Malezya'daki Yahudilerin tarihi

Malezya Yahudileri
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
	İngilizce, Malay dili, İbranice, Farsça, Arapça
Din
	Musevilik

Malezya Yahudileri Malezya'da yaşayan veya Malezya kökenli Yahudilere denir. Başta Penang olmak üzere ülkenin Kuala Lumpur ve Malacca gibi diğer şehirlerinde de yaşarlar. Yahudilerin çoğu Doğulu olmakla birlikte (çoğunluğu Bağdadi Yahudiler) Avrupa (Aşkenaz) ve Çin (Kaifeng) Yahudileri de bulunur. Çin Yahudileri Çin'den Malezya'ya 1949'da Milliyetçi Çin komünistler tarafından ele geçirildiği zaman kaçmıştır.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Malay Yarımadası'ndaki yerlilerle Yahudilerin ilk teması Bujang Vadisinde 9. yüzyılda ve ardından Malacca'nın kozmopolit pazarlarında 18. yüzyılda gerçekleşmiştir. Sefarad Bağdadi Yahudiler buraya 19. yüzyıla girerken gelmiştir. Zamanında Birleşik Krallık'a ait bu topraklarda ticaret merkezinin varlığı başta Hindistan Yahudileri Sassoon ve Meyer aileleri olmak üzere Yahudi tüccarların ilgisini çekmiştir. Osmanlı'ya bağlı Bağdat Eyaleti'nin başkanı olan ve 1817-1831 yılları arasında hüküm süren Davud Paşa'nın zulmünden kaçan Yahudilerin bir kısmı de buraya geldi.^[1]

Malaya'ya yerleştiği bilinen ilk Yahudi Bağdat'tan 1895'te gelen Ezekiel Aaron Menasseh'ydi. Menasseh'ye göre I.Dünya Savaşı'nda başka Yahudiler gelene kadar 30 yıl boyunca bölgede ibadet eden tek Yahudi kendisiydi.^[2] Bu döneme ait istatistikler ise biraz farklıdır:^[3]

Penang'daki Yahudi nüfusu (1881-1941)
Yıl	Yetişkin erkek	Yetişkin kadın	Erkek çocuk	Kız çocuk	Toplam
1881	14	9	5	4	32
1891	47	64	14	30	155
1899	83	41	33	15	172
1901	16	17	8	4	45
1941	11	8	6	5	30

Malaya Savaşı'yla Japonya Malaya'yı işgal edince Yahudiler Singapur'a gönderildi fakat ardından Japonya'nın Singapur'u işgal etmesi Yahudileri arada bıraktı. Savaştan sonra çoğu Yahudi Singapur, Avustralya, İsrail ve ABD'ye göç etti.^[4] 1963'te Malaya'da sadece 20 Yahudi aile kaldı.

Penang'da Jalan Nagore'de (Türkçe: Nagore Sokağı) olan tek sinagog cemaat minyan oluşturamayıca 1976'da kapandı.^[5]

Bugün Malezya'da çoğu Rus göçmeni olan yaklaşık 100 Yahudi vardır.^[6] Eski cemaat üyelerinin çoğu 1970'lerde artan antisemitizm ve anti-İsrail politikaları yüzünden başka ülkelere göç etti.^[7]

Yahudi nüfusunun çoğunluğunun yaşadığı Yahudi Sokağı'nın adı Zainal Abidin Sokağı (Jalan Zainal Abidin) olarak değiştirilince Yahudilerden geriye kalan tek şey bir Yahudi mezarlığı ve kullanılmayan bir sinagog oldu.

Malezya Yahudilerinin soyundan gelenlerin büyük kısmı Singapur'da yaşamaktadır; Avustralya, Kanada, Yeni Zelanda, Birleşik Krallık ve başta New York olmak üzere ABD'de var olan Malezya Yahudilerinin nüfusu tam olarak bilinmemektedir. Malezya Yahudilerinin çoğu Malay dili ve İngilizce konuşup bazıları Yidiş, Farsça, İbranice ve muhtemelen Arapça bilmektedir.

Penang Yahudi Mezarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

1805'te kurulan Penang Yahudi Mezarlığı ülkenin bilinen en eski tek mezarlığıdır.^[6] 3,538.4 m² satır şeklindeki bir arazide eski adı Yahudi Sokağı olan ve George Town'da Jalan Burmah ve Macalister Sokağını bağlayan Jalan Zainal Abidin üzerinde bulunur.

