Leon Hoirosfaktis, bazen Latince Choerosphactes (Yunanca: Λέων Χοιροσφάκτης) ve ayrıca Leo Magistros ya da Leo Magister olarak da bilinir,^[1] I. Basileios (h. 867-886) hükümdarlığında yüksek makamlara çıkmış Bizans memurudur. VI. Leon (h. 886-912) hükümdarlığında Bulgaristan ve Abbâsîler nezdinde elçi olarak görev yapmıştır. Hoirosfaktis, ayrıca iyi eğitimli ve önemli bir âlim ve yazardır, çalışmaları ve mektuplarının birçoğu günümüze ulaşmıştır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Hoirosfaktis'in doğum tarihi belli değildir; George Kolias, 845 ile 850 arasına,^[2] Hans Georg Beck ise 824 dolaylarına^[3] koyar. Ancak Paul Magdalino, doğum tarihi olarak 820'leri ret eder, çünkü Hoirosfaktis 913'te hala yaşıyordu ve muhtemelen 920'den sonra öldü.^[1][4][5][6] Ailesi Mora Yarımadası'dan gelmiştir ve aristokrat çevrelerde iyi bir şekilde yerleşmiştir.^[1] Kendisi ondan iki kızı olan Bizans imparatorluk ailesine akraba bir hanımla evlendi ve eşi aracılığıyla, görünüşte İmparator VI. Leon'un yaklaşık 903 sonrası metresi ve sonunda dördüncü karısı olan Zoe Karbonopsina'nın akrabasıydı.^[1][7]

Hoirosfaktis'in yaklaşık 865 öncesi ilk yılları hakkında hiçbir bilgi yoktur, o yıl Binlerce mısrada İlahiyat isimli önemli bir ilahiyat çalışmasını İmparator III. Mihail'e (h. 842-867) sunmuştur.^[5][8] Mihail'in ardılı I. Basileios döneminde Hoirosfaktis imparatora yakın ilişki içinde mahrem makamlar olan mistikos (bu makam atanan ilk kişidir) and kanikleios isimli görevlere terfi etti.^[5][9]

Hoirosfaktis'in, gözde olması Basileios'un oğlu VI. Leon zamanında da devam etmiş, 896 yılında anthypatos, magistros ve patrikios payeleri ile ödüllendirilmiştir.^[10] 895-896 yılında, İmparator Leon, Hoirosfaktis'u bir dizi elçilik göreviyle Bulgar hükümdarı Simeon'e (h. 893-927) iki ülke arasında devam eden savaşı sona erdirmek için gönderdi. Onun günümüze ulaşan diplomatik mektupları bu olaylar için çok değerli kaynaklardır.^[11]

Bulgarlar, birçok esip alıp Bizanslılara teslim eden Bizansın müttefiği olan Macarların başarılı baskınları nedeniyle çok zorlandılar. Bundan sonra elverişli bir çözümden emin olan Leon, Bizans kuvvetlerini durdurdu, ancak Simeon, iki cephedeki baskıyı hafifletti ve hemen Hoirosfaktis'i hapsedip, hücresinde onunla müzakerelere devam etti. Bu müzakereleri, Simeon, müttefikleri Peçenekler, Macarlara arkadan saldırıncaya kadar uzattı. Macarlar yenildikten sonra, Bulgar hükümdarı barışın ön koşulu olarak Bulgar esirlerin bırakılmasını talep eden bir ültimatom yayınladı. Aynı zamanda doğuda Araplar tarafından zorlanan imparator Leon, bu talebi kabul etti. Hoirosfaktis, Bulgar elçi Theodore ile Konstantinopolis'e geri döndü ve esirler serbest bırakıldı.^[12] Ancak kısa süre sonra, düşmanlıklar devam etti ve 896 yazında Bulgarofigon Muharebesi'nde ağır bir Bizans yenilgisinden sonra, Hoirosfaktis, tekrar Simeon'a gönderildi. Ya 896 sonlarında ya da 897 yılında, bir uzlaşıya varmayı başardı, çok miktarda Bizanslı esir serbest bırakıldı (Hoirosfaktis mektubunda 120,000 kişi yazar ancak bu kesinlikle abartıdır) ve Hoirosfaktis, barışı Bulgaristan'a ticari imtiyazlar vermesi, Bizanslıların Simeon'a yıllık haraç vermesi ve bazı sınır ödünleri ile güvence altına almıştır.^[13]

