Muhittin Baha Pars (Muhittin Baha Bey, Muhiddin Baha Pars, Muhyiddin Pars) (d. 1884, Bursa - ö. 29 Ağustos 1954, Bursa), Türk gazeteci, avukat, siyasetçi.

Türkiye'de Milli Mücadele yıllarının önemli şahsiyetlerindendir. I., VI., VII. ve VIII. dönem TBMM'de Bursa, V. dönem TBMM'de Ordu milletvekilliği yapmıştır. Yaşadıkları dönemde Bursa’nın sanat ve siyaset hayatına yön vermiş olan Pars kardeşlerin en küçüğüdür.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

1884'te Bursa'da Baba Efendi Dergâhı’nda (bugünkü Vakıf İşhanın bulunduğu yer) doğdu. Geçmişi 600 yıla dayanan ve Umurbey'in tarihinde ve idaresinde önemli yeri olan Pars sülalesine mensuptur.^[1] Babası, dergahın Ahmet Baba Efendi Dergâhının şeyhi Bahâüddîn Efendi, annesi Bursa kumandanı Hafız Mustafa Paşa’nın kızı Nâkiye Hanım’dır. Büyük ağabeyi Mehmet Baha ve ortanca kardeşleri Hakkı Baha, Bursa'da kültür ve sanat hayatında etkili kişiler arasındadır.

Bursa'da Erkek Lisesi'nden sonra İstanbul Hukuk Mektebi'nden 1913'te mezun oldu.^[2][3] Avukatlık, edebiyat, mantık, felsefe öğretmenliği yaptı. 1 Aralık 1917'den itibaren yayımlanan Bursa Mecmuası adlı derginin yayın yönetmenliğini yaptı. 1920'de Bursa'nın işgali üzerine kapanan dergi, Cumhuriyet'in ilânından sonra da çeşitli aralıklarla, sahip ve sorumluları da değişerek 1950'ye değin yayın yaşamını sürdürdü.

I. Dünya Savaşı sırasında Millî Eğitim Bakanlığı'nın izniyle Çanakkale Cephesi'ne giden Muhittin Baha, askerin durumunu yerinde görüp öğrencilerine aktardı. Savaştan sonra vatanseverler tarafından gerçekleştirilen Balıkesir Kongresi'ne katıldı ve Hüdâvendigâr Vilayeti adına Heyet-i Merkeziye’ye seçildi. Ermeni tehciri davasını gören Bursa Divan-ı Örfiye davasında birçok Bursa memurunu ücretsiz savunmasıyla tanındı.

İzmir'in işgalinden sonra Bursalılarda direniş fikrinin yayılması ve Kuva-yı Milliye örgütünün teşkilatlanması için çalıştı. Eylemleri nedeniyle Bursa valisi tarafından Konya'ya sürüldü. 56. Tümen komutanı Albay Bekir Sami Bey'in Bursa'ya gelmesi ile geri dönebildi. Kardeşi Hakkı Baha Bey ile birlikte Bursa Redd-i İlhak Cemiyeti'nin ve Sivas Kongresi'nden sonra kurulan Bursa Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin kurucuları arasında yer aldı. Cemiyetin yayın organı olan "Millet Yolu" dergisini çıkardı. Dergi, 1927 yılına kadar yayımlanmaya devam etti.

1920-1921 ve 1922-1923 arasında iki defa Hüdavendigar Vilayeti Davavekilleri Cemiyeti (Bursa Barosu) başkanlığı yaptı.^[2]

Bursa'nın işgali sonrası Batı Cephesi'ne bir gezi düzenleyen Mustafa Kemal Paşa'nın bu gezisine katıldı.^[4] Gezi sonrasında TBMM'de Bursa'nın işgali sırasında sorumsuzlukla hatta düşmanla iş birliği yapmakla suçlanan Bursa halkını savundu, Bursalıların "vazife-i vataniyesini ifa etmekten" çekinmediklerini açıkladı. Konuşmasında Namık Kemal'in "Vatan bağrına düşman dayamış hançerini, Yok, mudur kurtaracak bahtı kara maderini" mısralarını söylediği ve Mustafa Kemal Paşa'nın bunun üzerine "Vatan bağrına düşman dayasın hançerini, Bulunur kurtaracak bahtı kara maderini" şeklinde yanıt verdiği anlatılır.^[4]

Muhittin Baha daha sonra I. dönem TBMM’ye Bursa milletvekili olarak girdi ve Mustafa Kemal’in isteğiyle Meclis Başkanlık Kurulu Kâtibi seçildi. Kuvâ-yı Milliye komutanlarından biri olarak Bursa ile çevresinde Yunan birliklerine karşı savaştı.

1921'de, İstiklal Marşı yarışmasına, "M" rumuzuyla katıldı ancak kazanana verilecek 500 liralık ödül Meclis'te sorun yaratınca yarışmadan çekildi.^[4]

Muhittin Baha Bey, İslami Sosyalizm fikrini savunan ve Sovyet Rusya’nın desteğini almak amacıyla Mustafa Kemal'in bilgisi dahilinde kurulan Yeşil Ordu Cemiyeti adlı gizli örgütün Bursa'daki örgütlenmesinde rol aldı. Cemiyete silahlı Çerkez Ethem güçlerinin katılması üzerine ülke için bir tehlike olarak görülen cemiyet, 1920'nin sonlarında tasfiye edildi. Mustafa Kemal Paşa, Sovyetlerle ilişkilerin bozulmaması için yerine resmî Türkiye Komünist Partisi'ni kurdurdu. Muhittin Baha Bey, Mustafa Kemal'in isteği ile Türkiye Komünist Partisi'ne katıldı; partinin genel sekreterliğini yaptı.

Muhittin Baha, Mecliste şiddetli tartışmalara neden olan İstiklal Mahkemeleri Kanunu'nun hazırlanmasında ve İstiklal Mahkemeleri'nin kuruluşunda etkili oldu.^[2] 20 Ekim 1920 ile 17 Şubat 1921 tarihleri arasında görev yapan Eskişehir İstiklal Mahkemesi'nde üye olarak yer aldı. Mahkemede bölgeye has asker kaçakları, Kuvay-i İnzibatiye'ye katılmak, bozgunculuk, casusluk ve soygun suçları ile ilgili davalar görüldü.^[2] 11 Ağustos 1921'de Konya'da çalışmalarına başlayan Konya İstiklal Mahkemesi'nde de görevlendirilen Muhittin Baha, mahkemedeki görevinden 9 Haziran 1922'de istifa etti.

7 Mayıs 1921 tarihinde Ankara'da kurulan Türkiye Muallimler Cemîyeti’nin Geçici İdare Heyeti'nin başkanlığını üstlendi.

TBMM’nin 1923 seçimlerinde aday gösterilmedi ve meclisten on iki yıl uzak kaldı. Bursa'da öğretmenlik, Bursa ve Ankara'da avukatlık yaptı. Ankara'da, Çankırı Caddesi üstündeki Kulüp Sineması’nı işletti.

22-26 Nisan 1924 ve 23 Nisan-1 Mayıs 1925 tarihli Türk Ocakları kongrelerinde Türk Ocakları Merkez Heyeti’ne seçildi.

V. yasama döneminde Ordu milletvekili seçilerek yeniden siyasete döndü. VI., VII. VII. dönem TBMM'de ise Bursa milletvekili olarak yer aldı.

1950 ve 1954 genel seçimlerinde yeniden CHP’den Bursa milletvekili adayı oldu ancak seçimi kazanamadı.

29 Ağustos 1954’te Bursa’da öldü, Emir Sultan Mezarlığı’na defnedildi.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]