Bu madde, öksüz maddedir; zira herhangi bir maddeden bu maddeye verilmiş bir bağlantı yoktur. Lütfen ilgili maddelerden bu sayfaya bağlantı vermeye çalışın. (Eylül 2022)

Morehshin Allahyari
Genel bilgiler
Uyruk	Iran
Resmî sitesi

Morehshin Allahyari (Farsça; موره شین اللهیاری‎; 1985 doğumlu), Brooklyn, New York'ta yaşayan İranlı-Kürt medya sanatçısı, aktivist ve yazar. İşleri, teknoloji ve sanatsal aktivizm arasındaki ilişkiyi keşfetme odağıyla günümüzün politik, sosyokültürel ve toplumsal cinsiyet normlarını sorgular. Allahyari'nin eserleri arasında 3D baskı teknolojisi ile elde edilmiş objeler, video, deneysel animasyon, web sanatı ve çeşitli yayımlar bulunmaktadır. Material Speculation: ISIS (2016), IŞİD tarafından yok edilmiş antik eserlerin (2015-2016) 3-D baskı teknolojisi ile elde edilmiş heykel rekonstrüksiyon serisi ve The 3D Additivist Manifesto and Cookbook (2015–2016)^[1] en bilinen eserleri arasındadır. 2017'de, Konuk Sanatçı pozisyonunda yer aldığı Eyebeam'de, Allahyari 'Dijital Sömürgecilik 10 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.' (2015'ten beri popülerleştirdiği bir terim)^[2] hakkında bir proje üzerinde çalıştı.^[3][4]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çocukluğu ve gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

Allahyari, İran-Irak Savaşı sırasında İran'ın Tahran kentinde doğdu ve büyüdü.^[5] Küçük yaşlardan itibaren sanata ilgi duydu. 12 yaşında, kişisel anlatıları kolektif bir şekilde paylaşmanın önemini öğrendiği bir yaratıcı yazarlık kursuna katıldı. Bu kolektif çalışmaya 18 yaşına kadar devam etti ve bu çalışma kendi pratiğinin geri kalanı için bir başlangıç noktası oldu.^[6] Allahyari, 2003'ten 2007'ye kadar eğitimine devam ettiği Tahran Üniversitesi'nin Sosyal Bilimler ve Medya Çalışmaları bölümünden lisans diploması, 2007'den 2009'a kadar eğitim gördüğü Denver Üniversitesi'nin Dijital Medya Çalışmaları bölümünden Yüksek Lisans diploması aldı ve 2010'dan 2012'ye kadar katıldığı Kuzey Teksas Üniversitesi'nde Yeni Medya Sanatında Güzel Sanatlar Yüksek Lisansı ile ödüllendirildi.^{[7][birincil olmayan kaynak gerekli]}

Seçme Eserler[değiştir | kaynağı değiştir]

She Who Sees the Unknown (Meçhulü Gören Kadın)[değiştir | kaynağı değiştir]

She Who Sees the Unknown (Türkçe: Meçhulü Gören Kadın) (2017–2020), Orta Doğu kökenli, dişi ve kuir canavar figürlerini yeniden yaratmak fikri ile, bu doğrultuda 3D modelleme, tarama ve baskı teknolojilerinden ve anlatı gücünden yararlanan, uzun süreli bir araştırma projesidir. Proje, bu figürlerle ilintili gelenekleri, mitleri ve efsaneleri kullanarak, sömürgecilik, patriyarka ve çevresel bozulma felaketlerini^[8] 3D baskı teknolojisiyle elde edilmiş cin ve başka Orta Doğu kökenli ruhani, mitolojik yaratık heykelleri üzerinden yeniden keşfeder. Bu çalışmalar bütünü, canavar/cin figürlerinden ve bağlantılı araştırmalardan oluşan bir arşiv, enstalasyon, yazı, video ve cin figürlerinin üç boyutlu modellemeleri^[9] gibi birkaç farklı unsuru içinde bulundurmaktadır. Cin heykellerinden iki tanesi Huma ve Ya'jooj Ma'jooj'dur. Allahyari, The Verge için Lizzie Plaugic tarafından kaleme alınan bir makalede, bu iki eserini, "Orta Doğu kökenli karanlık tanrıçaları, dişi canavar ve cin figürlerini araştırıp, şiirsel ve kuramsal bir hikaye anlatıcılığı ve bu efsanelerin kolaj, 3D modelleme, baskı ve arşivleme faaliyetleri üzerinden tekrar bölümlenmesi aracılığıyla "gücü yeniden konumlandırmaya yönelik başka bir yol öneren" bir eylem olarak tasvir etmiştir.

