İslam ve çocuklar konusu, İslam'daki çocukların haklarını, çocukların ebeveynlerine karşı görevlerini ve ebeveynlerin hem biyolojik hem de evlatlık çocukları üzerindeki haklarını içerir. Ayrıca farklı düşünce okullarına ilişkin haklar konusundaki görüş ayrılıklarından bazıları da tartışılmıştır.

Muhammed[değiştir | kaynağı değiştir]

Muhammed, ümmetinin uyması gereken kanun ve örnekleri (bkz. sünnet) koymuştur.^{[kaynak belirtilmeli]}

Muhammed'in üç erkek ve dört kızı olmak üzere yedi çocuğu vardı. İbrahim bin Muhammed de dahil olmak üzere bütün oğulları bebeklik döneminde öldü. Bu nedenle, bir baba olarak onun deneyimi bazen "üzücü" olarak tanımlanır.^[1] Muhammed'in çocuk sevgisinin bir göstergesi olduğu söylenen Zeyd adında evlatlık bir oğlu da vardır. Ayrıca beşi erkek üçü kız olmak üzere 5 torunu vardı; Hasan, Hüseyin, Abdullah bint Rukiyye, Muhsin Ümmügülsüm, Zeynep ve Ümame bint Zeynep.^[2] Bir rivayette Muhammed, onu yakalayana kadar bir oyunda Hüseyin'in peşinden koştu.^[3] Muhammed namaz kılarken Ümame'nin omuzlarına oturmasına izin verirdi. Peygamber torununu öptüğünde yanındakilerden biri Peygamber'e şaşkınlık duyduğunu ifade ettiğinde, "Allah kalbini tüm insani duygulardan mahrum bıraktıysa ne yapabilirim?"^[4]

Muhammed genel olarak çocukları çok seven biri olarak anlatılmaktadır. Watt, kendi çocuklarının çoğu ondan önce öldüğü için bunu Muhammed'in çocuk özlemine bağlar.^[5] Kuşu ölmüş bir çocuğu teselli etmiştir.^[4] Muhammed çocuklarla birçok oyun oynadı, onlarla şakalaştı ve onlarla arkadaş oldu. Muhammed ayrıca diğer dinlerin çocuklarına da sevgi gösterdi. Bir keresinde hasta olan Yahudi komşusunun oğlunu ziyaret etti.^[3]

Bir keresinde Muhammed kucağında bir çocukla oturuyordu ve çocuk Muhammed'in üzerine işedi. Bundan utanan babası çocuğu azarladı. Muhammed babayı uyardı ve ona şunu tavsiye etti: "Bu büyük bir sorun değil. Kıyafetlerim yıkanabilir. Ama çocuğa nasıl davrandığına dikkat et. Onunla toplum içinde bu şekilde başa çıktıktan sonra kendine olan güvenini ne düzeltebilir?"^[6]

Çocuk hakları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Çocukların yetişkinliğe ulaşana kadar beslenme, giydirilme ve korunma hakları vardır.^[7]
• Çocuklar, ebeveynlerinin sevgisini ve şefkatini almak için saygı duymalıdır.
• Hediyeler konusunda çocukların kardeşleri karşısında eşit muamele görme hakları vardır.^[8][9]

Ahmed bin Hanbel, bir çocuğa ayrıcalıklı muameleyi, engelli ise başkalarına izin verilmediğini söyledi. (el-Muğni, 5. cilt, s. 605)

• Çocuğun üvey ebeveyni veya öz ailesi tarafından zorlanmama hakkı vardır.
• Çocukların eğitim hakkı vardır.^[7][10][11]
• Ebeveynlerin, miras kalan çocuklara yeterince sağlamaları önerilir.^[12]

Bir hadis, "Anne babalar, çocuklarını yoksulluk içinde bırakmaktansa, çocuklarını iyi durumda (maddi olarak) bırakmak daha iyidir" der.

Bir çocuğu diğerine tercih eden ebeveynler, bir evdeki çocuklar arasında bir nefret, öfke ve dehşet atmosferine yol açabileceğinden, bir adaletsizlik eylemi olarak kabul edilir. Ancak, bir ebeveyn çocuklarından birine tıbbi tedavi teminatı gibi bir gerekliliği yerine getirmesi için maddi yardım sağladıysa, böyle bir hibe adaletsizlik eylemi olarak kategorize edilmeyecektir. Böyle bir hibe, bir ebeveynin yerine getirmesi gereken bir gereklilik olan çocukların temel ihtiyaçlarını harcama hakkı içerine dahil edilir.

