Filibe

Filibe
Пловдив
Filibe; Пловдив
Şehir
	Plovdiv
	; Bayrak ; Arma
	Filibe Filibe'nin Bulgaristan'daki konumu
Ülke	Bulgaristan
İl	Filibe
Rakım	164 m
Nüfus (2019)
• Şehir	347,851
• Metropol	666,801
Zaman dilimi	UTC+02.00 (DAS)
• Yaz (YSU)	UTC+03.00 (DAS)
	Resmî site; plovdiv.bg

Filibe (Bulgarca: Пловдив, trl: Plovdiv), 2019 nüfus sayımına göre 347.851 nüfusuyla Bulgaristan'ın ikinci büyük şehridir.^[1] Filibe ilinin idari merkezidir. Ülkenin önemli ekonomi, ulaşım, kültür ve eğitim merkezlerinden biridir.

Filibe, adını Makedonya Kralı II. Filip'ten alır. Şehir, 5 Eylül 2014 tarihinde yapılan seçimle 2019 yılında Avrupa Kültür Başkenti olmaya hak kazanmıştır.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bölgenin hakkında çok eski tarihi hakkında bilgi yoktur. Bölge, I. Murad tarafından fethedildikten sonra, İzmir, Aydın, Manisa, Konya ve Karaman yöresinden Yörük Türkmenler bölgeye iskan ettirilmiştir. Bölgede Türk ve Pomak^[2] nüfus hâlâ varlığını korumaktadır.

Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]

Filibe, Bulgaristan'ın başkenti Sofya'nın güneydoğusunda ve Meriç nehri kıyısındadır. Şehir, Yukarı Trakya Ovası'nın batı kısmını oluşturan ve bir birikinti ovası olan “Filibe Ovası”nın güney kesimindedir. Oradan kuzeybatıda Sredna Gora sıradağlarının zirveleri, doğuda Chirpan Tepeleri ve güneyde Rodop Dağları yükselir.^[3] Başlangıçta, Filibe'nin gelişimi Meriç'in güneyindeydi ve nehir boyunca genişleme sadece son 100 yıl içinde oldu. Modern Filibe, Bulgaristan'ın toplam alanının %0,1'inden daha az olan 101 km² (39 sq mi)'luk bir alanı kaplar. Km² başına 3,769 kişiyle Bulgaristan'ın en yoğun nüfuslu şehridir.

Kentin içinde altı siyenit tepe vardır. 20. yüzyılın başında yedi siyenit tepesi vardı ancak bunlardan birisi olan Markovo tepesi yok edildi. Bunlardan üçüne Üç Tepe (bulgarca: Трихълмие}} Trihalmie), diğerlerine Gençlik Tepesi (bulgarca:Младежки хълм, Mladezhki halm), Kurtarıcılar Tepesi (bulgarca: Хълм на освободителите, Halm na osvoboditelite) ve Hristo G. Danov Tepesi (bulgarca:Данов хълм, Danov halm) denir.^[4]

İklim[değiştir | kaynağı değiştir]

Filibe iklimi
Aylar	Oca	Şub	Mar	Nis	May	Haz	Tem	Ağu	Eyl	Eki	Kas	Ara	Yıl
En yüksek sıcaklık (°C)	23,0	24,0	30,0	34,2	36,0	41,0	45,0	42,5	37,6	36,8	27,0	22,9	45,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C)	5,2	8,3	13,0	18,4	23,7	28,0	30,7	30,3	26,0	19,4	11,9	6,4	18,5
Ortalama sıcaklık (°C)	0,9	3,2	7,2	12,3	17,3	21,5	23,9	23,2	19,0	13,1	6,9	2,3	12,7
Ortalama en düşük sıcaklık (°C)	−3	−1,4	1,8	6,2	11,0	15,0	17,0	16,5	12,6	7,6	2,6	−1,3	7,1
En düşük sıcaklık (°C)	−31,5	−16,4	−14,4	−4,7	0,0	4,0	5,0	8,0	1,0	−10,2	−9,8	−19	−31,5
Ortalama yağış (mm)	27	34	37	41	77	57	39	43	35	37	36	39	502
Kaynak: Danimarka Meteoroloji Enstitüsü^[5]

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

Filibe şehri Osmanlı Devleti'nin Balkanlarda önem verdiği yerleşim yerlerinden biridir. Mimari olarak Türk-Osmanlı sivil mimarisi dikkat çeker. Ayrıca Cuma Camisi (1363-1364) ve Şahabettin İmaret Camii (1444-1445) cami mimarisi olarak günümüze ulaşan yapılardır. Osmanlı evleri ''eski şehir'' denilen eski kent bölgesindeki yapılardır. Bugün birçok Osmanlı Köşkü sergi veya müze olarak kullanılmakta, bazıları kafe ve butik otel olarak işletilmektedir. Şehrin çarşısı, Kapana ve eski kent dışındaki yapılar komünizm döneminden kalan yüksek katlı binalardır. Yeni yapılar genel olarak Karşıyaka semtinde yapılmaktadır.