Bu barış 913 yılına kadar sürdü. Yalnızca 904'te bunun bir istisnası vardır, Araplar karşısında en önemlisi Bizans İmparatorluğu'nun ikinci şehri Selanik'in Yağmalanması olan bir dizi Bizans başarısızlığının ardından Simeon bunu avantaj olarak kullanmak istedi ve Selanik önüne geldi ve savunmasız şehri işgal etmemek için bazı imtiyazlar talep etti. Hoirosfaktis tekrar müzakere etmesi için Simeon'a elçi olarak yollandı. Makedonya ve Trakya'da bazı bölgeleri aldı ancak Hoirosfaktis Bizans İmparatorluğu'nun Adriyatik Denizi tarafında Dyrrhachium topraklarında yaklaşık 30 kalelik bir kuşağı kurtarmayı başardı. (Tarihçi Shaun Tougher, VI. Leon'un hükümdarlığı ile alakalı çalışmasında, Dyrrhachium ile ilgili sonucun yaklaşık 902-903 yıllarına ait ayrı bir göreve ait olduğunu belirtir).^[14]

905/906 yılında, imparator Leon, Hoirosfaktis'i, normalde Kilise hukuku ile yasaklanan imparatorun dördüncü evliliği için doğu patriklerinin onaylarını almak yanında bir barış antlaşması sağlamak için Bağdat'a Abbâsî sarayı yanı sıra Tarsus ve Malatya emirlerine elçi olarak yolladı. Dönüşünden kısa bir süre sonra, yaklaşık 907 yılında, muhtemelen Andronikos Dukas'ın isyanına bazı destekleri gösterilerek, gözden düştü ve Petra isimli bir yere sürgüne gönderildi.^{[1][8][10][15]} Bu utanç döneminde, davası için imparatora yalvaran sürekli mektuplar gönderdi. Ayrıca, Caesarea Mazaca Piskoposu Arethas'ın çalışmasında Hoirosfaktis'i "Hellen" ("pagan" ile aynı terim) olmakla suçladığı ağır saldırısına maruz kaldı.^[1][16] Nihayetinde ya imparator Leon'un ya da ardılı ve kardeşi Aleksandros (h. 912-913) tarafından affedilip, itibarı iade edildi. Aleksandros öldüğü zaman Konstantinopolis'e geri dönmüş ve general Konstantinos Dukas'ın komplo ve başarısız Askerî darbesinin içinde olmakla suçlanmıştı. Darbenin bastırılması sonrası, Hoirosfaktis Ayasofya'ya sığındı. Orada yakalandı, Studios Manastırı'na keşiş olarak hapsedildi, 919 yılından kısa bir süre sonra oarada öldü.^[1][8][10]

Yazmaları ve fikirleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Hoirosfaktis, mektuplarının yanı sıra ilahiyat eserleri, ilahiler ve nükteler de yazmıştır. Bununla birlikte, bazı eserlerin niteliği tartışmalıdır.^[11] Bunların arasında, bir tanesi VI. Leon'un evliliklerinden biri (muhtemelen ikincisi), aynı imparatorun inşa ettirdiği yeni sarayın banyosu, VII. Konstantinos'un Helena Lekapene ile 920 yılında evliliği üzerine yazılmış kutlama Anakreontik şiirler vardır. Ayrıca Matematikçi Leon, patrikler I. Fotios ve I. Stefanos gibi dönemin önemli şahsiyetleri üzerine şiirler yazmıştır.^[10][17] Çalışmaları boyunca, Hoirosfaktis, kahramanlarının entelektüel niteliklerine, özellikle de VI. Leon'a övgüde bulunurken, Tanrı'nın mutlak hükmü ile Bizans'ın imparatorluk otokrasisi arasında paralellikler ortaya koyar ve hatta özellikle reddedilen ikonoklazmın unsurlarını kullanarak Kilise'nin rolünü marjinalleştirir. Paul Magdalino, Kilise ve devlet arasındaki geçerli ilişki modeli ile doğrudan çelişkili olan tüm gücün, “saray filozflarının küçük laik seçkinlerinin” ellerinde toplandığı yeni “ideoloji, gerçekten de yönetim teolojisinin” savunucusu olduğunu belirtir.^[18]

Edisyonları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Léon Choerosphactès, magistre, proconsul et patrice: biographie, correspondance [avec lettres de Syméon, prince de Bulgarie, du magistre Genesios, du questeur Anastase, du patrice Thomas et du spathaire Procope I], text and French translation by Georgios Kolias, Atina 1939.
• Chiliostichos Theologia: editio princeps, text, commentary and German translation by Ioannis Vassis, Supplementa Byzantina 6, Berlin and New York 2002.
• L'anacreontica De thermis di Leone Magistro, ed. by C. Gallavotti, Accademia nazionale dei Lincei, Bollettino dei classici, 3rd series, 11 (1990), pp. 78–103.
• Cinque poeti bizantini: Anacreontee dal Barberiniano greco 310, text, commentary and Italian translation by Federica Ciccolella, Amsterdam 2003.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel

Genel