Dağ bisikleti yarışı (kısaltılmış MTB veya ATB yarışı), off-road arazilerde düzenlenen rekabetçi dağ bisikleti spor disiplinidir. Union Cycliste Internationale (UCI), Durango, Colorado'da dünya şampiyonalarını onayladığında, 1990'ın sonlarına doğru disiplini tanıdı. İlk UCI Dağ Bisikleti Dünya Kupası serisi 1988'de gerçekleşti. Dokuz yarış pisti iki kıtayı (Avrupa ve Kuzey Amerika) kapsadı ve sponsorluğunu Grundig yaptı. Kros yarışı o zamanlarda tek Dünya Kupası sporuydu. 1993'te altı yarışlık Tepe inişi (downhill) Dünya Kupası tanıtıldı. 1996 yılında, cross-country dağ bisikleti etkinlikleri Olimpiyat Oyunlarına eklendi. 2006 yılında, cross-country dağ bisikleti etkinlikleri ABD'nin San Francisco kentinde ilk kez Dünya Sağırlar Bisiklet Şampiyonası'nın bir parçası oldu.^[1]

Amerika Birleşik Devletleri'nde üç ABD Bisiklet Dağ Bisikleti Ulusal Takvimi vardır: Dayanıklılık (Endurance), Yerçekimi (Gravity) ve Ultra Dayanıklılık (Ultra-Endurance). USA Cycling, ABD Bisiklet Dağ Bisikleti Ulusal Şampiyonasını düzenler. IOF tarafından yönetilen dağ bisikleti oryantiringi gibi UCI tarafından tanınmayan dağ bisikleti yarış türleri vardır.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

Dağ bisikleti yarışı, dağ bisikletinin kendisinin ilk ortaya çıkışı kadar eskidir; yaratıcılar, aşırı modifiye edilmiş sahil gezinti bisikletleriyle, Kaliforniya'daki sayısız dağdan modern dağ bisikletlerinin öncülleri olarak ilkel bir zaman ölçümüne karşı indiklerinde, kendilerini klunkers olarak adlandırıyorlardı. Ünlü Repack zamana karşı tepe inişi yarışı, 1976'da Fairfax, Marin County, CA yakınlarında gerçekleşti.

Bununla birlikte, en eski organize cross-country (XC) yarış benzeri etkinliğin, 1978'de Crested Butte'den Colorado'daki Aspen'e gerçekleştiğine inanılıyor. UCI'nin 1990 yılında dağ bisikleti yarışını normal bir bisiklet disiplini olarak kabul etmesi 10 yıl sürdü. Bu arada, dağ bisikleti yarışının ünü NORBA çatısı altında ABD geneline yayıldı.

En makul, ancak yine de dayanaksız neden, dağ bisikletleri için yarış pistlerinin cyclo-cross disiplini ile ilk zamanlardaki benzerliktendi, ancak çok büyük bir fark vardı: dağ bisikleti yarış pisti önemli ölçüde daha uzundu (bir cyclo-cross parkuru 2,5-3,5 km, XC parkuru ise 4+km) ve yapay engellerden arındırılmıştı. Dağ bisikleti donanımının, yani daha güçlü frenlerin ve süspansiyonun hızla ilerlemesiyle, dağ bisikleti yarışları, onu cyclo-cross disiplininden daha farklı kılacak daha teknik pistlerde gerçekleştirilebilir hale geldi.

Dağ bisikleti yarışı, 1996 yılında Olimpiyat disiplini haline geldi ve Atlanta'daki yaz Olimpiyat oyunlarındaki ilk çıkışından bu yana cross-country (arazi) tipi dağ bisikleti yarışı düzenlendi. Bir dağ bisikletinin gidebileceği muazzam arazi çeşitliliği göz önüne alındığında, binicilerin uzmanlaşmasının bir nedeni olarak bir bölünme meydana geldi.

Türler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Cross-country - Cross-country (XC) yarışları çeşitli arazi parkurlarında yapılır, normalde 6-8 kilometre (km) civarındadır ve her zaman toplu başlangıç yarışıdır. 2006 UCI kuralları uyarınca, UCI onaylı yarışlarda elit, U23 ve Gençler Uzman bisikletçilere teknik yardıma izin verilir, ancak bu yalnızca belirlenen bölgelerde ve yalnızca yetkili bir takım teknisyeni tarafından yapılır. Ancak aynı takımdaki sürücüler yarışın herhangi bir noktasında birbirlerine yardım edebilirler. NORBA kurallarına göre teknik desteğe izin verilmez. Profesyonel seviyedeki yarışlar daha uzundur, yaklaşık 50 km'dir.
  • Cross-country olimpiyat (XCO)
• Kısa parkur cross-country - Kısa parkur cross-country (STXC). Yaklaşık 800 metre uzunluğundadır, ancak genellikle galibiyet süresi yaklaşık 1 dakika 30 saniye olan çok kısa bir XC tarzı etkinlik. İzlemek ve katılmak için kısa, heyecan verici bir etkinlik. Cross-country eleyici olarak da adlandırılır