She Who Sees the Unknown Transfer Gallery 30 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Upfor Gallery 22 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Hartware Media Art Association, Upfor Gallery, Hartware Media Art Association, New York Armory,^[10] Moskova Modern Sanat Müzesi 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,^[11], New Museum 13 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve birçok diğer lokasyonda sergilenmiştir.

The Laughing Snake (Gülen Yılan)[değiştir | kaynağı değiştir]

Allahyari, 2018'de Arap mitolojisindeki son derece güçlü kadınsı ve kuir cin motifleri ve temalarıyla devam ederek, Whitney Müzesi 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Liverpool Bienali 9 Mart 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve FACT 6 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tarafından ortaklaşa hazırlanan "The Laughing Snake" (Türkçe: Gülen Yılan) isimli web projesini sundu.^[12]

Eser, Whitney Müzesi'nin Artnet 10 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. isimli çevrimiçi portalında barındırılıp, kullanıcının internet tarayıcısı üzerinden çalışarak, etkileşimi esas alır. Bu altyapı ile ortaya çıkan deneyim şiir, ses manzaraları ve üç boyutlu animasyon gibi elementlerden oluşmaktadır.^[13] Eser, cin mitini, kadının Orta Doğu toplumlarındaki statüsüne ek olarak, aynı coğrafyada kadın bedeni ve cinsel arzu gibi konseptleri keşfetmek üzere bir araç olarak kullanır.

14. ve 15. yüzyıllarda orijinali Kitab'el Bulhan (Şaşırılacak Şeyler Kitabı) isimli, Arapça el yazması kitapta beliren bir mit, Gülen Yılan'ın bir şehri ele geçirmesini anlatır. Yılan şehrin insanlarını ve hayvanlarını öldürmüş ve onu öldürmek için yola çıkan herkes başarısız olmuştur. Sonunda, yaşlı bir adam yılana bir ayna tutar. Aynadaki yansıması yılanı öylesine güldürür ki gülmekten çatlayarak ölür. Eserde, yılanın ve aynanın görsellerini kullanarak, Allahyari bizi bir çevrimiçi anlatı labirentine sokmaktadır. Bu anlatı, kişisel, gerçek deneyimleri ve kurgu öğelerini birleştirerek kadınsılık, cinsel istismar, ahlak ve isteri gibi konuları yorumlar. Yılan, kadına ve "dişiye" dair çok yüzlü, bazen çarpıtılmış algıları, ötekilik ve canavarlık tahayyüllerini kırıp yansıtan karmaşık bir figür olarak belirir.^[14]

Like Pearls (İnci Gibi)[değiştir | kaynağı değiştir]