En eski mezar taşı 9 Temmuz 1835 tarihine ait olup mezarlığın bulunduğu araziyi bağışlayan bir hayırsever İngiliz Yahusidi olduğuna inanılan Shoshan Levi'ye aittir. Tabutların çoğu yarım çember çatılı olup mezarlıkta bulunan 106 mezardan en yakın tarihteki mezar 1978 yılına aittir. Bazı Yahudiler Yahudi mezarlığına gömülmemiş olsa da Malezya Yarımadasındaki Yahudilere ait tek mezarlık Penang Yahudi Mezarlığı'dır.^[1] Mezarlık 1885'te tasdiklenen mütevelli heyeti tarafından idare edilmektedir. Heyet üyelerinin çocukları Malezya dışında yaşadığından bu heyetin akıbeti belirsizdir.^[1]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Eski adi Yahudi Sokağı olan Jalan Zainal Abidin'e bakan Penang Yahudi Mezarlığı'nın girişi.
Penang Yahudi Mezarlığı'ndan bir görüntü
Penang Yahudi Mezarlığı'nda mezar taşları
Penang Yahudi Mezarlığı'nın kuruluşu anısına asılan bir plak

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Raimy Ché-Ross (Nisan 2002). "A Penang Kaddish: The Jewish Cemetery in Georgetown - A case study of the Jewish Diaspora in Penang (1830s-1970s)". The Penang Story – International Conference 2002. 19 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından (Word Document) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2008.
^ Cohen, Israel (1925). The Journal of a Jewish Traveller. Londra: John Lane & The Bodley Head Ltd. 28 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2010.
^ Nathan, Ezekiel (1986). The History of Jews in Singapore (1830-1945). Singapore: Herbilu Editorial & Marketing Services. s. 173. ISBN 997184429X.
^ "History". Jewish Welfare Board, Singapore. 28 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008.
^ Himanshu Bhatt (2 Şubat 2002). "The Jews of Penang". Fourth Colloquium of 'The Penang Story'. 30 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008.
^ ^a ^b "The Jewish Virtual History Tour - Malaysia". Jewish Virtual Library. The American-Israeli Cooperative Enterprise. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008.
^ Parfitt, Tudor (1987). The Jews of Africa and Asia: Contemporary Anti-Semitism and other pressures. Singapore: Minority Rights Group. ss. 9-10. ISBN 0946690561.

Edebiyat[değiştir | kaynağı değiştir]

Khoo Salma Nasution. More Than Merchants: A History of the German-speaking Community in Penang, 1800s-1940s. Areca Books. (2006). ISBN 978-983-42834-1-4 (pg. 33)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

A Malaysian Jew in New York
Jewish Exponent: Mythical Malaysia27 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yahoo Travel: Jewish Cemetery
International Association of Jewish Genealogical Societies: Malaysia

[Raimy-1] Raimy Ché-Ross (Nisan 2002). "A Penang Kaddish: The Jewish Cemetery in Georgetown - A case study of the Jewish Diaspora in Penang (1830s-1970s)". The Penang Story – International Conference 2002. 19 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından (Word Document) arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2008.

[2] Cohen, Israel (1925). The Journal of a Jewish Traveller. Londra: John Lane & The Bodley Head Ltd. 28 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2010.

[3] Nathan, Ezekiel (1986). The History of Jews in Singapore (1830-1945). Singapore: Herbilu Editorial & Marketing Services. s. 173. ISBN 997184429X.

[Singapore_Jews-4] "History". Jewish Welfare Board, Singapore. 28 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008.

[Bhatt-5] Himanshu Bhatt (2 Şubat 2002). "The Jews of Penang". Fourth Colloquium of 'The Penang Story'. 30 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008.

[Jewish_Virtual_Library-6] "The Jewish Virtual History Tour - Malaysia". Jewish Virtual Library. The American-Israeli Cooperative Enterprise. 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008.

[7] Parfitt, Tudor (1987). The Jews of Africa and Asia: Contemporary Anti-Semitism and other pressures. Singapore: Minority Rights Group. ss. 9-10. ISBN 0946690561.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

g t d Asya'daki Yahudilerin tarihi
Egemen devletler	Afganistan Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Bhutan Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Çin Doğu Timor Endonezya Ermenistan Filipinler Güney Kore Gürcistan Hindistan Irak İran İsrail Japonya Kamboçya Katar Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kırgızistan Kuveyt Kuzey Kore Laos Lübnan Maldivler Malezya Mısır Moğolistan Myanmar Nepal Özbekistan Pakistan Rusya Singapur Sri Lanka Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Tayland Türkiye Türkmenistan Umman Ürdün Vietnam Yemen
Sınırlı tanınmış olan devletler	Abhazya Filistin Güney Osetya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Tayvan
Bağımlı ve diğer bölgeler	Ağrotur ve Dikelya Britanya Hint Okyanusu Toprakları Christmas Adası Cocos Adaları Hong Kong Makao
Kategori

Malezya'daki Yahudilerin tarihi ne demektir