Gnaeus Naevius (/ˈniːviəs/ ; c. MÖ 270^[1] - c. MÖ 201), Eski Latin döneminde yaşamış Romalı bir epik şairi ve oyun yazarıydı. Komedilerindeki bazı hiciv unsurları, fertlerinden biri konsül olan Metelli ailesini kızdırana kadar kayda değer bir edebiyat kariyeri vardı. Bu kızgınlığın neticesinde hapishanede bir süre kaldıktan sonra sözlerini geri aldı ve habeas corpus yetkisine sahip sahip tribün tarafından serbest bırakıldı. İşlediği ikinci bir kabahatin ardından Tunus'a sürüldü ve burada kendi mezar taşı yazısını yazarak intihar etti. Komedileri, Yunan Yeni Komedyasının bir uyarlaması olan Fabula palliata türündeydi. Pön Savaşlarında çarpışmış hayli vatanperver bir asker olan Naevius, tragedyaya, Romalı ulusal öğeleri ve kahramanları dahil ederek, ismini üst düzey görevlilerin giydiği Toga praetexta isimli kıyafetten alan Praetextae Fabulae adlı türü kazandırmıştır. Eserlerinden geriye, yalnızca geç antik gramercilerin (Charisius, Aelius Donatus, Sextus Pompeius Festus, Aulus Gellius, Isidorus Hispalensis, Macrobius, Nonius Marcellus, Priscian, Marcus Terentius Varro ) yazılarında alıntılandığı için korunan şiirlerinin parçaları kalmıştır.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Naevius'un yaşamıyla ilgili bilgilerin birçoğu belirsizlikler barındırır. Aulus Gellius'un, Naevius'un mezar taşı yazısını bir "Campania küstahlığı" olarak görmesi Naevius'un Campania'nın yerlisi olduğunu anlattığı düşünülüyor.^[2] Bununla birlikte, bu ifadenin kibri anlatan genel deyimsel bir ifade olduğu da düşünülüyor.^[3] Dahası, Roma'da Naevia diye bir bir pleb gensin olması, Naevius'un doğuştan Roma vatandaşı olmasını oldukça mümkün, hatta muhtemel kılıyor. Birinci Pön Savaşı'nda ya Roma ordusunda ya da socii içinde görev yaptığı bilinmesinden ötürü NÖ 241'den önce yetişkinliğe erişmiş olduğu çıkarımı yapılabiliyor.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Livius gibi, Naevius da Yunan trajedilerini ve komedilerini Roma sahnesine uyarlamada uzmanlaştı. Trajedilerinin arasında Aegisthus, Lycurgus, Andromache veya Hector Proficiscens, Equus Troianus yer alır. Sonuncusu Pompey'in tiyatrosunun açılışında sahnelenmiştir (M.Ö 55). Dehasının ve mizacının ulusal yapısı, eserlerinde Yunan orijinallerinden sapmasında ve biri Romulus ve Remus'un çocukluğuna dayanan Lupus veya Alimonium Romuli et Remi, diğeri ise Marcus Claudius Marcellus'un Keltlere karşı kazandığı zaferi kutlayan Clastidium (222 M.Ö) olmak üzere en az iki fabula praetexta (ulusal drama) örneğinde görülebilir.

