Jean-Michel Andre Jarre
Genel bilgiler
Doğum	24 Ağustos 1948 (75 yaşında) Lyon, Fransa
Başladığı yer	Fransız
Tarzlar	Elektronik müzik, New Age
Meslekler	Müzisyen, Besteci, Müzik yapımcısı
Etkin yıllar	1971-Günümüz
Müzik şirketi	Disques Dreyfus Polydor Sony Music Warner Bros. Records EMI
Resmî site	www.JeanMichelJarre.com

Jean-Michel André Jarre (d. 24 Ağustos 1948, Lyon) Fransız müzisyen, besteci ve müzik yapımcısı. Jarre, elektronik müzik, synthpop ve New Age müziğin en saygıdeğer ve öncü isimlerinden biridir. Konserlerinde müziğiyle beraber muhteşem ışık oyunları, lazer ışıkları ve havai fişekler gibi görsel unsurlar da kullanmaktadır. Albümlerinin şimdiye kadar 80 milyonun üzerinde sattığı söylenmektedir.^[1]

Meslek yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Müzikal kariyeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Jarre 24 Ağustos 1948'de Lyon'da doğmuştur. Film müziklerinin unutulmaz bestecisi Maurice Jarre'ın oğludur. Büyükbabası André Jarre, ilk kez ses miksaj masasını icad etmiş ve bunu Radyo Lyon'da kullanmıştır.^[2] Ayrıca ikinci dünya savaşından sonra ilk taşınabilir fonograf(Teppaz)[1] cihazını yapmış, daha sonra bunu torunu Jean-Michel'e hediye etmiştir.

Jean Michel beş yaşına geldiğinde babası Hollywood için ABD'ye gitti ve Jarre babasından ayrı kaldı.^[3] Jarre bu zamanlarda klasik piyano eğitimine başladı fakat müziğe olan ilgisi tutku seviyesinde değildi ve bu yüzden birkaç kez öğretmenleri değişti. Yerel bir bit pazarında gördüğü değişik bir trompet ve keman müziğe olan ilgisini keşfetmesine yol açtı.^[4] On yaşına geldiğinde annesi onu Paris'e "Le chat qui pêche" isimli bir jazz kulübüne götürdü ve burada saksofonist Archie Shepp ve John Coltrane, trompetçi Don Cherry ve Chet Baker ile tanıştı. Jarre 1997 yılında çekilen bir belgeselde, bu olayın müziğe olan ilgisini bir tutku haline dönüştürdüğünü belirtmişti. Daha sonra Conservatoire of Paris te Jeanine Rueff'le armoni ve kontrpuan eğitimine başladı. Aynı zamanda hukuk ve ekonomi bilimi eğitimi de alıyordu. Sonunda klasik müzik çalışmalarını bıraktı ve modern müzikle ilgilenmeye başladı.

Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

1964'te Mystère IV isimli bir orkestradan davet aldı. Annesi müzik aletlerine el koyuncaya kadar burada çok fazla zaman harcadı. 1967'de "The Dustbins" orkestrasında gitar çaldı.[2]26 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bu orkestrayla The Shadows ve The Spotnicks gibi grupların hit şarkılarını çalıyorlardı. Grup olarak iki tane beste de yaptıkları "Des garçons et des filles" isimli filmde bir parti sahnesinde de yer aldılar. Bu besteler daha sonra single olarak yayımlandı fakat sadece on adet sattı.

1968'de teyp loop ve diğer elektronik cihazlarla deneyimlerine başladı ve 1969 ocak ayında Pierre Schaeffer yönetimindeki Groupe de Recherche Musicale (GRM)'ye katıldı. Burada EMS VCS 3 ve Moog modular synthesizer gibi synthesizer müzik enstrümanlarını Avrupa'da ilk kez kullanan müzisyen oldu. GRM'de notalar yerine müzikteki sesleri düşünmesi gerektiği öğretildi ve bu onun üzerinde çok büyük bir etki yaptı. Jarre aynı zamanda farklı kültürlerin müziklerine de ilgi duydu ve Afrika, Hint, Çin ve diğer doğu müzikleri hakkında pek çok şey öğrendi. İki, üç ay süresince Köln'de Karlheinz Stockhausen'le birlikte çalıştı.^[5] GRM döneminde Champs-Elysees'den fazla uzakta olmayan rue de la Trémoille de bir dairede kaldı ve bu dairenin mutfağını dönüştürerek ilk stüdyosunu oluşturdu. Burada EMS VCS 3 ve EMS Synthi AKS [3]22 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. synthesizer ile Revox çift hatlı kayıt cihazı kullandı. Stüdyonun malzemesini finanse etmek için resim yapıp sattı. Reims'de "Maison De Culture" (Kültür Merkezi) için beş dakikalık "Happiness is a sad song" isimli bir şarkı yazdı (yayımlanmamıştır).

