Hasan bin Ali

	Ehli Aba Serisi Hasan; Muhammed'in Torunu; Beşinci Sünnilik İslam Hilâfetsi İkinci İmamiye (Şiilik öğretisi) İslam İmâmı Keysanilik, Zeydilik, Yediciler, Karmatîlik, ve İsnâaşeriyye İmamiye (Şiilik öğretisi) mezheplerinde İkinci; İsmaililik'nin Mustali fıkhı mezhebinde ise İlk İmâm olup Haşhaşiler ile Nizarîlik tarafından İmâmlığı tanınmaz ;
	On İki İmam; On Dört Masum; Mübahele Ayeti; Ehl-i Abâ Hadisi;
	Muhammed • Ali; Fatıma • Hasan • Hüseyin Bu kutu: görüntüle; tartış; değiştir;

Hasan bin Ali
الحسن بن علي
Hasan bin Ali; الحسن بن علي
	Arapça Hüsn-ü Hatt ile "Hasan" yazısı
Halife
	Görev süresi; 28 Ocak 661 - 29 Temmuz 661
Yerine geldiği	Ali
Yerine gelen	I. Muâviye
Kişisel bilgiler
Doğum	Hasan bin Ali; 4 Mart 624; Medine, Hicaz, Arabistan
Ölüm	7 Nisan 669; (45 yaşında); Medine, Emevi Devleti
Milliyeti	Arap
İlişkiler	Ali (baba); Fatıma (anne); Hüseyin bin Ali (kardeş)
Dini	İslam

Hasan bin Ali bin Ebu Talib (4 Mart 624 - 7 Nisan 669), Ali bin Ebu Talib ve Fatıma’nın büyük oğulları ve İslam peygamberi Muhammed'in ilk torunudur. Şiâ çoğunlukla onu on iki imamlarının ikincisi kabul eder, çok küçük bir fırkaya göre ise ikinci imam Hüseyin bin Ali'dir. Bununla birlikte hem Sünni, hem de Şiî ve Alevî İslam anlayışında çok önemli bir yeri vardır; onun, peygamberin Ehli beyt'inden olduğu konusunda herkes hemfikirdir. Babası ile 37 yıl, dedesi ile ise 8 yıl birlikte bulunmuştur. Soyundan gelenlere Şerif denilir.

Doğumu ve aile hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Hasan hicret'ten 3 yıl sonra, miladi 624'te doğmuştur. Babası Muhammed'in Amcası Ebu Talip'in oğlu Ali, Annesi ise Muhammed'in kızı Fatıma'dır. Hasan, Muhammed'in ilk torunudur, "Güzel" anlamına gelen ismi Muhammed tarafından verilmiştir.

Hasan'ın çok sık evlenip çok sık boşandığı rivayet edilirdi. Bu yüzden Mıtlak yani boşayıcı lakabıyla da anılan Hasan'ın 100'e^[1] yakın evlilik yaptığı rivayet edilir ve ayrıca Şii alim İbn Şehraşûb 250 veya 300 cariyesi olduğunu belirtmiştir.^[2]

İslam Peygamberi Muhammed ile olan ilişkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Hasan ve kardeşi Hüseyin dedeleri Muhammed tarafından çok seviliyorlardı, bu iddiayı destekleyen onlarca hadis bulmak mümkündür. Mesela bunlardan birisi; "Hasan ve Hüseyin cennet gençlerinin efendileridir." hadisidir.

Peygamber Muhammed'in abasının altına alarak;

"Bunlar benim Ehl-i Beytim'dir; Allah'ım, bunlardan her türlü kusuru uzaklaştır ve bunları tertemiz kıl!" duasını ettiği dört kişiden biridir.

Mübahele Ayeti'nde;

"Gelin çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadınlarımızı ve kadınlarınızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım ve sonra beddua edip yalvaralım da Allah'ın lanetini yalancıların üzerine okuyalım" âyeti gelince Muhammed, Ali, Fatma ve Hüseyin ile birlikte onu da yanına çağırmış ve şu şekilde dua etmiştir:

"Ey Allah’ım! Bunlar benim Ehlimdir."

Halifeliği ve Muaviye ile çatışması[değiştir | kaynağı değiştir]

Ali, Kûfe'de öldürüldükten sonra; Ali'nin taraftarları Hasan’a bağlılık yemini (biat) ettiler. Bu yemini, Ali ile halifelik için çatışan ve savaşan Muaviye kendi otoritesine bir tehdit olarak algıladı. Derhal Suriye, Filistin ve Lübnan'daki ordu komutanlarına savaş hazırlıklarına başlamaları için talimat verdi, diğer yandan da Hasan ile anlaşmayı denedi. Hasan'a halifelik iddiasından vazgeçmesini bildiren bir mektup gönderdi ve eğer vazgeçmezse, istemediği sonuçların doğacağını ve Müslümanların öleceğini bildirdi. Aslında Muaviye için en iyisi Hasan'ın halifelik hakkından vazgeçmesi olacaktı. Çünkü Muaviye orduları Hasan'ı savaş meydanında öldürüp tüm güç Muaviye'nin elinde toplansa bile, Muaviye'nin halife olabilirliği tartışılmaya devam edecekti. Kurnaz bir politikacı olan ve halka hoş gözükmeye çalışan Muaviye için bu hiç de istenilen bir durum değildi.