Ama ona ününü getiren, en üretken ve en özgün olan alanı komedi yazarlığıydı. Hiçbir zaman Ennius, Pacuvius veya Accius ile bir trajedi yazarı olarak karşılaştırılmasa da, dilbilgisi uzmanı Volcatius Sedigitus'un kanonunda Romalı komedi yazarları sıralamasında Caecilius ve Plautus'tan hemen sonra üçüncü sıraya yerleştirilir. Orada, karakter ve stil açısından ateşli ve fevri olarak nitelendirilir. Aynı zamanda Terence'in önsözlerinden birinde Plautus ve Ennius ile birlikte sanatının ustası olarak görülür. Naevius'un komedisi, Livius'unkiler gibi kaba bir kopya olmaktan ziyade Plautus'unki gibi orijinallerinin özgür bir uyarlaması ya da Terence'inkiler gibi sanatsal bir kopyası gibi değerlendiriliyor. Eserlerinin çoğunun başlıkları Yunanca değil, Caecilius ve Terence'inkinden farklı olarak, Plautus'unkiler gibi Latincedir. Atina'nın eski siyasi komedisinin yazarlarından olduğu kadar yeni görgü komedisinden de yararlandı ve Atina'da olduğu gibi siyasi ve kişisel savaş arenası olan Roma'da sahnelenmeye niyet etti. Eserlerinden kalan parçaların birden fazlasında güçlü bir partizanlık ruhu göze çarpar. Bu ruh ikinci Pön savaşının ilerlemesiyle giderek daha fazla belirginleşen senato üstünlüğüne karşıdır ve oldukça popülerdir. Metellus ailesine ve aristokrasinin diğer üyelerine yönelik saldırısının yanı sıra, Büyük Scipio da kendisine atfedilen gençlik macerası nedeniyle sansürlü eleştirisinin hedefindedir.^[4] Kayıp komedilerinden arta kalan birkaç satırda, Plautus'un tarzına özgü dil gücüne ve vezin karakteristiğine benzerlikler göze çarpar. Ayrıca, Lucretius'a kadar tüm eski Latin şairlerinde belirgin bir özellik olarak görülen aliterasyon sevgisi de görülebilmektedir.

Sadece en eski yerli oyun yazarı olduğu değil, aynı zamanda gerçek çağdaş tarihin temsilinin efsanelerden beslenen bir arka planla birleştirildiği bir epik şiirin (Bellum Punicum) ilk yazarı olmasından ötürü Roma tarzı epik şiiri yarattığı bile söylenebilir. Bu şiir kesintisiz bir çalışma olsa da, daha sonraki çağlardaki bir dilbilgisi uzmanı tarafından yedi kitaba bölündü. Daha eski kısmı Aeneas'ın Sicilya, Kartaca ve İtalya'daki efsanevi maceralarını ele aldı ve İlyada'nın ilk kitabında Zeus ve Thetis ile yapılan görüşmeden, Virgil'in dee Aeneid'de temel kısımlardan biri yaptığı Jüpiter ve Venüs ile görüşmesi fikrini ödünç aldı. Daha sonraki kısım, Birinci Pön Savaşı olaylarını ölçülü bir tarihçe tarzında ele aldı. Kökeni Sicilya'ya dayanan, Roma edebiyatı ve inancında önemli etkisi olan Aeneas ve Truva atlarının Roma'nın kuruluşuyla olan efsanevi bağlantısının tanınması ilk olarak bu şiirde ortaya çıktı. Kalan diğer parçalar, canlı ve hızlı anlatı izlenimi veriyor, heksametrenin ağır ve karmaşık yapısının aksine yerel Satürnin dizelerinin akışının doğallıkla uyarlandığı görülüyor.

Hakkında edinilen izlenim, Roma yurttaşlığının tüm haklarından fiilen yararlansa da yararlanmasa da, eski Roma müştereklerinin cesur savaşçı ruhunun güçlü bir temsilcisi olduğudur. Latinceyi büyük bir edebiyat öğesi haline getirenlerden biriydi. Ondan hâlâ alıntılanan ifadeler, kendine özgü deyimsel bir tınıya sahip olmalarına rağmen, modası geçmiş bir yapıya sahip değiller. Bir oyun yazarı olarak Ennius, Pacuvius, Accius veya Terence'den çok Plautus'un ruhuyla çalıştı; ama büyük Umbria mizahçısı, eski çağdaşından yalnızca komedi gücünün genişliğiyle değil, aynı zamanda genel ahlaki ve politik kayıtsızlık tavrıyla da ayrılıyor. Naevius'un gücü, daha İtalyanlara özgü bir armağandı; Plautus'unki gibi hayata dair mizah unsurlarından, ahmaklıklardan ve tuhaflıklardan eğlence çıkarmakta değil, insanları gülünç duruma düşürecek taşlama eleştirisinde saklıydı. Naevius hakkında etraflı tahminler yapmak güç olsa da, onun hakkında bilinenler, onun Roma edebiyatının yaratıcıları arasında en önemsizi olmaktan çok uzak olduğu ve yazılarının kaybıyla birlikte nadiren yeniden ortaya çıkan bir ulusal duygu ve deha damarının da kaybolduğunu gösteriyor.