Jarre ilk solo single'ını (1971) yılında "La Cage/Erosmachine" adıyla yayınladı fakat tam bir başarısızlık oldu. Bu muhtemelen onun gelecekçi ve deneysel sesleri kullanması yüzündendi. Single sadece 117 adet sattı ve Pathé Marconi stokta arta kalanları yok etti.^[6] Jarre 1971 yılında tekrar açılan Paris operasının en genç bestecisi oldu. Burada ilk defa elektronik müzik yapması için izin verildi; koreograf Norbert Schmucki ve Paris opera ve balesi ile bir gösteri gerçekleştirdi. İlk kez "AOR" ismini verdiği elektro-akustik operayı yarattı. Jarre Le Labyrinthe (1972) ve Dorian Gray (1973) isimli operaları besteledi. Aynı zamanda ticari müzikler yaptı ve Dominique Webb, Samuel Hobo, Bill and Buster, Blue Vamp ve group Triangle ile çalışmaları oldu; beğendiği şarkıcılar Patrick Juvet ve Christophe için de şarkı sözleri yazdı.

1972'de modifiye edilmiş Farfisa org ve ARP 2600'ü enstrümanlarına dahil etti. Takma isimler altında 1906 - Cartolina/Helza, Jamie Jefferson - Black Bird/ Pop Corn gibi single'lar çıkardı. Takma isimler kullandığı bu dönemde İlk başarılı şarkısı Zig Zag Dance oldu. İlk solo albümü Deserted Palace (Sam Fox Productions/Dreyfus Records) bu dönemde yayımlandı.

Jarre bunu takip eden yıllarda Les Granges Brûlées (Dreyfus Records, 2003 yılına kadar yayımlanmamıştır) isimli filmin müziklerini yaptı. 1974 yılında bir elektronik sihirbazı ve müzisyen Michel Geiss ile tanıştı.

1975'te Françoise Hardy ve Gérard Lenorman için beste yaptı, söz yazdı. Bu şarkıların ikisini daha sonra da kullandı bunlar; La belle et la bête ("Rendez-vous 2" nin esasını oluşturur) ve La mort du cygne ("Rendez-vous 3"). Aynı yıl Christophe'un yönetmenliğinde Olympia'da arka planda uçan piyanoyla bir gösteri gerçekleştirdi.

Dreyfus yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

1976 yılında ilk defa milyonun üzerinde satan albümü Oxygène ile Polydor'la olan sözleşmesini güvence altına aldı. Bazı müzik eleştirmenleri Oxygène'i şimdiye kadarki en önemli ve etkili elektronik müzik albümü olarak tanımlamıştır. Çağdaşlarıyla kıyaslayanlar Kraftwerk'in klinik, sert ve gelecekçi sesi veya Tangerine Dream'in daha 'kozmik', karanlık hali olarak tanımladılar. Bu albüm içindeki "Oxygène Part IV" ayrıca single olarak çıkarılmış ve elektronik müziğin en bilinen eserlerinden biri olmuştur. Jarre bu arada müzik aletleri arasına hollandalı org Eminent (yaylılar), Electroharmonix Small Stone phaser Eminent üzerinde yaylı pad, echo ve değişik ses efektleri yarattığı VCS3 synthesizerları ilave etmiştir.

1978'de ikinci albümü Equinoxe yayımlandı. Jarre bu albümde seslerini daha çok geliştirdi, dinamik ve ritmik öğeler kullandı, özel bas sekans(ardıl)'lar oluşturdu. Bunun büyük kısmı iş arkadaşı Michel Geiss tarafından geliştirildi. Albümün çıkışının ardından Paris'te Concorde Meydanı (Place de la Concorde)'da bir konser gerçekleştirdi. Bu konserde Jarre ilk defa bir milyonun üzerinde kişiye çaldı ve bu olay Gines rekorlar kitabına en kalabalık açık alan konseri olarak geçmiştir.

