Millî Birlik Komitesi

Millî Birlik Komitesi
MBK
Genel bilgiler
Kuruluş tarihi	27 Mayıs 1960
Kapanış tarihi	27 Ekim 1961
Türü	Yasama ve yürütme organı; Kurucu Meclisin üst kanadı
Yönetici(ler)	Orgeneral Cemal Gürsel, Başkan;

Millî Birlik Komitesi, 27 Mayıs 1960 tarihinde Demokrat Parti Hükûmetini darbeyle devirerek siyasi iktidarı ele alan ve sonradan başına Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Cemal Gürsel'in getirildiği Türk Silahlı Kuvvetlerine mensup otuz sekiz kişilik bir askerî cuntadır.^[1]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Otuz sekiz kişilik komitenin üye sayısı, 12 Eylül 1960 tarihinde üyelerinden İrfan Baştuğ'un Ankara-İstanbul kara yolunda trafik kazasında ölmesi sonrasında otuz yedi kişiye düştü. Orgeneral Cemal Gürsel'in onayıyla Korgeneral Cemal Madanoğlu'nun yürüttüğü bir tasfiye sonucu, demokratik yaşama geçişe karşı çıkarak ordunun yönetimde kalmasını savunan Alparslan Türkeş liderliğindeki on dört üyenin yurt dışına "görevli" olarak gönderilmesi ile üye sayısı yirmi üçe düştü.^[1] Tasfiye edilen bu gruba "Ondörtler" denmektedir. Bu işlem için komite 13 Kasım 1960 tarihinde kendini feshetti ve on dört üyesini görevden alarak yeni bir komite halinde tekrar kuruldu. Görevden alınan üyeler, dünyanın değişik yerlerinde iki yıllık mecburi hizmetle görevlendirilerek sürgüne gönderildiler. 6 Haziran 1961 tarihinde Cemal Madanoğlu'nun Silahlı Kuvvetler Birliğinin yönetime ağırlığını koyması üzerine istifa ederek emekliye ayrılmasıyla üye sayısı yirmi ikiye düştü.

Komite, çıkardığı ilk kanunla birlikte 1924 Anayasası'nın birçok hükmünü değiştiren geçici bir anayasal süreç başlattı. Bu süreçle beraber yeni bir anayasa düzenlenmesine dair çalışmalar da başlamış oldu. Hazırlanan yeni anayasanın 9 Temmuz 1961 tarihinde kabulü ile, 15 Ekim 1961 tarihinde yapılan genel seçimlerden sonra seçilen milletvekilleri ile kurulan 12. TBMM Dönemi, 25 Ekim 1961 tarihinde toplanarak askerî rejime ve dolayısıyla Millî Birlik Komitesine son verdi. Komite üyeleri, yeni anayasa gereği kurulan Cumhuriyet Senatosunun kaydıhayat (yaşam boyu) şartıyla tabii üyeleri oldular.

Millî Birlik Komitesi, görevine şu yemini ederek başlamıştır:

"Bir karşılık beklemeden; ahlak, adalet, hukuk ve insan hakları prensiplerinden ve vicdani kanaatlerimden başka bir sınırla bağlı olmaksızın kendimi Türk milletine adadım. Vatanın ve milletin mutluluğuna ve milletin egemenliğine aykırı bir ülkü gütmeyeceğim. Demokratik cumhuriyeti, yeni anayasaya göre düzenlemek ve iktidarı yeni Meclis'e devretmek ülküsüne bağlılıktan ayrılmayacağım. Bunun için şerefim, namusum ve bütün mukaddesatım üzerine ant içerim."^[2]

Millî Birlik Komitesi üyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Komite üyelerinin yaş ortalaması 41,1 olup, en yaşlı üye 65 yaşında olan Cemal Gürsel, en genç üye ise henüz 27 yaşında olan Muzaffer Özdağ olmuştur.^[3]