Like Pearls (Türkçe: İnci Gibi) (2014), Allahyari'nin Farsça e-posta adresinden alınmıştır. Koleksiyon, İran'daki çevrimiçi iç çamaşır mağazalarından gelmiş seks ve romantizm temalı spam ve çöp e-postaların bozuk bir birikimidir.^[15] Atan kalp, açan çiçek, uçan kuş ve kelebek GIFlerini reklamların üzerine katmanlandırarak,^[16] Allahyari bu reklamların içinde işleyen sosyal ve kültürel fenomenlere dikkat çekerken, kadın bedeninin sansürüne karşın eşzamanlı olarak cinselleştirilmesinin sebebinin İran'daki Şeriat ve Fıkıh sistemi olduğunu öne sürer. İnci Gibi, kadın bedenlerinin objeleştirilmesine ve cinsiyetçiliğe dikkat çekmek için kasıtlı olarak rahatsızlık verici ve yıkıcıdır. Hyperallergic dergisi ile bir röportajında 11 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Allahyari, eserin ele aldığı konuları şu şekilde yorumlamıştır: "İran'da kadın bedenine dair konuların hükûmetin gündeminde yer alması, kadınların başörtüsü/kara çarşaf giymesine yönelik baskılama, tamamen sansürden ibarettir. Bir kadın olarak bedeniniz daima objeleştirilir, ardından siyasi ve kültürel olarak sansürlenir."

In Mere Spaces All Things Are Side by Side I[değiştir | kaynağı değiştir]

In Mere Spaces All Things Are Side by Side I (2014) (Türkçe: Yalın Boşluklarda Tüm Şeyler Yan Yanadır) internetin İran’daki sınırlı erişilebilirliğine vurgu yaparak, bunun üzerinden bir ilişki ve kopukluk hikâyesi yansıtan video serisinin ilkidir.^[17] Çalışma, Allahyari’nin 4 yıllık bir zaman zarfına yayılmış Yahoo sohbet geçmişinden ve bu sürede içinde olduğu bir ilişkiden ilhamla ortaya çıkmıştır. Odağı ilişkinin üzerine toplamaktansa, sanatçı, sanal ve gerçek arasındaki olası kesişimleri keşfederken, ilişkinin yürüyememesi ile bulunduğu mekandaki iletişimsel ve teknolojik arızalar, kopukluklar arasında paraleller kurmaktadır.^[15]

Material Speculation: ISIS (Fizikî Spekülasyon: IŞİD)[değiştir | kaynağı değiştir]

Material Speculation (Türkçe: Fizikî Spekülasyon),"3D Baskı, Plastik, Petrol, Teknokapitalizm 24 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Cihad arasındaki petropolitik 8 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve şiirsel ilişkileri denetleyen" bir dijital imalat ve 3D baskı projesidir.^[18] John Jay College of Criminal Justice'teki "The Missing: Rebuilding the Past" (Türkçe: "Kaybolanlar: Geçmişi Yeniden İnşa Etmek") adlı toplu serginin içinde yer alan eserde, sanatçılar yaratıcı vasıtalar aracılığıyla Irak ve Suriye'de çatışma bölgelerindeki yıkım ve tahribat sonucu yaşanan, "önlenebilir olan kayıpları" protesto etmektedirler.^[19] 2015'ten 2016'ya kadar, Allahyari, özgün versiyonları IŞİD tarafından 2015'te Musul Müzesi'nde tahrip edilen 8 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on iki antik el yapımı eseri yeniden canlandırdı.^[20][21] Her bir eserin içinde, resimler, haritalar, videolar, PDF dosyaları ve bu konu üzerine bütün diğer araştırmalarını bulunduran bir USB bellek ve/veya hafıza kartı bulunmaktadır. Eserleri sergilenen diğer sanatçılar savaştaki şiddete dair deliller temin ederken, Allahyari'nin işleri geleceğe dair bir bakış da belirtmektedir. Yine Hyperallergic dergisinde yayımlanan bir makalede, 28 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Allahyari'nin "başka kişilerin de kendi 3D modellerini inşa edebilmesi için, bütün bu bilgilere açık erişim sağlamak üzere verileri dijital bir arşivde saklayabilecek bir kurum aradığı" ve onun için "bunun kendi başına bile bir direniş eylemi" olduğu belirtilmiştir.^[22] Sanatçı, 3D modelleme ve baskı aracılığıyla, IŞİD tarafından yok edilmiş el yapımı antik eserleri yeniden yaratmaktadır.^[23]