• Bir baba, çocuklarını İslam'ı ve İslam'a göre öğretmekten sorumludur:

1. İnanç ve ibadet hakkında temel bilgiler
2. Ahlaki nitelikler hakkında temel bilgiler
3. Diğer insanlarla ilişkilerde nelere dikkat edilmesi gerektiğine dair bilgiler
4. Mesleki Eğitim

Muhammed dedi ki: "Her biriniz bir koruyucusunuz ve sizin korumanızdaki evlerinizden ve eşyalarınızdan sorumlusunuz. Bir adam aile üyelerinin koruyucusudur ve onun sorumluluğu altındakilerden sorumludur." (Buhari ve Müslim)

• Evlenecek yaşa geldiklerinde evlendirmek

Çocukların ebeveynleri üzerinde sahip oldukları haklardan biri de, yeterince büyüdüklerinde, geciktirilmeksizin evliliğin sağlanmasıdır. Hem Kur'an hem hadisler gençlerin ve yetimlerin yeterince büyüdüklerinde evlenmelerini emretmektedir.^[13]

Ana-baba hakları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ebeveynlerin ilk ve en önemli hakkı çocukları tarafından itaat ve saygı görmektir. Bir hadis, Muhammed'in "en büyük günahı" şirk olarak tanımladığını ve ana babaya itaat etmeyi reddettiğini kaydeder.
• Anne, diğer herhangi bir kişiye tanınandan en iyi saygıyı görme hakkına sahiptir,^[14] ayrıca anne, genel koşullarda, en azından yeniden evlenene kadar, çocuğu velayet hakkına sahiptir.^[15]

<< Ebu Hureyre rivayet etti: "Bir adam Allah resulüne geldi ve ona sordu:

'Ey Allah Resulü! en çok saygı göstermem gereken kişi kimdir?'

Peygamber: 'Annendir' dedi.

Adam tekrar sordu.

Peygamber: 'Annendir' dedi.

Adam tekrar sordu ve Peygamber yine 'annendir' dedi. Adam 4. kez sorduğunda bu kez Peygamber: 'Babandır' dedi." >>

- Buhârî, Edeb 2; Müslim, Birr l.

• Ebeveynler, çocukları tarafından bakılma ve özellikle yaşlılıklarında gerektiğinde fiziksel veya maddi yardım alma hakkına sahiptir, ancak ebeveynler de şeriat olduğu için çocuklarını / çocuğunu zorlamamalıdır.

Evlilik[değiştir | kaynağı değiştir]

İzin[değiştir | kaynağı değiştir]

Tüm Sünni / Şii mezhepleri, İslami evliliklerin icma olarak adlandırılan iki rıza gösteren taraf arasındaki sözleşmeler olduğu için, İslam'da zorla evliliklerin kesinlikle yasak olduğu konusunda hemfikirdir.^[16] Muhammed'e atfedilen bir hadis, bir kadının evlilikte bir erkeğe, önce danışılmadan verilemeyeceğini, rızasının ya evlenmeyi kabul etmesiyle ya da sessiz kalmasıyla elde edildiğini belirtir.^[17]

Ayrıca Muhammed, rızaları dışında evli oldukları anlaşılırsa kadınlara evliliklerini iptal etme yetkisi verdi.

<< Bir adam kızını evlendirdiğinde ve kızın bunda izni yok ise evlilik iptal edilebilir. Bir kız Peygamberimizin yanına gelip babasının onu bir erkekle kendi isteği dışında evlendirdiğini söyleyince, Peygamberimiz ona evliliği reddetmek hakkını verdi. >>

İslam'da evlilik esasen bir sözleşmedir. Bununla birlikte, kutsal ve seküler arasındaki ayrım İslam'da asla açık değildi, bu yüzden bu sadece seküler bir sözleşme değil.

Geçerli bir evlilik için, başlıca fıkhi mezheplere göre aşağıdaki koşullar yerine getirilmelidir:^[18][19]

• Net bir teklif olmalı.^[18]
• Açık bir kabul olmalı, ancak sessizlik de kabul olarak kabul ediliyor.^[16]
• Yalnızca Sünni İslam'da, en az iki şahit olmalıdır. Evliliğin geniş çapta duyurulması tavsiye edilir.
• Damat tarafından geline az ya da çok bir mehir verilmelidir (Bunu gelin yani kız belirleyecektir).