Hasan vazgeçmedi ve anlaşma sağlanamadı. Kimi kaynaklara göre altmış bin olduğu iddia edilen Muaviye'nin ordusu Hasan ile savaşmak için yürüyüşe geçti. Diğer yandan Hasan da kırk bin kişilik ordusunu kurmuş ve savaşa hazırdı, iki ordu Sabat yakınlarında karşılaştılar.

Hasan savaş başlamadan önce Muaviye askerlerine konuşma yaparak onlara yanlış yönde olduklarını ve Muaviye'yi haksız görüyorlarsa onun tarafında bulunmamaları gerektiğini Kur'an ve hadislerden örneklerle anlattı. Hasan'ın teslim olacağını sanan bir kısım birlikler, Hasan'a asi oldular ve ona saldırdılar. Hasan yaralandıysa da, yakın korumaları bu saldırıyı püskürtmeyi başardı. Ayrıca Hasan'ın ordu komutanlarından Ubeydullah, Muaviye'nin tarafına geçti.

İki ordu arasında birkaç sonuç getirmeyen çarpışma yaşandı. Sonunda Muaviye üstün gelemeyeceğini, üstün gelse bile birçok adamını kaybedeceğini anladı. İki Kureyş'li adamını Hasan ve takipçileriyle anlaşsınlar diye görevlendirdi. Hasan yaralanmıştı ve ordusunun içinde meydana gelen başıbozukluk yüzünden ordusuna pek güvenemiyordu. Sonunda Hasan ve Muaviye bir yerde bir araya geldiler ve anlaştılar. Buna göre:

1-Kufe beytül-mali Hasan'a bırakıldı (5 milyon dirhem)

2-Darabcerd bölgesinin haracı Hasan'a ait olacak.

3-Hasan'ın babası Ali lanetlenmeyecek, en azından Hasan bunu duymayacaktı.^[3]

Antlaşmaya göre Hasan, halifeliği Muaviye'ye devretti, ancak kendisinden sonra hilafeti saltanata döndürmeyecek; bunun yerine istişare ile ardılının seçilmesine izin verecekti.^[4]^[5]^[6]

Antlaşmadan sonra Muaviye, biat almak üzere Kûfe'ye gitti. Orada Muaviye halka hitap ettikten sonra minbere çıkarak Hasan şöyle dedi:

“	Ey Irak halkı! Benim gönlüm sizden soğudu. Babam Ali'nin sağlığında bunca muhalefetler ettiniz, bir gün onu gamsız bırakmadınız. Nihayet babamı öldürdünüz. Bana da bunca zahmet verdiniz; üzerime hücum eylediniz; beni yaraladınız. Henüz yaram iyileşmedi. Malımı yağmaladınız. Ey Irak halkı! Eğer siz Ehli beyt'i peygambere eza kıldınızsa da Allah hıyanette bizimle sizin aranızda hakim ve kafidir. Şu halde ben Muaviye'ye biat ettim. Sizin biatınızdan bizar oldum.	„

^{[kaynak belirtilmeli]}

Öldürülmesi ve son yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Şii kaynaklara göre Muaviye hilafetinin onuncu yılında, Hasan'ın varlığından iyice rahatsız olmuş ve Hasan’ı öldürme fikirlerine kapılmıştır, diğer yandan da hilafeti oğlu Yezid'e bırakmanın yollarını aramaktadır ve gizliden oğlu için biat almaya başlamıştır. Muaviye bir yandan da, Hasan'ın karısı olan Eş'as bin Kays kızı Cude'ye, kocasını zehirlediği takdirde onu yakında halife olacak oğlu Yezid’le evlendireceğini söylemiş ve bu haberle birlikte yüz bin dirhem göndermiştir. Cude, babası Eşas'ın da kendisini yönlendirmesiyle, Hasan'ı zehirlemiştir.

Sünni kaynaklara göre ise Yezid bin Muaviye tarafından evlendirilmek vaadiyle kandırılan eşlerinden Ca'de bint Eş' as b. Kays tarafından zehirlendi.^[8]^[9] Hasan bu zehirlemenin karşısında kırk gün ağır bir şekilde hasta yattı. Hasan, hicretten 50 yıl sonra Safer ayı'nda, kendisine verilen kuvvetli zehir karşısında ciğerleri parçalanmış ve ölmüştür.

Defnedilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sünniler'in Beşinci halifesi, Şiâ'nın İkinci imâmı olan ve İmâmeti On yıl süren Hasan, kardeşi ve vasisi Hüseyin tarafından gusül verilip, kefenlenmiş ve isteği üzerine dedesi Muhammed’in yanına gömülmek üzere cenazesi yola çıkarılmıştır.