Ekim 1981'de Çin'de konser veren ilk batılı müzisyen oldu. Bu konserde elektronik müzik aletlerindeki imzalarından olan Lazer arp ilk defa görüldü. Aynı yıl Les Chants Magnétiques (Magnetic Fields) ve ardından 1981'deki Çin konser kayıtlarından oluşan ve dünyanın ilk canlı konser kaydı albümü özelliğini taşıyan Les Concerts En Chine (The Concerts in China) 1982 yılında yayımlandı. Magnetic Fields albümünde kullanılan sesler öncelikle Fairlight CMI synthesizer temellidir ve albüm; teknik karmaşıklık ve sesler açısından çok büyük bir sıçramaydı.

1983'te tek bir kopya olarak basılan Musique pour Supermarché (Music for Supermarkets) çıktı. Müzikler, "Supermarche" sanat sergisinde çalınması için tasarlandı ve her bir sanat eserinin, sergiden sonra açık artırmayla satıldığı gibi, Jarre da aynı şeyi bu albümde yaptı. Jarre albümü Fransız sanatçıları yararına düzenlediği bir açık artırma sonrasında, yalnız bir defa yayınlanması karşılığında 10,000 pound'a Radio Luxembourg'a sattı ve daha sonra da bu albümün ana kayıtlarını yok etti. Bu albümün orijinal kayıtlarına sadece radyoyu dinlerken kasetlere kaydeden insanlar sahipler ve tabii radyo yayınından kaynaklanan düşük kaliteyle. Albümün tüm kayıtları yok edilmesine karşın bu albümden şarkılar daha sonra neredeyse aynı forma gelecek şekilde tekrar çalındı.

1984'te Fairlight CMI ve çok güçlü, kaliteli sampler'larla oluşturulmuş Zoolok yayımlandı. Albümde farklı sesler ve etkiler yaratmak için dünyanın farklı yerlerinde, farklı lisanlarda kaydettiği sözcük ve konuşmalara yer verdi. Laurie Anderson Diva adlı şarkıda vokal yaptı.

1986 yılında Jarre, Elka synthesizer'ın seslerinden ilham alarak Rendez-Vous albümünün kayıtlarını yaptı; ayrıca bir stüdyo albümünde ilk defa ağırlıklı olarak Moog synthesizer kullandı. 1986 yılında NASA, Houston şehrinin 150. yılı ve NASA'nın 25. yılı kutlamalarında Houston şehrinde bir konser vermesi için teklifte bulundu. Bu konserde astronot Ronaild McNair, yörüngede bulunan Challenger Uzay Mekiği'nden "Rendez-Vous VI" parçasına saksofonuyla eşlik etti. Bu, uzaydan bir albüm için kaydedilen ilk müzikti. 28 Ocak 1986'da McNair'ın da öldüğü Challenger faciasından sonra parça, "Ron's piece" adıyla ve farklı bir saksofoncuyla yeniden kaydedildi. Albüm faciada yaşamını kaybeden yedi astronota adandı. 1.5 milyon seyircinin katıldığı Houston konseri, yeni bir rekor olarak Guinness Rekorlar Kitabı'na girdi. Konser esnasında aynı zamanda bir Houston'lu olan Kirk Whalum Ron McNair'ın saksofonuyla "Ron's Piece" adlı esere eşlik etti. Konserde Houston şehir merkezindeki binalara dev projeksiyonlarla fotoğrafik şekiller ve desenler yansıtıldı. O dönemlerde inşa halinde olan Texaco Heritage Plaza binasının ön yüzüne dev gibi bir beyaz ekran da kurulmuştu. Konser alanı çeşitli yolları da kapsadığından konser süresince araçlar durduruldu ve bu yollar trafiğe kapatıldı.

1986'dan sonra, Papa 2. Jean Paul'ün ziyaretinde kutlamaların bir parçası olarak doğduğu şehir Lyon'da bir konser verdi. Papa, konsere bir iyi gece duasıyla katıldı (konser kayıtları daha sonra Cities In Concert - Houston/Lyon adıyla yayımlandı).