Maliki mezhebi, ebeveyne evlilikte icbar hakkını verir. İcbar, babanın itirazı nedeniyle evliliğin iptalidir.^[20] Malik ibn Enes'e göre çocuklar, olgunlaşmamış olmaları nedeniyle kendileri için uygun olmayan bir eş seçebilirler, dolayısıyla ebeveynin bu yetkisi, çocuğu kendisine uygun olmadığını düşündüğü biriyle evlenmeyi hükümsüz kılması için verilmiştir. Bu, Maliki mezhebi tarafından ebeveyne verilen bir haktır. Ayrıca İslam, ebeveynlerin hemen hemen her koşulda çocuklarını gözetmesini ister, bu nedenle ebeveynler çocuklarından belirli bir kişiden boşanmalarını isteyebilir, ancak bu İslam hukukunda desteklenemez ve ebeveynin meşru bir hakkı değildir.

Evlilik yaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Reuben Levy'ye^[21] göre evlilik için İslam'da yaş sınırı belirlenmemiştir ve "oldukça küçük çocuklar yasal olarak evlenebilir". Ancak kız, evlilik içi cinsel ilişkiye uygun hale gelene kadar kocasıyla birlikte yaşamayabilir. Hanefi mezhebi cinsel ilişkiler için uygunluk durumunu ulaşıncaya kadar bir kadın kocasının evine alınmaması gerektiğini söyler. Levy ekliyor:

<< Karı koca ile veli (en yakın erkek akrabası ve vasisi) arasında bir ihtilaf olması halinde, hâkim bilgilendirilecek ve iki başhemşire atayacaktır. Kızı muayene edin ve evliliğe fiziksel olarak hazır olduğunu bildirin. Çok genç olduğuna karar verirlerse, uygun olduğuna karar verene kadar babasının evine dönmesi gerekir. Nişanlılık her yaşta gerçekleşebilir. Gerçek evlilik daha sonradır, ancak yaşı farklı ülkelerde değişiklik gösterir. >>

- Reuben Levy, The Social Structure of Islam (İslam'ın Sosyal Yapısı)

İslami hukuk terminolojisinde Buluğ, olgunluğa, ergenliğe veya yetişkinliğe ulaşmış ve İslam hukukuna göre tam sorumluluk sahibi bir kişiyi ifade eder. Fıkıhçılar, hem erkekler hem de kadınlar için bu duruma ulaşmak için farklı yaş ve kriterler belirler.^[22] Evlilikte buluğ, Arapça meşru ifade ile ilgilidir, hatta kız fiziksel olarak cinsel ilişkiye girmeye uygun olana kadar düğünün gerçekleşmeyebileceği anlamına gelir. Bazı Hanefi âlimleri, cinsel ilişkinin, kişinin sağlığına zarar vermediği sürece ergenlik çağından önce gerçekleşebileceği görüşündedir.^[23] Buna karşılık, buluğ adetlerle kendini gösteren cinsel olgunluğa ulaşılmasıyla ilgilidir. Bu iki kavramla ilgili yaşlar net değildir. Sadece rüşt denen ayrı bir duruma veya kişinin kendi mülkiyetini idare etmek için entelektüel olgunluğa ulaşıldıktan sonra evlenilebilir.^[24]

Evlat edinme ve büyütme[değiştir | kaynağı değiştir]

İslam, "biyolojik ebeveynlerin yerine bir çocuğun kısmen veya tamamen sorumluluğunu üstlenme" olarak tanımlanan çocukların "bakıma alınmasını" şiddetle tavsiye eder. Ancak İslam, çocuğa kendi adını vermeyi veya herhangi bir "kurgusal ilişki" kurmayı yasaklar. İslami evlat edinme bazen "teşvik etme" veya "kısmi evlat edinme" olarak adlandırılır ve " açık evlat edinme" ye benzer.^[25] Geleneksel olarak İslam, yasal evlat edinmeyi, birinin yanlışlıkla kardeşiyle evlenmesi veya mirasın dağıtılması gibi potansiyel sorunların kaynağı olarak görmüştür.^[26]