Maden[değiştir | kaynağı değiştir]

Filibe'de zengin demir yatakları bulunmaktadır.

Ekonomi[değiştir | kaynağı değiştir]

Zengin bir tarım bölgesinin ortasında yer almasına rağmen, Plovdiv'in ekonomisi 20. yüzyılın başlarından itibaren tarımdan sanayiye kaydı. Gıda işleme, tütün, biracılık ve tekstil endüstriyel ekonomik değişimin temel direklerini oluşturdu.^[6] Komünist yönetim sırasında şehrin ekonomisi büyüdü ve ekonomi ağır sanayi ağırlıklıydı. 1989'da Komünizmin çöküşünden ve Bulgaristan'ın planlı ekonomisinin çöküşünden sonra bir dizi sanayi tesisi kapatıldı; kurşun ve çinko, makine, elektronik, kamyon, kimyasal madde ve kozmetik ürünleri üretimine devam edildi.

Filibe, ülkenin en büyük ekonomisine sahip olması ve Bulgaristan'ın GSYİH'sının %7.5'ine katkıda bulunması nedeniyle 2014 itibarıyla Bulgaristan'ın ekonomik başkentidir.^[7] 2014 yılında 285,000 kişiye iş imkanı sağlayan bölgede 35 binden fazla şirket faaliyet gösteriyordu.^[7] Filibe'nin avantajları arasında merkezi coğrafi konumu, iyi altyapısı ve büyük nüfusu sayılabilir. Filibe'nin uluslararası havaalanı, intermodal taşımacılık terminali, Trakya otoyolu ile çeşitli bağlantıları (Sofya ve Burgaz'ı birbirine bağlayan), Meriç otoyolu'na yakınlığı (Türkiye'ye giden ana koridor) ve iyi gelişmiş karayolu ve şehrin Bulgaristan'da sanayi üretimi açısından lider şehir olarak gelişmesine yol açan demiryolu altyapısı vardır.

Filibe ekonomisi, imalat, ticaret, ulaşım, iletişim ve turizm alanlarında uzun geleneği vardır. Filibe'nin sanayi gelişiminin yanı sıra son yıllarda bilişim ve dış kaynak hizmet sektöründe artışlar ve son 5 yılda ise şehir turizmi her yıl çift haneli büyümüştür.^[8]

Ekonomik göstergeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Gösterge	Birim	2010	2011	2012	2013	2014
GSYİH	Milyon leva	5,539	6,062	6,178	6,374	6,273
Bulgaristan'ın GSYİH'sındaki Payı	%	7.5	7.6	7.6	7.8	7.5
Kişi başına GSYİH	Milyon leva	7,924	8,888	9,087	9,394	9,268
Nüfus	Sayı	696,300	680,884	678,860	678,197	675,586
İş sözleşmesi kapsamındaki ortalama yıllık çalışan sayısı	Sayı	208,438	207,599	205,876	203,933	207,057
İş sözleşmesi kapsamındaki çalışanların ortalama maaşı	Milyon leva	6,462	6,889	7,418	7,922	8,504
Ekonomik faaliyet yüzdesi	%	64.9	64.2	67.7	70.7	71.7
İşsizlik yüzdesi	%	8.5	8.8	11.2	13.4	13.1
FDI	Milyon Euro	1.118	1.259	1.340	1.648	1.546

Kaynak: Ulusal İstatistik Enstitüsü^[7]

Kardeş Kentler[değiştir | kaynağı değiştir]

Çangçun, Çin
İstanbul, Türkiye

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Filibe'de bir sokak

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2016.
^ http://pomaknews.com/?p=3126 ^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ avtori Evgeni Dinchev ... (2002). Пътеводител България (Bulgarca). София: ТАНГРА ТанНакРа ИК. s. 145. ISBN 954-9942-32-5.
^ "Седемте чудеса на България – Пловдив". Milarodino.com. 4 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2011.
^ Cappelen, John; Jensen, Jens. "Bulgarien – Plovdiv" (PDF). Climate Data for Selected Stations (1931–1960) (Danca). Danimarka Meteoroloji Enstitüsü. s. 42. Erişim tarihi: 16 Nisan 2013.
^ "Plovdiv – BGP". Bg.bgp.bg. 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2011.
^ ^a ^b ^c [1] NSI (in Bulgarian)
^ [2] 26 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tourism (in Bulgarian)

Bulgaristan'daki bir yerleşim yeri ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 15 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2016.

[2] ttp://pomaknews.com/?p=3126 ^{[ölü/kırık bağlantı]}

[3] vtori Evgeni Dinchev ... (2002). Пътеводител България (Bulgarca). София: ТАНГРА ТанНакРа ИК. s. 145. ISBN 954-9942-32-5.

[4] "Седемте чудеса на България – Пловдив". Milarodino.com. 4 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2011.

