Juan María Bordaberry
52. Uruguay Devlet Başkanı
Görev süresi 1 Mart 1972 - 12 Haziran 1976
Yerine geldiği	Jorge Pacheco
Yerine gelen	Alberto Demicheli
Kişisel bilgiler
Doğum	17 Haziran 1928(1928-06-17) Montevideo, Uruguay
Ölüm	17 Temmuz 2011 (83 yaşında) Montevideo, Uruguay
Partisi	Colorado Partisi
Evlilik(ler)	Josefina Herrán
Çocuk(lar)	9

Juan María Bordaberry Arocena (17 Haziran 1928 - 17 Temmuz 2011),^[1] 1972'den 1973'e kadar anayasal Uruguay Devlet Başkanı olarak görev yapmış ve daha sonra 1976'ya kadar sivil-askeri bir diktatörlüğün başı olarak hüküm sürmüş Uruguaylı asker, siyasetçi, çiftçi ve sığır yetiştiricisi.

1971 sonlarında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından göreve geldi. 1973'te Bordaberry, Genel Kurulu feshetti ve orduyla olan anlaşmazlıklar, asıl görev süresi dolmadan devrilmesine yol açana kadar, genel olarak askeri destekli bir diktatör olarak kararname ile hüküm sürdü.

17 Kasım 2006'da, 1970'lerdeki sivil-asker rejimi döneminde ikisi Genel Kurul üyesi olmak üzere dört kişinin ölümüyle ilgili bir davada tutuklandı.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bordaberry, 1928'de Uruguay'ın başkenti Montevideo'da doğdu. Bordaberry'nin babası, Senato'da ve Köylü liderliğinde görev yapan Domingo Bordaberry'idi ve ülkedeki en büyük çiftliklerden birinin varisiydi. Başlangıçta, Juan María Bordaberry, halk arasında Blancos olarak bilinen Ulusal Parti'ye üyeydi. Blanco partisi sayesinde Senato'ya seçildi. Ancak 1964'te Liga Nacional de Accion Ruralista'nın (İspanyolca "Ulusal Kırsal Eylem Birliği") liderliğini üstlendi ve 1969'da Colorado Partisi'ne katıldı.Colorado Partisi'ne katıldığı yıl, 1969'dan 1971'e kadar, kırsal işlerle uzun bir ilişkisi olan Başkan Jorge Pacheco hükûmetinde tarım bakanı olarak görev yaptı.

Uruguay Devlet Başkanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bordaberry, 1971'de Colorado adayı olarak başkan seçildi.^[2] Aslında, Ulusal Parti'den Wilson Ferreira Aldunate'nin arkasında 60.000 oyu tamamlayarak en çok ikinci oyu kazandı. Bununla birlikte, birleşik Colorado oyu, birleşik Ulusal oyu 12.000'in biraz üzerinde oyla aştı. Uruguay'ın Ley de Lemas sistemine göre, en çok oyu alan partinin en yüksek puanı alan adayı cumhurbaşkanı seçiliyordu.

Bordaberry, 1972'de, Pacheco'nun otoriter yönetiminin ve terör tehdidinin neden olduğu kurumsal bir krizin ortasında göreve başladı. Bordaberry o zamanlar küçük bir siyasi figürdü; Pacheco'nun özenle seçilmiş halefi olmaktan başka, Pacheco'nun halefi olarak çok az bağımsız duruş sergiledi. Pacheco'nun sivil özgürlükleri askıya alan, işçi sendikalarını yasaklayan ve muhalefet figürlerini hapse atıp öldüren otoriter yöntemlerini sürdürdü. En önde gelen hükûmet pozisyonlarına askeri subaylar atadı.