Bir çocuk evlat edinilirse, oğlu veya kızı değil, daha çok evlat edinen bakıcı (lar) ın vesayeti olur. Çocuğun soyadı, evlat edinen ebeveynin adı ile değiştirilmez ve velileri bu şekilde herkesçe bilinir. Yasal olarak bu, diğer ülkelerin koruyucu aile sistemlerine yakındır. İslam kültüründe evlat edinmeyi düzenleyen diğer ortak kurallar, miras, evlilik düzenlemeleri ve evlat edinen ebeveynlerin, çocuğun yeni ebeveynleri yerine başka bir bireyin çocuğunun vekili olarak görülmesi gerçeğini ele almaktadır.^[27] Genellikle evlat edinilen bir çocuk, otomatik olarak evlat edinen ebeveynlerden değil, biyolojik ebeveynlerinden miras alır. Çocuk miras sırasında (biyolojik aileden) rıza yaşının altındaysa, evlat edinen ebeveynleri çocuğun serveti üzerinde kayyım olarak hizmet eder, ancak ona karışmaz.

İslam öncesi Arabistan'da evlat edinme yaygın bir uygulamaydı. Bu geleneğe göre, evlat edinilen oğul, evlat edinen ebeveyninin adını alacak ve "yasal anlamda" aile içinde asimile olacaktı. İslam bu uygulamayı "doğum kimliğinin silinmesi" olarak gördü. Bu uygulama bazen acıma gibi duygusal nedenlerle yapılıyordu, ancak evlat edinme aynı zamanda kölelerin kimliklerinden sıyrıldıkları ve köle yöneticilerinin adlarının verildiği bir araçtı.^[25] Kuran, İslam öncesi evlat edinme geleneğinin yerine, "inananların kökenleri bilinmeyen çocuklara inançtaki kardeşleri gibi davranmaları" tavsiyesiyle değiştirdi.^[26][28]

Allah, Kuran'da Ahzab Suresi'nin 4. ve 5. ayetlerden, evlat edinen ebeveynlere, eğer biliniyorsa, biyolojik ebeveynlerinin adlarını evlat edinen çocuklarına atıfta bulunmalarını emretti:Kaynak hatası: Açılış <ref> etiketi hatalı biçimlendirilmiş veya hatalı bir ada sahip (Bkz: Kaynak gösterme)

<< 4) Allah bir kişinin göğüs boşluğunda iki kalp yaratmamıştır, annelerinize benzeterek haram olsun dediğiniz eşlerinizi anneleriniz kılmamış, evlâtlıklarınızı da gerçek oğullarınız yapmamıştır. Bunlar sizin kendi iddianızdır; hak ve hakikati Allah söyler, doğru yolu da O gösterir.

5) Evlâtlıklarınızı babalarının soy adlarıyla anın. Bu Allah katında adalete daha uygun bir davranıştır. Eğer onların babalarını bilmiyorsanız o zaman kendileri sizin din kardeşleriniz ve dostlarınızdır. Yanıldığınız hususta size günah yoktur, fakat bilinçli ve kasıtlı olarak yaptıklarınızdan sorumlusunuz. Allah çok bağışlayıcı ve ziyadesiyle esirgeyicidir. >>

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Çocuk evliliği
• İslam'da kölelik
• İslam'da kadın

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Handbuch des Islamischen Gesetzes. Leyden. 1910. 
• Mukhtasar tr.Ignazio Guidi and David Santillana (Milan, 1919). 
• The Social Structure of Islam. Birleşik Krallık: Cambridge University Press. 1969. 
• Phipps, William E (1999). Muhammed ve İsa: Peygamberler ve Öğretilerinin Karşılaştırması . Continuum Uluslararası Yayıncılık Grubu .
• Muhammedanisches Recht. Berlin, Germany. 1897. 
• Stewart, PJ (1994). İslam'ı Açmak . İngiltere: Garnet & Ithaca Press.
• Watt, William Montgomery (1974). Muhammed Peygamber ve Devlet Adamı . Oxford University Press .
• Yust, Karen-Marie (2006). Çocuk ve Ergen Maneviyatını Beslemek: Dünyanın Dini Geleneklerinden Perspektifler . Rowman ve Littlefield .

Genel

• İslam Ansiklopedisi . Ed. P. Bearman ve diğerleri, Leiden: Brill, 1960–2005.
• The Oxford dictionary of Islam. Oxford University Press. 2004. 
• Suad Joseph; Afsaneh Najmabadi, eds. (2003). Kadın ve İslam Kültürleri Ansiklopedisi: Aile, hukuk ve politika . BRILL . Eksik veya boş | title= (yardım)