Kıraat

Kıraât (Arapça: قراءة qıraeh-Okuma, okuyuş), Kuran'ın farklı rivayetlerle gelen okunuş farklılıklarını ve kurallarını, bunların kaynağı olan kıraat alimleri ve rivayet zincirleriyle ilgilenen ilim dalıdır. Kuran'ın serbest okunuşunu Kıraat-ı Aşere'ye göre içeren ve her defasında farklı okunan ve tonu ve içeriği de değiştiren bir yöntemdir.

Günümüzde Müslümanlar arasında, Kur'an'ın değişik okuma şekillerine bağlı olarak farklı mushaflar bulunduğu bilinmektedir. Bunların en yaygını Hafs Mushafı ve Verş Mushafıdır.^[1] Ancak bu değişikliklerde okuyuş şekillerinin ötesinde farklılıkların bulunduğu da araştırmacılar tarafından ortaya konmuştur.^[2]

Kelime anlamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıraat, Arapçada toplamak bir araya getirmek anlamlarına gelen 'kırae' fiilinin mastar halidir. Gerçekte kelimenin okunuşu 'kırae' iken Türkçeye geçişinde sonundaki okunmayan t harfiyle birlikte 'kıraat' şeklinde geçmiştir. Kırae ise Arapçada okumak anlamına da gelmektedir. Arapçada herhangi bir okumayla ilgili geniş bir anlamı olan bu kelime Kur'an söz konusu olduğunda mushaftan herhangi bir parçanın okunmasını anlamına gelir. Aynı fiilin Arapçada diğer karşılığı tilave(t) gelir. Türkçede ise özelleşerek sadece Kur'an okumaya münhasır kılınmıştır.

Maddenin konusunu oluşturan Kur'anın farklı okuyuş şekillerinin kıraat imamlarına dayandırılarak incelenmesi ise aslında kıraat ilmi olarak isimlendirilir. Fakat zamanla kıraat ismi bu ilmi ifade eder olmuştur.^[3]

Normal musikide sadece tek bir metin olmasına rağmen Kuran'ın okunuşundaki 10 (Arapça: aşere) çeşit okunma ve farklı anlamla insan sesinin piyanoyla veya kanunla akort edilmesi sayesinde geniş olanaklara sahiptir.

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Kur'an 23 yıllık bir süreçte peygamber Muhammed'e sözlü olarak vahyedilmiş, o da sahabilerine ezberletmiş ve yazdırmıştır. Bu şekilde mevcut halinde korunmaya çalışılan Kur'an'ın okunuşunda ilk olarak lehçe farklılıklarına peygamber tarafından izin verilmiştir. Daha sonraki dönemde Arap harflerinin noktalamalarından kaynaklı farklılıklar da oluşmuş bu okuyuş farklılıkları peygamberin ölümünden sonra da devam etmiştir. Bu dönemde Kur'an halife Ebu Bekir döneminde mushaf haline getirilmiş, halife Osman döneminde de 'resmi' mushaf haline getirilip çoğaltılarak bazı merkezlere gönderilmiş, diğer nüshaların yakılması emredilmiştir. Bunu sebebinin genellikle farklı okuyuş şekillerinin önüne geçmek olduğu bilinmektedir.

Her ne kadar bu şekilde bir 'imam mushaf' oluşturulup, tüm İslam topraklarında bunun resmi olarak tanınması istenmişse de buna muhalepet eden sahabiler de olmuştur. Abdullah bin Mesud bu konuda başı çekmektedir. O bu mushaf yazımı işine de oluşturulan resmi mushafa da şiddetle karşı çıkmıştır. Daha sonraki dönemde de çeşitli ilim merkezlerinde sahabiden rivayet edilen kıraat şekilleri okunmuş ve tabiinden olan alimlerce rivayeti sürdürülmüştür. Zamanla bu Kur'an rivayetleri kıraat denilen ilim dalının doğup gelişmesine sebep olmuştur.

Kıraat imamlarından her birinin, rivayet ve tariklarının ittifak ile temsil ettiği okuyuşa kıraat yedi veya on kıraattan her birinin kendisine dayandırıldığı kimseye de imam denir. Bir İmam'a ait Raviye (talebesine) nispet edilen kıraat farklılığına Rivayet; bu rivayeti nakleden, yani kıraat imamlarından birisinden kıraat rivayet eden kişiye de Ravi denilmiştir. Ravilerin ravileri arasındaki farklı nakillere de Tarik tabiri kullanılmıştır. Kıraatları bilen kimseye kurra; bunları sözlü olarak nakledip okutan kimseye de mukri denilmiştir.

Kıraat-ı Seba (Yedi Kıraat)[değiştir | kaynağı değiştir]

İslam dünyasında ünlü olan yedi okunuş şeklinin imamları şunlardır:^[4]

