24] Truva'nın en önemli müttefiklerinden ve kahramanlarından biri haline geldi.

Iliad (Kitap 5, 471-492) arasında Hektor'u azarlamakta ve Hektor'un savaşın tüm zorlu mücadelelerini Truvalıların kendilerine değil de, Truva'nın müttefiklerine bıraktığını iddia etmekte ve Likyalıların aslında Helenlerle savaşmaya hiçbir nedenlerinin olmadığını, hatta onlardan nefret etmek için de hiçbir nedenleri olmadığını; ancak ve ancak Truva'nın gerçek müttefikleri oldukları için bu savaşı en iyi şekilde sürdürdüklerini söyleyerek de Likyalılar açısından önemli bir noktaya değinmektedir.^[25] Truvalılar Helenler tarafından yeni yapılmış olan duvara saldırdıklarında, Sarpedon adamlarını (ki bu Glaucus ve Asteropaios'u da içermektedir) ön saflara sürerek Ajax ve Teucer'in dikkatlerini Hektor'un saldırısından, Sarpedon'un güçlerine çevirmelerine neden olur. Kişisel olarak mücadeleyi yönetmiş ve Helen kampına ilk giren kendisi olmuştur. Bu saldırı, Hektor'un Helen duvarını delip geçmesine neden olmuştur. İşte bu saldırı sırasında Sarpedon Glaucus'a asalet bunu gerektirir (Fransızca deyim noblesse oblige) konuşması yapmıştır.^[26] Konuşma, kendilerinin en onurlandırılmış krallar oldukları, dolayısıyla bu onurun karşılığı olarak da en çok savaşanlar olmaları ve kendilerini kanıtlamaları gerektiği ve kendilerine bağlı olan insanlara bu şekilde verilen onurun geri ödemesini yapmaları gerektiği üzerinedir. Savaşa atılmak üzere hazırlanırken, Glaucus'a birlikte şana doğru gideceklerini, eğer başarılı olurlarsa bu şanın kendilerinin olacağını, eğer olamazlarsa, kendilerini durduran kimse onun şanının çok daha yüksek olacağını söyler.

Ölüm[değiştir | kaynağı değiştir]

Patraklos Akhilleus'un zırhı içinde savaşa girdiğinde, Sarpedon onunla savaş meydanında karşılaştı. Zeus, Patraklos'un elinde canını vermesi kaderi olarak çizilmiş olmasına rağmen, oğlunun canını kurtarmak için müdahale edip etmemesi konusunda kendisiyle mücadele içindeydi. Eğer Hera ona diğer tanrıların oğullarının da savaştıklarını ve öldüklerini ve diğer tanrıların oğullarının ölümlerinin de kaderlerinde çizildiğini hatırlatmasaydı bunu yapacaktı. Eğer Zeus oğlunu kaderinden kurtarmalıysa, diğer bir tanrı da aynısını yapabilirdi, dolayısıyla Zeus, Sarpedon'u Patraklos ile savaşında ölüme terk etti; ancak Achilles'in tek ölümlü olan atını öldürmesinden önce değil. Savaşları sırasında, Zeus Truvalılar'ın kafalarından aşağı, oğlunun yaklaşan ölümünün yasını ifade eden kanlı yağmur damlaları indirdi.^[27]

Sarpedon ölümcül yaralar neticesinde düştüğünde, Glaukos'u vücudunu ve silahlarını kurtarmak üzere çağırdı. Patraklos Sarpedon'a soktuğu mızrağını çekti ve Sarpedon'un ruhu vücudunu terkederken mızrak da ona eşlik etti.^[28] Düşen kralın vücudu üzerinde sert bir mücadele oldu. Helenler zırhını almayı başardılar (ki bu sonrasında Patroklos'un cenaze oyunlarında ödül olarak verilmiştir); ancak Zeus Phoebus Apollo'yu yollayarak cesedi kurtardı. Apollon cesedi aldı, temizledi ve onu Hypnos (uyku) ve Thanatos'a (ölüm) verdi. Onlar da cenaze töreni için Likya'ya geri götürdüler.^[29]

Bakınız: Iliad kitaplar: II, IV, XII, XVI.

Bir göktaşı Truva kahramanının arkasından isimlendirilmiştir, 2223 Sarpedon.

Soyağacı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Bibliyografi[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Marie Delcourt, "The legend of Sarpedon and the Saga of the Archer". History of Religion. 2 (1962.33-51)

Dış Bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Sarpedon ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

•  "Sarpedōn". Encyclopædia Britannica. 24 (11. bas.). 1911. s. 221.