Amerika Birleşik Devletleri'nde bazen Crew, (Türkçe: Mürettebat) olarak anılan Kürek sporu^[1] kökenleri Eski Mısır zamanlarına kadar uzanan bir spordur.^[2]

Kürek sporu kürek kullanarak su üzerinde teknenin (yarış teknesi) ileri doğru sevkedilerek itilmesi ile yapılır.^[3] Kürek iki disipline ayrılır: kürek çekme ve tarama kürek.

Kürekçi su sporuyla uğraşan kişiye denir. Kürekçiler suya kürekle bastırarak tekneyi hareket ettirmek için kuvvet uygularlar. Spor, sporcular teknelerde birbirlerine karşı yarıştıklarında, eğlence veya zindelik için eğlence amaçlı veya rekabetçi olabilir.

Başarılı bir kürekçi olmak için gereken eğitim ve vücut üzerinde fiziksel zorlanma yoğundur. Başarılı olmak için çok sağlam bir zihin ve beden gerekir.

Kürek sporu, sporcuların birbirleri ile yarışarak göl, nehir ve denizde kürekler vasıtası ile hareketin sağlandığı özel olarak üretilmiş tekneler ile gerçekleştirilen bir takım sporudur.^[4] Sporcuların yarışabilecekleri, bireysel bir tekneden (tek kürek), coxswain (coxed sekiz) ile sekiz kişilik bir tekne arasında değişen birkaç farklı tekne sınıfı vardır.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk kez Romalılar ve Eski Mısırlılar tarafından kullanılmış olan küreğin tarihçesi MÖ 25. yüzyıla kadar inmektedir. Kullanıldığı ilk bölgeler ise Akdeniz ve Nil Nehri çevreleridir. Asur ve Mısırlılar'dan kalan kabartmalarda üç kürekçili sandallar görülmektedir. Vikingler ise kürekle dünyayı ilk kez dolaşanlar olurken Ming Hanedanı döneminde aynı şeyi Çinliler tekrarlamışlardır.

Kürek, insanoğlunun denizlere açılmasıyla birlikte ulaşımın önemli bir parçası durumuna gelirken tüccarlar, balina avcıları, balıkçılar ve kılavuzlar geçimlerini sağlamak için kürekten yararlandılar. Eski Çağ'ın üç sıra kürekli gemileri yerini zamanla yalnızca rüzgara bağlı kalmamak için yapılan kadırgalara bıraktı. Boyları 35 metreye ulaşan bu gemiler, her oturağında üç kişi bulunan ve her biri tek bir kürek kullanan 150 kürekçi (galiot) tarafından yürütüldü. 16. yüzyılda kürekli teknelerle bulunan yolcuların kendi aralarında bahse girmeleriyle de yeni bir spor dalı olarak kürek sporunun temelleri atıldı.

1715'te İngiltere'de, kayıkçıların kendi aralarında düzenlemiş oldukları "Doggetts Coat Badge" yarışı modern anlamda yapılmış olan ilk kürek yarışı oldu.

Amatör bir spor niteliğinde olan ilk kürek yarışları ve kuralları ise 1829'da İngiltere'de Oxford ve Cambridge üniversiteleri arasında, 1851'de ABD'de Harward ile Yale üniversiteleri arasında düzenlendi. Bacakları itmek suretiyle güç kazanılmasını sağlayan kızaklı oturakların ilk kez kullanılması ise 1857'de ABD'de oldu. Onu 1871 yılında İngiltere izledi. 1892'de Fransa, Belçika, İtalya ve İsviçre tarafından Uluslararası Kürek Federasyonu (Federation İnternationale Des Societes D'Aviron, kısaca FISA) kuruldu. FISA aynı zamanda kurulan ilk uluslararası spor federasyonu oldu. 1900 Paris Olimpiyat Oyunları'na alınmasından sonra kürek, olimpik bir spor haline geldi. Kadınların bu yarışlarda resmi olarak yer alması ise ilk kez 1976 Montreal Olimpiyat Oyunları'nda gerçekleşti.

Yalnızca erkeklerin mücadele ettiği ilk Dünya Kürek Şampiyonası 1962'de Luzern'de gerçekleştirildi. 1974 Dünya Kürek Şampiyonası ile kadınlar müsabakaları da programa dahil edildi. 14 tekne sınıfından oluşan yeni olimpiyat kürek programı ilk kez 1996 Atlanta Olimpiyatları'nda uygulandı.

Kürek sporu uygulama çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Yarışma küreği[değiştir | kaynağı değiştir]

Performans küreği de denilebileceği gibi yarışma küreği Dünya’da ve Türkiye’de en çok uygulanan çeşittir. Sporcular sene boyunca teknik ve kondisyon antrenmanları ile yarışlara hazırlanarak performanslarını geliştirir ve rakip sporcularla yarışırlar. Bu branşta kullanılan tekneler ve kürekler oldukça sağlam ve hafif malzemelerden üretilir.