• Tepe inişi (Downhill) - Tepe inişi (DH) yarışları bir zamana karşı yarışmadır. Biniciler, yarışmanın aşamasına bağlı olarak 30 saniye ile üç dakika arasında değişebilen aralıklarla başlar ve en düşük süreye sahip olan sürücü kazanır. Bu disiplinin adından da anlaşılacağı gibi, DH yarışları dik, yokuş aşağı arazide yapılır ve bu da arazi yarışlarına göre daha yüksek hıza neden olur. Arazi ayrıca arazi yarışlarına göre önemli ölçüde daha engebelidir. Bisiklet, uzun sürüş süspansiyonu ve hidrolik disk frenlerle tasarlanmıştır.
• Super D - Super D (SD), cross-country ve downhill karışımıdır. Yarışın çoğu, bir cross-country yarışının tepe inişi segmentine benzemektedir. Ayrıca, downhill bisikletlerin kullanımını zorlaştıran kısa (100–500 m) yokuş yukarı bölümler de vardır, bunun sonucunda çoğu sürücü arazi veya 'patika bisikletleri' kullanır. Patikaya ve yarış yerine bağlı olarak, başlangıç tohumlanabilir (sürücüler kısa aralıklarla start alır) veya Le Mans toplu start (biniciler bisikletlerine koşar, zamanlama sürücüler koşmaya başladığında başlatılır). Muhtemelen bu türün en ünlüsü Megavalanche'dir.
• Serbest Sürüş / Freeride - Freeride (FR) yarışmaları, bir beceri ve stil yarışması olduğu için bir yarış değildir. Parkurlar çeşitli uçurumlar, inişler, engeller ve rampalar içerir. Genellikle parkuru tamamlamanın çok sayıda yolu vardır ve puanlama, yarışmacının rota seçimine, sürüşün akışkanlığına ve yapılan hareketlere (stil) ve bazen de parkurun tamamlanma zamanına bağlıdır.
• İkili Slalom / İkili - İkili Slalom (DS), iki sürücüyü aynı zıplamalar ve pervazlarla yan yana iki aynı insan yapımı pistte, her pistte bir sürücü ile karşı karşıya getiren, kayaktan ilham alan bir etkinliktir, bitiş çizgisini ilk sırada geçen kazanır. Yarışmanın eleme formatı vardır. İkili (DL) etkinlikler benzerdir, sadece iki sürücü aynı parkuru / yolu paylaşır. Yani ikili bir temas sporudur.
• Four cross - (4X, 'dağ krosu' veya 'bikercross' olarak da bilinir), İkili formattan ve BMX yarışından esinlenen bu etkinlik, başlangıçtan bitişe kadar aynı parkurda dört sürücüye yer veriyor. Etkinlik başına yalnızca bir kazanan olabilir, bu nedenle yarışlar binicileri daha hızlı bir şekilde eleyebilir, bu da tek günlük etkinlikler için ilerlemeyi daha hızlı hale getirir. Dünya Kupası etkinliklerinde Dual-Slalom'un yerine UCI tarafından yarış formatı olarak seçilmesinin nedeni budur. 4X, 2002'de UCI Dünya Kupası serisinde Dual'in yerini aldı. 4X ile dağ krosu arasında fark vardır. 4X'te, binicilerin her birine, parkur boyunca zamanlanan bir koşu verilir ve en üst % 50 daha sonra eleme turlarına ilerler. Dağ krosunda, binicilere diğer üç sürücüye karşı üç eleme yapılır ve her elemedeki konumunuz için puanlar tahsis edilir. Yine, ilk % 50 eleme turlarına ilerler. 4X dünya kupasında yarışılan formattır ancak amatör yarışlar için tercih edilen format dağ krosudur.^[2]
• Eliminator - Cross-country eleyici (XCE)
• Maraton - Maraton (XCM) belki de dağ bisikletçiliğinin en zor şeklidir çünkü biniciler genellikle dağlık arazide 80 km'den fazla bisiklet sürmek zorundadır. Mesafeler genellikle 60 km ile 100 km arasında değişir. Genellikle 100 km'yi aşan yarışlar Ultra-Maraton olarak adlandırılır. Son zamanlarda UCI, Maraton Dünya Kupası'nın açılışını yaptı. Temel olarak, noktadan noktaya (PP) disiplinine eşittir ve bu, binicilerin "A" noktasından toplu bir başlangıç yaptıkları ve "B" noktasında bitirdikleri anlamına gelir.
• Enduro - En temel tanımıyla Enduro, tırmanışların zamanlanmadığı ve tepe inişlerinin (downhill) zamanlandığı bir dağ bisikleti yarışı türüdür.^[3][4] Biniciler, aralarında nötr "transfer" etapları olan, esasen tepe inişi olan etaplarda zamanlanır. Transfer etapları genellikle bir zaman sınırı içinde tamamlanmalıdır, ancak toplam süreye dahil değildir. Kazanan, zamanlanmış tepe inişi bölümlerden en düşük toplam süreyi biriktiren sürücüdür. Endurolar tipik olarak bir veya iki günde gerçekleşir, ancak bir hafta süren yarışmalar da vardır. Tipik tek günlük enduro genelde yokuş aşağı inilen arazilerde yapılan, teknik olarak zorlayıcı, sıklıkla patika (singletrack) içeren 3 ila 5 zamanlanmış etaptan oluşmaktadır.