#	İsim	27 Mayıs 1960 Tarihindeki Görevi	Daha Sonraki Görevi
1	Orgeneral Cemal Gürsel	Kara Kuvvetleri Komutanı^[4]	Türkiye Cumhurbaşkanı
2	Orgeneral Fahri Özdilek	1. Ordu Komutanı	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
3	Tümgeneral Cemal Madanoğlu	KKK Lojistik Başkanı	Cumhuriyet Senatosu Kontenjan Senatörü
4	Tuğgeneral Sıtkı Ulay	Harp Okulu Komutanı	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
5	Tuğgeneral İrfan Baştuğ	Genelkurmay Başkanlığı Personel Başkanı	Ankara Valisi
6	Kurmay Albay Ekrem Acuner	KKK Harekât Şube Müdürü	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
7	Kurmay Yarbay Refet Aksoyoğlu	KKK Harekât Şubesi	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
8	Hava Kurmay Albay Mucip Ataklı	Kara Harp Akademisi Öğretmeni	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
9	Hava Kurmay Binbaşı Emanullah Çelebi	Hava Harp Akademisi Öğrencisi	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
10	Kurmay Binbaşı Vehbi Ersü	43. Süvari Alayı II. Grup Komutanı	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
11	Kurmay Binbaşı Suphi Gürsoytrak	1. Ordu 608. Topçu Taburu Komutanı	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
12	Kurmay Yarbay Kadri Kaplan	MSB Genel Sekreterliği Harekât Subayı	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
13	Kurmay Yarbay Suphi Karaman	KKK Personel Başkanlığı Erkân Şube Müdürü	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
14	Kurmay Yüzbaşı Kamil Karavelioğlu	Kara Harp Akademisi Öğrencisi	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
15	Kurmay Albay Osman Köksal	Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
16	Kurmay Albay Fikret Kuytak	KKK Harekât Şube Müdürü	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
17	Kurmay Albay Sami Küçük	Madrid Ataşemiliteri	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
18	Kurmay Yarbay Sezai Okan	Genelkurmay Plan ve Prensipler Şubesi	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
19	Tuğgeneral Mehmet Özgüneş	61. Tümen Topçu Komutanı	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
20	Deniz Kurmay Binbaşı Selahattin Özgür	Deniz Harp Akademisi Öğrencisi	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
21	Kurmay Binbaşı Şükran Özkaya	3. Zırhlı Tugay Piyade Tabur Komutanı	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
22	Hava Kurmay Albay Haydar Tunçkanat	Hava Harp Akademisi Öğretmeni	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
23	Kurmay Yarbay Ahmet Yıldız	4. Tümen 13. Topçu Taburu Komutanı	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
24	Kurmay Albay Muzaffer Yurdakuler	Genelkurmay CENTO Şubesi Müdürü	Tabii Cumhuriyet Senatosu Üyesi
25	Kurmay Albay Alparslan Türkeş	KKK NATO Şubesi Müdürü	Yeni Delhi Hükûmet Müşaviri
26	Kurmay Yarbay Orhan Kabibay	Genelkurmay CENTO Şubesi Subayı	Brüksel Hükûmet Müşaviri
27	Kurmay Binbaşı Orhan Erkanlı	Kara Harp Akademisi Öğretmeni	Meksiko Hükûmet Müşaviri
28	Deniz Kurmay Binbaşı Münir Köseoğlu	Deniz Harp Akademisi Öğrencisi	Stokholm Hükûmet Müşaviri
29	Kurmay Yarbay Mustafa Kaplan	28. Tümen Harekât Şube Müdür Vekili	Lizbon Hükûmet Müşaviri
30	Tank Binbaşı Muzaffer Karan	Tank Taburu Harekât ve Eğitim Subayı	Oslo Hükûmet Müşaviri
31	Kurmay Binbaşı Şefik Soyuyüce	İstanbul 1. Asayiş Bölgesi Kurmay Başkanı	Kopenhag Hükûmet Müşaviri
32	Piyade Binbaşı Fazıl Akkoyunlu	Genelkurmay Muhafız Taburu Komutanı	Kabil Hükûmet Müşaviri
33	Deniz Kıdemli Yüzbaşı Rıfat Baykal	Ankara Personel Okulu Karargâh Birliği Komutanı	Tel-Aviv Hükûmet Müşaviri
34	Kurmay Binbaşı Dündar Taşer	5. Zırhlı Tugay 1. Tank Taburu 2. Bölük Komutanı	Rabat Hükûmet Müşaviri
35	Kurmay Yüzbaşı Numan Esin	86. Piyade Alayı 1. Bölük Komutanı	Madrid Hükûmet Müşaviri
36	Kurmay Yüzbaşı İrfan Solmazer	Kıdemli Personel Yüzbaşı	Lahey Hükûmet Müşaviri
37	Kurmay Yüzbaşı Muzaffer Özdağ	202. Piyade Alayı Subayı	Tokyo Hükûmet Müşaviri
38	Jandarma Yüzbaşı Ahmet Er	Zeytinburnu İlçe Jandarma Komutanı	Trablus Hükûmet Müşaviri

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Ondörtler

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b Sina Akşin (Ocak 2020). Kısa Türkiye Tarihi. Milli Birlik Komitesi ve Bazı Değerlendirmeler. Türkiye İş Bankası. ss. 259-260. ISBN 9789944881722.
^ "T.C. Resmi Gazete" (PDF). 12 Haziran 1960. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.
^ Akyaz, Doğan (2009). Askerî Müdahalelerin Orduya Etkisi - Hiyerarşi Dışı Örgütlenmeden Emir Komuta Zincirine (3. bas.). İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 136-137. ISBN 9789750500466.
^ İzmir'de zorunlu izinli.

[:0-1] Sina Akşin (Ocak 2020). Kısa Türkiye Tarihi. Milli Birlik Komitesi ve Bazı Değerlendirmeler. Türkiye İş Bankası. ss. 259-260. ISBN 9789944881722.

[2] "T.C. Resmi Gazete" (PDF). 12 Haziran 1960. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Eylül 2020.

[3] Akyaz, Doğan (2009). Askerî Müdahalelerin Orduya Etkisi - Hiyerarşi Dışı Örgütlenmeden Emir Komuta Zincirine (3. bas.). İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 136-137. ISBN 9789750500466.

[4] İzmir'de zorunlu izinli.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d Türkiye'de askerî müdahaleler
Darbeler	27 Mayıs Darbesi (1960) 12 Eylül Darbesi (1980)
Muhtıralar	12 Mart Muhtırası (1971) 27 Aralık Muhtırası (1979) 28 Şubat Süreci (1997) E-muhtıra (2007)
Darbe girişimleri	21 Ekim 1961 22 Şubat 1962 20 Mayıs 1963 20 Mayıs 1969 9 Mart 1971 15 Temmuz 2016 (tasfiyeler • uluslararası tepkiler • davalar)
Darbe girişimi iddiaları/davaları	Dokuz Subay Olayı (1957) 1993 darbe iddiaları Ergenekon davaları Balyoz darbe planı iddiası Sarıkız, Ayışığı, Yakamoz ve Eldiven (2003-04) Montrö Bildirisi (2021)

Millî Birlik Komitesi nedir?, Millî Birlik Komitesi anlamı nedir?, Millî Birlik Komitesi ne demektir?