1988'de Revolutions albümü çıktı. Jarre, bu albümde pek çok konuk sanatçıya da yer verdi. The Shadows grubunun efsanevi gitaristi Hank Marvin bu sanatçılardan biriydi.

Değişim (Metamorphoses)[değiştir | kaynağı değiştir]

AERO yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Özüne dönüş[değiştir | kaynağı değiştir]

Yasal sorunlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir asteroid, 4422 Jarre, Jarre ismi bir asteroide verilerek onurlandırıldı^[9]

Albümleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Deserted Palace (1972)
• Oxygène (1976 Fransa'da, 1977 Dünya'da)
• Equinoxe (1978)
• Magnetic Fields (Les Chants Magnétiques) (1981)
• The Concerts in China (Les Concerts en Chine) (1982)
• Music for Supermarkets (Musique pour Supermarché) (1983, sadece bir kopya basıldı)
• Zoolook (1984)
• Rendez-Vous (1986)
• Revolutions (1988)
• Waiting for Cousteau (En attendant Cousteau) (1990)
• Images - The Best of Jean Michel Jarre (1991)
• Chronologie (1993)
• Oxygene 7–13 (1997)
• Metamorphoses (2000)
• Interior Music (2001, Bang & Olufsen için sınırlı sayıda 1000 adet basıldı)
• Sessions 2000 (2002)
• Geometry of Love (2003)
• Téo & Téa (2007)
• Oxygene: New Master Recording (2007)
• Electronica 1: The Time Machine (2015)
• Electronica 2: The Heart of Noise (2016)
• Oxygene 3 (2016)
• Equinoxe Infinity (2018)
• Snapshots from EōN (2019)
• Amazônia (2021)
• Oxymore (2022)

Listeler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Oxygène - 1. Fransa 2. İngiltere 78. ABD
• Equinoxe - 11. İngiltere 126. ABD
• Les Chants Magnetiques - 6. İngiltere 98. ABD
• The Concerts in China - 6. İngiltere 1. Portekiz
• Rendez-Vous - 9. İngiltere 52. ABD
• "Rendez-Vous 4" (single) - 1. Portugal
• Revolutions - 3. İngiltere

İngiltere ve ABD'deki listeler için: Connoly & Company2 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Konserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Büyük gösteriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer sanatçılara kıyasla daha az konserler verdi. Fakat bu konserler çok büyük ölçekli konserler oldu öyle ki milyon kişilik seyirciler; şehri ve binaları da görsel bir malzeme olarak kullanan Jarre'ın konserlerini izlemeye gitti. Sadece üç turne yaptı, 1981'de ilk olarak Çin ve 90'larda iki kez Avrupa'da.

Diğer Konserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• 1971 - AOR (Paris)
• 1989 - Destination Trocadero (Paris)
• 1994 - Jarre Unplugged (Paris)
• 1995 - Festa Italiana (Torino, İtalya)
• 1995 - UNESCO 50th Anniversary (Paris)
• 1997 - Wetten, dass..? (Viyana, Avusturya TV şovu)
• 1998 - Fifa Dünya Kupası 97 (Disneyland Paris, Fransa)
• 1998 - France Festival (Tokyo, Japonya)
• 1998 - FNAC Paris (Paris)
• 2005 - Once upon a time (Kopenhag, Danimarka)
• 2005 - LinX (Lint, Belçika)
• 2007 - Téo & Téa Showcase (Lint, Belçika)
• 2007 - Téo & Téa Showcase (Queen Club, Paris);^[10]
• 2007 - Oxygene 30th Anniversary DVD shoot (Lint, Belçika)^[11]

Dikkate değer enstrümanları[değiştir | kaynağı değiştir]

Jarre, konserlerinde olağan dışı veya yeniden düzenlenmiş geleneksel müzik aletleri kullanır, bunlardan bazıları:

• theremin, eski elektronik müzik aleti.
• laser harp
• Stylophone
• Cristal Baschet^[12][13]
• RhythmiComputer, Digisequencer ve Matrisequencer, Michel Geiss tarafından dizayn edilen elektronik sequencer.
• LAG tarafından yapılan. LAG Circulaire, LAG Insecte, LAG Meuble, LAG Grand Central dairesel klavyeler.
• Korg PS-3300

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Jean Michel Jarre ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Resmî site
• Resmi blog