• Etap Yarışları (XTS) - Etap Yarışları, genellikle birkaç günlük bir süre boyunca arka arkaya yapılan çeşitli yarışlardan - 'etaplardan' oluşur. Bir etap genellikle uzunluk ve yapı olarak bir Maraton dağ bisikleti yarışına benzer. Tüm etapları tamamlamak için en düşük kümülatif süreye sahip yarışmacı, genel veya Genel Klasman (GC) galibi olarak ilan edilir. Etap yarışlarının, bireysel etap galipleri gibi başka klasmanlar ve ödüller de olabilir.
• Bisiklet denemeleri - Ayak koymanın ceza oluşturduğu insan yapımı ve doğal engellerin yavaşça aşılmasıdır.
• Dirt jumping - Dirt jumping (DJ), freeride'ye benzer, bir beceri yarışmasıdır ve sürücünün en iyi hareketleri en iyi stille gerçekleştirmek için toprak yığınlarından atlamasını gerektirdiği için ondan farklıdır.
• Dağ bisikleti oryantiring (MTB-O veya MTBO), pistler ve parkurlar boyunca bir dağ bisikleti üzerinde yön bulmanın yapıldığı oryantiring sporudur. Bisiklet hızında seyrederken ana odak noktası rota seçimi haline gelir.. Kullanılan özel ekipman, bisikletin gidonuna takılı bir harita tutucusudur. Spor, Uluslararası Oryantiring Federasyonu tarafından yönetilmektedir.
• 24 saatlik dağ bisikleti yarışları, tek başına yarışmacıların veya takımların 24 saatlik bir süre boyunca yarıştığı ve sıralamaların, o sırada en uzun mesafeyi kimin geçtiğine bağlı olduğu bir dayanıklılık dağ bisikleti yarış şeklidir.

Önemli etkinlikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Dağ bisikleti yarışlarındaki ana etkinlikler, Yaz Olimpiyatları'ndaki cross-country yarışı ve UCI tarafından her yıl dünyanın çeşitli yerlerinde düzenlenen UCI Dağ Bisikleti ve Denemeler Dünya Şampiyonası ve UCI Dağ Bisikleti Dünya Kupası'dır.

Bazı ülkelerde, Whistler, British Columbia, Kanada'da bir hafta süren Crankworx; Hindistan'da MTB Himalaya; Juárez, Meksika'daki Chupacabras; Güney Afrika'da Cape Epic; Amerika Birleşik Devletleri'nde Sea Otter Classic; Birleşik Krallık'taki Mountain Mayhem ve Kosta Rika'daki La Ruta de los Conquistadores gibi başka önemli etkinlikler de vardır.

Uluslararası Triatlon Birliği, her yıl bir Kros Triatlon Şampiyonası yarışı düzenlemektedir. Ek olarak, XTERRA Triatlon özel bir off-road serisidir ve her yıl Maui'de bir şampiyonayla sona erer.

Elektrikli bisiklet yarışları arasında Enduro World Series'in EWS-E'si, UCI'nin E-Mountain Bike Cross-country Dünya Kupası ve Fédération Internationale de Motocyclisme'nin E-Xbike Dünya Kupası yer alıyor.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bisiklet
• Dağ bisikleti
• Tepe inişi dağ bisikleti
• Enduro (dağ bisikleti)
• Bisiklet Motokros
• Tek parkur (dağ bisikleti)
• Bunny hop (bisiklet)
• Bisiklet takımı
• Cyclo-cross
• Bisiklet sözlüğü

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Uluslararası Dağ Bisikleti Derneği 14 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Ulusal Off-Road Bisiklet Derneği (NORBA), ABD 7 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Union Cycliste Internationale, Dağ Bisikleti 17 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Dağ Bisikleti Yarışları Takvimi 17 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.