• Tekne sınıfları:
  • Çift kürek sınıfı: 1x (tek çifte), 2x (iki çifte), 4x (dört çifte), 8x (sekiz çifte-Türkiye'de kullanılmamaktadır.)
  • Tek kürek sınıfı: 2- (iki tek), 2+ (dümencili İki tek) (Türkiye de bu sınıfta yarış düzenlenmemektedir), 4- (dört tek), 4+ (dümencili dört tek)(Türkiye de bu sınıfta yarış düzenlenmemektedir), 8+ (sekiz tek dümencili-tüm sekiz teklerde dümenci bulunmaktadır.)

Rekreasyon (sağlıklı yaşam) küreği[değiştir | kaynağı değiştir]

Rekreasyon küreği boş zamanları değerlendirme, sağlıklı yaşam sporu ve eğlence amacı ile yapılır. Rekreasyon amacı ile yapılan kürek sporu için özel olarak üretilmiş tekneler bulunmaktadır. Bu teknelerin yapısı yarış teknelerine göre daha geniştir ve su üzerinde denge sağlamak daha kolaydır. Rekreasyon küreğinde kullanılan küreklerde yarışlarda kullanılanlardan farklıdır. Amaç hız yapmak olmadığından dolayı bu küreklerin palaları diğerine göre daha ufak ve farklı yapıda olduğu için daha az kuvvet uygulanarak eğlence amaçlı kürek çekmeye elverişlidir.

Kurallar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Taktik açıdan maratonla benzerlikler gösteren bir spordur. 2000 metrelik bir yarışmayı kazanmak için ilk beş yüzde sprint atıp öne geçmek çok önemlidir.
• Bir dayanıklılık ve güç sporu olan kürekte saniyede 10 metre hıza çıkılır. Ortadaki 1000 metrede dakikada 40 kez ve ilk ve son 500 metrede 47 kez kürek çekilir.
• Eleme turlarına bütün takımlar katılır. Elene elene finale kadar çıkarlar. Finalde altı ekip mücadele eder. Finale çıkma süreci, yarışlara katılan tekne sayısına göre belirlenir.
• Modern 2000 metrelik parkurun kuralları 1912'de belirlenmişti. Ama bunca zamana rağmen bir iki noktanın tam olarak yerine oturtulamadığı görülmekte.
• Kürek sporunda kürekçiler gittikleri istikamete sırtlarını dönerek kürek çeker.
• Kanoda bu durum tam tersidir. Ayrıca kürekte kullanılan kürekler kayığa bağlı iken kanoda bağlı olmayan kürekler kullanılır.
• Kürek sporu düz bir hatta ve dalgasız parkurlarda yapılır. Aslında kayıkların düz hatta gitmesi kurallara bağlı değildir. Kurallar, sadece bir kayığın diğerinin yolunu kesmeden ilerlemesini söyler. İki nokta arasındaki en kısa yol doğru olduğu için de kürekçiler düz bir hatta ilerlemeyi tercih eder.
• Tüm tekneler başlama yerlerinde yerlerini aldıklarında görevli "iki dakika" diye bağırır. O andan itibaren kurallar işlemeye başlar.
• Eğer hatalı çıkış yapan tekne olursa işaret verilerek hatalı çıkışı yapan ekip geri çağrılır. İki kez hatalı çıkış yapan ekip diskalifiye edilir.
• Kayıklar bitiş çizgisini geçtikçe sesli bir işaret verilir. Her bir yarışta 3 hakem görev yapar. İki kayık aynı anda çizgiye varırsa aynı sırada yer alırlar.
• Tüm önde gelen parkurlar insan yapımı ve özel olarak hazırlanmıştır. Rüzgardan korumalı ve dalgasız olmalarına özen gösterilmiştir. 2000 Sidney Olimpiyatları'nda parkurun toplam uzunluğu 2300 metre olmakla beraber yarış için 2000 metresi ayrıldı.
• Yarış parkurunda 9 kulvar yer alıyor. Ama bunların sadece altı tanesi yarış için kullanılacak. Her bir kulvar 13.5 metre genişliğinde ve parkur boyunca çeşitli renklerdeki şamandıralarla geriye kaç metre kaldığı yarışçılara bildirilir.

Olimpiyatlarda kürek[değiştir | kaynağı değiştir]

• 2 Çifte
• 4 Çifte
• 8 Tek Dümencili
• Hafif Kilo 2 Çifte
• İki Çifte
• İki Tek Dümencisiz
• Tek Çifte.

Erkek[değiştir | kaynağı değiştir]

• 4 Çifte
• 4 Tek Dümencisiz
• 8 Tek Dümencili
• Hafif Kilo 2 Çifte
• Hafif Kilo 4 Tek Dümencili
• İki Çifte
• İki Tek Dümencisiz
• Tek Çifte

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]