2016'nın başlarında, Allahyari Fizikî Spekülasyon:IŞİD serisinden bir rökonstrüksiyonunu ve Rhizome 26 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'un The Download isimli serisinin bir parçası olarak bir araştırma dosyası yayımladı.^[24] Rhizome'dan aldığı bu komisyon aracılığıyla, Kral Uthal heykeli için inşa ettiği dosya nesnesi 3D baskı için herkese açık halde geldi. Sonrasında, Browntourage^[25] ile işbirliği içinde, Material Speculation 3D baskı serisinin "PRINT your REALITY"(Türkçe: HAKİKATİNİ BAS) isimli sanal turunu yarattı. Bu sanal galeride dolaşan kullanıcılar, üç boyutlu görselleri çevirerek inceleyebilmekte ve sanatçıyı eserleri hakkında soruları cevaplarken seyredebilmektedir.^[26]

Bu çalışmalar bütünü, Vice Creators Project,^[27] Vice Motherboard,^[28][29] AJ+,^[30] CBC,^[31] Huffington Post,^[32] Wired ve pek çok diğer haber kaynağı tarafından büyük ilgi görmüştür.^[33]

Dark Matter (Karanlık Madde)[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk seri (2014)[değiştir | kaynağı değiştir]

Allahyari'nin ilk Dark Matter (Türkçe: Karanlık Madde) serisi ülkesine hem genel anlamda, hem de sansür konusunda eleştirel bir bakış niteliğindedir.^[34] 3 boyutlu baskıyı kullanarak, sanatçı ülkesinde yasak ya da hoş karşılanmayan çeşitli objeler üretir. Bu çalışmalar bütünü, "Maya isimli üç boyutlu modelleme uygulamasında oluşturulup basılmış, iğneleyici ve eleştirel bir heykel serisidir. Yan yana konumlandırılışlarındaki mizahi tavır, İran hükûmeti tarafından bastırılan, yasaklanmış ya da hor görülen fikirlerin altını çizmektedir."^[34] Söz konusu objelerin arasında Barbi bebek, yapay penis, çanak anten, VHS kaset, domuz, silah, Buda heykeli ve Simpsonlar çizgi film/durum komedisi karakteri Homer Simpson bulunmaktadır.^[35] Allahyari, eserinin arkasındaki fikri şu şekilde açıklamaktadır: "İran'da bu nesnelerin bulundurulmasını ve mülkiyetini sürekli tehdit eden, durmaksızın buna karşı çalışan güce karşı hem direnmek, hem de bu konuya farkındalık getirmek istedim."^[35]

İkinci seri (2014-2015)[değiştir | kaynağı değiştir]

Allahyari, 2014’te Karanlık Madde serisinin ikincisinin yaratımı, NASA’ya hediye edilmesinin ardından Uluslararası Uzay İstasyonu’na gönderimi için Forever Now tarafından görevlendirilmiştir.^[15] Dark Matter (Second Series) (Türkçe: Karanlık Madde (İkinci Seri) özellikle İran, Çin, Suudi Arabistan ve Kuzey Kore’de sosyal veya kültürel olarak hoş karşılanmayan objelerin 3D baskılarından oluşan bir koleksiyondur.^[36] Karanlık Madde’nin bu iterasyonu konusunda Allahyari, “Karanlık Madde’nin biz insanların şu anda yaşadığı hayatı ve bu hayatın, azınlıkların (güç/hükûmetler) çoğunluk (halk) için yaratımına sebep olduğu karanlık, görünmez, ve distopik taraflarını belgelemek niyetiyle” yaratıldığını ve kendisinin bu yasak nesneleri “başka bir zaman/mekanda yeni bir bağlama oturtma, yeniden konumlandırma fikri ile ilgilendiğini” belirtmiştir.^[15] 11 Kasım 2014 tarihinde, Allahyari sanatını astronomi ile ilintilendirerek, Frank Malina’nın 100. Yıldönümüne geri sayım etkinliklerinin bir parçası olarak Roger Malina ile Creative Disturbance’ta tartışmıştır.^[37]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]