Yedi kıraat imamı ve ravileri
İmam					Ravileri
Adı	Doğum	Ölüm	Tam Adı	Not	Adı	Doğum	Ölüm	Tam Adı	Not	Yaygın bölge
Nâfi bin Abdurrahman	689	785	Ebu Abdurrahman Nâfi bin Abdurrahman bin Ebu Nuaym el-Leysi el-Medeni	İsfahan doğumlu İranlı	Kalun	738	835^[5]	Ebu Musa İsa bin Mina' bin Verdan el-Medeni	Roman, Client of Bani Zuhrah	Libya ve Tunus çoğu
Nâfi bin Abdurrahman	689	785		İsfahan doğumlu İranlı	Verş	728	812^[5]	Ebu Said Osman bin Said bi Abdullah el-Kıbti	Mısırlı; client of Quraysh	Fas, Cezayir, Moritanya, the Sahel, Batı Afrika ve Tunus'un bazı bölgeleri
Ebu Ma'bed İbn Kesir	665	738^[5]	Ebu Ma'bed Abdullah bin Kesir bin Amr ed-Dari	İranlı	Bezzî	786	864	Ebü'l-Hasen Ahmed bin Muhammed bin Abdullah el-Bezzî	İranlı	Artık kullanılmıyor
Ebu Ma'bed İbn Kesir	665	738^[5]	Ebu Ma'bed Abdullah bin Kesir bin Amr ed-Dari	İranlı	Kunbül	811	904^[5]	Ebu Ömer Muhammed bin Abdurrahman el-Mahzumi el-Mekkî	Mahzum kabilesi	Artık kullanılmıyor
Ebu Amr bin Ala	689	770	Ebu Amr Zebban bin el-Alâ bin Ammar el-Mazini el-Basri		Duri	767	860	Ebu Ömer Hafs bin Ömer bin Abdulaziz el-Ezdi ed-Duri el-Bağdadi	Grammarian, deaf	Sudan, Çad, Merkezi Afrika, Doğu Afrika ve Yemen'in bir kısmı
Ebu Amr bin Ala	689	770	Ebu Amr Zebban bin el-Alâ bin Ammar el-Mazini el-Basri		Susi	786	874	Ebu Şuayb Salih bin Ziyad bin Abdullah es-Susi		Okunmuyor
İbn mir	630	736	Ebu İmran Abdullah bin mir bin Yezid el-Yahsubi		Hişam bin Ammar	770	859	Ebu'l-Velid Hişam bin Ammar bin Nusayr es-Sülemi ed-Dımaşki		Yemen'in bir kısmı
İbn mir	630	736	Ebu İmran Abdullah bin mir bin Yezid el-Yahsubi		Ebu Amr İbn Zekvan	789	857	Ebu Amr Abdullah bin Ahmed bin Beşir bin Zekvan ed-Dımaşki		Not commonly recited
Asım bin Behdele	?	745	Ebu Bekr Asım bin Ebi'n-Necud Behdele el-Esedi el-Kufi	İranlı	Ebu Bekir bin Ayyaş	713	809	Ebu Bekir Şu'be bin Ayyaş bin Salim el-Esedi el-Kefi	Esedoğulları kölesi	Okunmuyor
Asım bin Behdele	?	745	Ebu Bekr Asım bin Ebi'n-Necud Behdele el-Esedi el-Kufi	İranlı	Hafs bin Süleyman	709	796	Ebu Ömer Hafs bin Süleyman bin el-Mugire el-Esedi		Orta Asya, Güney Asya, Güneydoğu Asya ve Merkezi Asya
Hamza bin Habib	699	773	Ebu Umare Hamza bin Habib bin Umare ez-Zeyyat et-Teymi el-Kufi	İranlı	Halef bin Hişam	767	844	Ebu Muhammed Halef bin Hişam bin Sa'leb (Talib) el-Esedi el-Bağdadi el-Bezzar		Artık okunmuyor
Hamza bin Habib	699	773		İranlı	Hallad bin Halid	?	835	Ebu İsa Hallad bin Halid eş-Şeybani	Kureyş kabilesi	Okunmuyor
Ali bin Hamza el-Kisai	738	805	Ebu'l-Hasen Ali bin Hamza bin Abdullah el-Kisai el-Kufi	İranlı (Asadi by loyalty)	Al-Layth	?	240 AH (854 CE)^[5]	Abu al-Harith, al-Layth Ibn Khalid al-Baghdadi		Okunmuyor
Ali bin Hamza el-Kisai	738	805	Ebu'l-Hasen Ali bin Hamza bin Abdullah el-Kisai el-Kufi	İranlı (Asadi by loyalty)	Düri	150 AH	246 AH (860 CE)	Abu 'Amr, Hafs Ibn 'Umar Ibn 'Abd al-'Aziz al-Baghdadi	Transmitter of Abu 'Amr (see above)	Okunmuyor

Kıraat-ı Aşere (On Kıraat)[değiştir | kaynağı değiştir]

Yedi okunuş şekline daha sonra üç okunuş şekli daha eklenmiş ve buna da Kıraat-ı Aşere denmiştir. Bu üç yeni okunuşun imamları ise şunlardır.^[4]

Halef b.Hişam el-Bezzâr (-844)
Ebû Ca’fer Yezid b.el-Ka’ka el-Mahzûmî el-Medeni (-748)
Ebû Muhammed Ya’kub b.İshak el-Hadremî el-Basrî

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.
^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.
^ Albayrak, Halis (2001). Kıraat Sorunu (PDF). Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi. s. 11. 21 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Şubat 2022.
^ ^a ^b Ergün, Mustafa. "Medreselerde Okutulan Dersler ve Ders Kitapları". Afyon Kocatepe Übiversitesi. 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2012.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; shady129 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

Kur'an ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[1] "Arşivlenmiş kopya". 12 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.

[2] "Arşivlenmiş kopya". 14 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2022.

[3] Albayrak, Halis (2001). Kıraat Sorunu (PDF). Ankara Üniversitesi ilahiyat Fakültesi. s. 11. 21 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Şubat 2022.

[Ergün-4] Ergün, Mustafa. "Medreselerde Okutulan Dersler ve Ders Kitapları". Afyon Kocatepe Übiversitesi. 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2012.

[shady129-5] Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; shady129 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Kıraat nedir?, Kıraat anlamı nedir?, Kıraat ne demektir?