Cumhurbaşkanlığı görevinden önce ve sonra, tarımsal iyileştirme planları ile özdeşleştirildi. Kişisel açıdan bakıldığında, Bordaberry'nin geriye dönüp bakıldığında dezavantajlı olduğu ortaya çıkan eylemlerinden biri, Jorge Sapelli'nin 1973'te istifası ve kamuoyunda onu reddetmesi göz önüne alındığında, Uruguay Başkan Yardımcısı olarak atanmasıydı. 27 Haziran 1973'te Bordaberry, Kongre'yi feshetti, Anayasa'yı askıya aldı ve orduya ve polise düzeni yeniden sağlamak için gerekli gördüğü her türlü önlemi alma yetkisi verdi. Sonraki üç yıl boyunca, bir Ulusal Güvenlik Konseyi'nin ("COSENA") yardımıyla kararname ile yönetti.^[3]

Kabinesinde birkaç önemli halk figürü vardı. İlk demokratik yıllarda Julio María Sanguinetti, José Antonio Mora, Luis Barrios Tassano, Pablo Purriel ; daha sonra diktatörlük döneminde Alejandro Végh Villegas, Juan Carlos Blanco Estradé, Walter Ravenna, Néstor Bolentini .

Ordu Tarafından Devrilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Yavaş yavaş Bordaberry, askeri ortaklarından bile daha otoriter hale geldi. Haziran 1976'da, partileri kalıcı olarak kapatacak ve ordu için kalıcı bir rol belirleyecek yeni, korporatist bir anayasa önerdi. Bu, ordunun bile gitmek istediğinden daha ileriydi ve onu istifaya zorladı.^[3] Bordaberry daha sonra çiftliğine döndü.

Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Bordaberry ve eşi Josefina Herrán'ın dokuz çocuğu oldu. Bordaberry'nin oğullarından biri olan Pedro Bordaberry, Jorge Batlle hükûmetinde Turizm ve Sanayi Bakanıydı. Başka bir oğlu Santiago, bir kırsal meseleler aktivistiydi.

Tutuklanması[değiştir | kaynağı değiştir]

17 Kasım 2006'da, yargıç Roberto Timbal'in emriyle Bordaberry, eski dışişleri bakanı Juan Carlos Blanco Estradé ile birlikte tutuklandı.^[4] 1976'da iki yasa koyucunun, Hristiyan Demokrat Parti'den Senatör Zelmar Michelini ve Ulusal Parti'den Meclis lideri Héctor Gutiérrez'in öldürülmesiyle ilgili olarak tutuklandı. Suikastlar Buenos Aires'te gerçekleşti, ancak savcılık bunların Uruguay ve Arjantin askeri rejimlerinin muhaliflere karşı eylemleri koordine ettiği Condor Operasyonunun bir parçası olduğunu iddia etti. Timbal, cinayetlerin Uruguay dışında gerçekleştiği için, 1985'te sivil yönetimin geri gelmesinden sonra çıkarılan bir af kapsamına girmediğine karar verdi.

23 Ocak 2007'de ciddi solunum sorunları nedeniyle Montevideo'da hastaneye kaldırıldı. Yargıç Paublo Eguern, sağlık sorunları nedeniyle Bordaberry'nin ev hapsine alınmasına karar verdi. 27 Ocak'tan itibaren hapis cezasını oğullarından birinin Montevideo'daki evinde geçirdi. 1 Haziran 2007'de bir Temyiz Mahkemesi, Michelini ve Gutiérrez Ruiz cinayetlerine ilişkin davanın devam ettiğini onayladı. 10 Eylül 2007'de, başka bir Temyiz Mahkemesi, Anayasa ihlali nedeniyle Yargıç Gatti tarafından 10 cinayetten yargılanmak üzere yeni bir dava açtı.

7 Şubat 2008'de Sosyal Güvenlik İdaresi BPS, Bordaberry'nin ülkenin eski cumhurbaşkanı olarak emeklilik ödemelerini askıya aldı.

Mahkumiyet[değiştir | kaynağı değiştir]

5 Mart 2010'da Bordaberry, cinayetten ve rejimin siyasi muhaliflerinin kaçırılması ve entelektüel yazarların kaybolması gibi suçlardan 30 yıl hapis cezasına çarptırıldı (Uruguay yasalarının izin verdiği en yüksek miktar) ve uzun süre hapis cezasına çarptırılan ikinci eski Uruguaylı diktatör oldu.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

17 Temmuz 2011'de Bordaberry, solunum sorunları ve çeşitli hastalıklardan dolayı 83 yaşında evinde öldü.^[5][6] Cenazesi Parque Martinelli de Carrasco'ya gömüldü.^[7]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]