Şii kaynaklara göre bunu haber alan Birinci halife Ebu Bekir'in kızı ve Muhammedin hânımı Ayşe binti Ebu Bekir bunu engellemiş^[10] ve Muaviye tarafından atanmış Medine yöneticileri askerleriyle, cenazeyi oklayarak, Hasan'ın dedesi yanına gömülmesine izin vermemişlerdir.

Sünni kaynaklara göre ise Ebubekir'in kızı Aişe izin vermiş ancak Mervan bin Hakem Muhammed'in yanına gömülmesini engellemiştir.^[11] Taraftarları ve kardeşi Hüseyin, Hasan'ı Bâki Mezarlığı’na defnetmişlerdir.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 16, sayfa: 283
^ İbn Şehrâşûb, Menâkıbü Ali Ebi Talib, Necef 1956, III, 192
^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2020.
^ The Shi'ite Religion: A History of Islam in Persia and Irak. BURLEIGH PRESS. 1933. ss. 66-78.
^ The Origins and Early Development of Shi’a Islam; Chapter 6. Oxford University Press. 2002. ISBN 978-0195793871.
^ Sulh al-Hasan (The Peace Treaty of al-Hasan (a)). Qum: Ansariyan Publications. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2013.
^ History of the Cemetery of Jannat al-Baqi^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ İbnü'I-Esir, el-Kamil, lll. 460
^ Süyuti, s. 192
^ "Şeyh Saduk, "İleluş-Şerai", c. 1, s. 221, hadis 1". 13 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2013.
^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2015.

Abdülbaki Gölpınarlı, Nehc'ül Belağa-Ali,
Abdülbaki Gölpınarlı, Tarih boyunca islam mezhepleri ve şiilik, (1979)

Şii İslam unvanları
Hasan bin Ali Beni Haşim
Önce gelen Ali bin Ebâ Talib Merkedî Dördüncü Hulefâ-i Râşidîn	Beşinci Sünnî İslâm Râşid Halifesi Hasan el-Mûctebâ 661 - 661	Sonra gelen Muâviye bin Ebû Sûfyân
Önce gelen Ali el-Mûrtezâ İlk Mustâ‘lîyye, Birinci Nizâr’îyye Birinci Keysân’îyye/Zeyd’îyye/İsnâ‘aşer’îyye Şîʿa İslâm İmâmı	Hasan el-Mûctebâ Birinci Mustâ‘lîyye İkinci Keysân’îyye/Zeyd’îyye/İsnâ‘aşer’îyye Şîʿa İslâm İmâmı 661 - 669	Sonra gelen Hüseyin Seyyîd’ûs-Şuhedâ İkinci Mustâ‘lîyye/Nizâr’îyye Üçüncü Keysân’îyye/Zeyd’îyye/İsnâ‘aşer’îyye Şîʿa İslâm İmâmı

[1] TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 16, sayfa: 283

[2] İbn Şehrâşûb, Menâkıbü Ali Ebi Talib, Necef 1956, III, 192

[3] "Arşivlenmiş kopya". 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2020.

[Donaldson-4] The Shi'ite Religion: A History of Islam in Persia and Irak. BURLEIGH PRESS. 1933. ss. 66-78.

[Jafri-5] The Origins and Early Development of Shi’a Islam; Chapter 6. Oxford University Press. 2002. ISBN 978-0195793871.

[autogenerated2-6] Sulh al-Hasan (The Peace Treaty of al-Hasan (a)). Qum: Ansariyan Publications. 25 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2013.

[7] History of the Cemetery of Jannat al-Baqi^{[ölü/kırık bağlantı]}

[8] İbnü'I-Esir, el-Kamil, lll. 460

[9] Süyuti, s. 192

[10] "Şeyh Saduk, "İleluş-Şerai", c. 1, s. 221, hadis 1". 13 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ağustos 2013.

[11] "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

g t d Ali'nin nesli
Çocukları	Hasan • Hüseyin • Muhsin • Zeyneb • Ümmü Gülsüm • Abbas • Cafer • Abdullah • Osman • Ubeydullah • Ebu Bekir • Muhammed • Yahya • Muhammed el-Asgar • Ömer • Rukıyye • Muhammed el-Evsat · Ümmü’l-Hasan • Remle • Ümmü Hāni • Meymūne • Küçük Zeyneb • Küçük Remle • Küçük Ümmü Gülsüm • Fatıma • Ümâme • Hatice • Ümmü'l-Kiram • Ümmü Seleme · Ümmü Cafer • Cümâne • Nefise
Torunları	Kasım · Abdullah • Zeyyid • Ebu Haşim • Ali el-Ekber • Zeynelâbidîn • Cafer • Sakine • Fatıma • Rukiyye
Torun çocukları (2. kuşak)	Hasan bin Zeyyîd • Muhammed el-Bakır • Zeyd bin Ali
Torun çocukları (3. kuşak)	Ca'fer es-Sâdık

Hasan bin Ali ne demektir