Günümüze kalan eserleri ve parçaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Sürümler[değiştir | kaynağı değiştir]

• M. Barchiesi. Nevio epico; storia, interpretazione, edizione critica dei frammenti del primo epos latino, Padova, 1962
• Lucian Müller içerisinde parçalar (drama), Livi Andronici et Gn. Naevi Fabularum Reliquiae (1885) ve onun Ennius (1884) sürümünde (Bellum Punicum).
• W. Morel, Fragmenta Poetarum Latinorum Epicorum et Lyricorum praeter Ennium et Lucilium (Leipzig, 1927)
• E. H. Warmington, Remains of Old Latin, vol. II, Livius Andronicus, Naevius, Pacuvius, Accius, 1936.
• Naeuius Poeta. Introduzione bibliografica. Testo dei frammenti e commento, éd. E. V. Marmorale, Florence, 2e éd. 1950.
• Alfred Klotz, Scaenicorum Romanorum fragmenta, vol. I, Tragicorum fragmenta, München, 1953.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Eski Latince
• Satürnin (şiir)
• Antik Roma'da tiyatro

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

•  Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Naevius, Gnaeus". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press. 

Daha fazla okuma[değiştir | kaynağı değiştir]

• Barchiesi, M. (1978). La Tarentilla revisitata: studi su Nevio comico, Pisa: Giardini.
• Berchem, M. J. (1861). De Gn. Naevii poetae vita et scriptis 11 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Monasterii: Coppenrath.
• Conte, G. B. (1994). Latin Literature: A History. Çeviri: Joseph B. Solodow. Revize: Don Fowler ve Glenn W. Most. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
• Crivellari, V. (1889). Quae praecipue hausit Vergilius ex Naevio et Ennio . (Virjil'in Naevius ve Ennius'a minnettarlığı.)
• de Melo, W. (2014). Plautus's Dramatic Predecessors and Contemporaries in Rome. The Oxford Handbook of Greek and Roman Comedy. Oxford: Oxford University Press.
• de Moor, D. (1877). Cn. Névius, essai sur les commencements de la poésie à Rome, Tournai: Decallonne-Liagre.
• Faber, R. (2012). The Ekphrasis in Naevius' "Bellum Punicum" and Hellenistic Literary Aesthetics. Hermes, 140(4), 417–426.
• Feeney, D. C. (1991). The Gods in Epic: Poets and Critics of the Classical Tradition. New York: Oxford University Press.
• Flintoff, E. (1988). Naevius and Roman Satire. Latomus, 47(3), 593–603.
• Jocelyn, H. D. (1969). The Poet Cn. Naevius, P. Cornelius Scipio, and Q. Caecilius Metellus. Antichthon 3:32–47.
• Cn. Naevii Poetae Romani Vitam Descripsit, Carminum Reliquias Collegit, Poesis Rationem Exposuit (Latin). Ienae: Apud Carolum Hochhausen. 1843.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)KB1 bakım: Tanımlanamayan dil (link)
• Krostenko, B. (2013). The Poetics of Naevius' 'Epitaph' and the History of Latin Poetry. The Journal of Roman Studies, 103, 46–64.
• Luck, G. (1983). Naevius and Virgil. Illinois Classical Studies, 8(2), 267–275.
• Manuwald, Gesine, ed. (2000). Identität und Alterität in der frührömischen Tragödie. Identitäten und Alteritäten, Bd. 3, Altertumswiss. Reihe, Bd. 1. Würzburg, Germany: Universitats Verlag.
• Mommsen, T. History of Rome, bk. iii, ch. 24.
• Rowell, H. (1947). The Original Form of Naevius' Bellum Punicum. The American Journal of Philology, 68(1), 21–46.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• "Gnaeus Gnaevius". Bibliotheca Augustana. 2009. 11 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2009. 
• "Naevius". The Latin Library. 2009. 18 Mart 2002 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2009. 
• "Naevius: text and translation". attalus.org. 2014. 7 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2014. 
• "Fragments de C. Naevius". remacle.org. 2014. 5 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2014.