[DMI-5] Cappelen, John; Jensen, Jens. "Bulgarien – Plovdiv" (PDF). Climate Data for Selected Stations (1931–1960) (Danca). Danimarka Meteoroloji Enstitüsü. s. 42. Erişim tarihi: 16 Nisan 2013.

[6] "Plovdiv – BGP". Bg.bgp.bg. 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2011.

[nsi-7] [1] NSI (in Bulgarian)

[tourism-8] [2] 26 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tourism (in Bulgarian)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

g t d Bulgaristan'daki şehirler
1.000.000 ve üzeri	Sofya (başkent)
500.000 ve üzeri	Filibe • Varna
100.000 ve üzeri	Burgaz • Rusçuk • Eski Zağra • Plevne • Tırnovo • İslimiye • Hacıoğlu Pazarcık
50.000 ve üzeri	Şumnu • Pernik • Yanbolu • Hasköy • Pazarcık • Yukarı Cuma • İvraca • Gabrova • Vidin • Asenovgrad • Kazanlık • Köstendil • Kırcaali
30.000 ve üzeri	Montana • Dimitrovgrad • Silistre • Lofça • Eski Cuma • Razgrad • Dupnitsa • Yukarı Rahova • Petriç • Smolyan • Sandanski • Samokov
10.000 ve üzeri	Lom • Karlova • Yeni Zağra • Sevlievo • Ziştovi • Velingrad • Troyan • Aydos • Orhaniye • Harmanlı • Nevrokop • Karnobat • Peştera • Panagürişte • Svilengrad • Popovo • Çirpan • Mestanlı • Rakovski • Çerven Bryag • Parvomay • Berkovitsa • Provadiya • Radomir • Novi Pazar • Radnevo • Pomorie • Byala Slatina • İhtiman • Balçık • Kozloduy • Razlog • Pavlikeni • Mezdra • Stamboliyski • Kavarna • Levski • Elhovo • Kneja • Kemallar • Etropole • Teteven • Kostinbrod • Tryavna • Tutrakan • Omurtag • Kubrat • Nesebır • Lukovit • Bankya • Byala (Rusçuk) • Sopot
5 000 + şehirler	Veliki Preslav • Karapınar • Lyaskovets • Kriçim • Belene • Septemvri • Bansko • Galabovo • Devnya • Eğridere • Rakitovo • Dryanovo • Dulovo • Koşukavak • Svoge • Hisarya • Beloslav • Darıdere • Pirdop • Lübimets • General Toşevo • Tervel • Simeonovgrad • Slivnitsa • Kostenets • Aksakovo • Devin • Simitli • Dolni Çiflik • Cebel • Elin Pelin • Vırşets • Kuklen • Kotel • Tvarditsa • Stralca • Bobov Dol • Madan • Topolovgrad • Elena • Belogradçik • Oryahovo • Tsarevo • Yakoruda • Saedinenie • Vetovo • Strajitsa • Kameno • Çepelare • Zlatitsa • Polski Trımbeş • Dalgopol • Peruştitsa • Suvorovo • Koynare • Nedelino
5 000 - şehirler	Dolna Banya • Dolni Dabnik • Torlak • Bojurişte • Godeç • Dve Mogili • Trastenik • Slavyanovo • Niğbolu • Süzebolu • Strelça • Belovo • Kostandovo • Bratsigovo • Ortaköy • Pravets • Breznik • Letnitsa • Glocevo • Rudozem • Smyadovo • Sapareva Banya • Şivaçevo • Zavut • Varbitsa • Vılçedrım • Debelets • Şabla • İskır • Kresna • Slivo Pole • Gulyantsi • Miziya • Batak • Sarnitsa • Kula • Marten • Sungurlare • Kaspiçan • Krivodol • Valçi Dol • Dolna Mitropoliya • Maglij • Roman • Belitsa • Vetren • Dragoman • Kalofer • Primorsko • Dolna Oryahovitsa • Opaka • Nikolaevo • Gurkovo • Apriltsi • Yablanitsa • Bohçalar • Pavel Banya • Hacidimovo • Loznitsa • Ugarçin • Rila • Byala Çerkva • Dobrinişte • Kableşkovo • Zlataritsa • Trın • Dunavtsi • Bregovo • Malko Tırnovo • Dospat • Borovo • Sadovo • Koprivştitsa • Kilifarevo • Batanovtsi • Laki • Sveti Vlas • Çiprovtsi • Koçerinovo • Pordim • Suhindol • Glavinitsa • Bılgarovo • Kale • Byala (Varna) • Meriçleri • Plaçkovtsi • Obzor • Brezovo • Zemen • Boyçinovtsi • Antonovo • Momin Prohod • Аlfatar • Gramada • Senovo • Brusartsi • Klisura • Boboşevo • Bolyarovo • Şipka • Dimovo • Ahtopol • Kiten • Pliska • Macarovo • Byala Çerkva • Melnik

Plovdiv nedir?, Plovdiv anlamı nedir?, Plovdiv ne demektir?