Letonya Komünist Partisi

Letonya Komünist Partisi
*Latvijas Komunistiskā partija*
Letonya Komünist Partisi; Latvijas Komunistiskā partija
Kuruluş tarihi	1904
Kapanış tarihi	1991
Gazete(ler)	Latvijas patiesība
İdeoloji	Komünizm; Marksizm-Leninizm
Siyasi pozisyon	Aşırı sol
Uluslararası üyelik	Sovyetler Birliği Komünist Partisi
Resmî renkler	Kırmızı
Parti bayrağı
	Letonya

Letonya Komünist Partisi (Letonca: Latvijas Komunistiskā partija, LKP; Rusça: Коммунистическая партия Латвии), Letonya'da bir siyasi partiydi.

Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]

1919'a kadar Letonya Sosyal-Demokrasisi[değiştir | kaynağı değiştir]

Parti Haziran 1904 kongresinde kuruldu.^[1] Başlangıçta parti Letonya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (LSDSP) olarak biliniyordu. 1905 yılındaki kongre boyunca parti Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi (RSDLP) programını kendine adapte etti. 1906 yılında toplanan RSDLP'nin Dördüncü Kongresi'nde, LSDSP, saha teşkilatı RSDLP'ye katıldı ve kongreden sonra parti adını Letonya Sahası Sosyal Demokrasisi olarak değiştirdi.^[2]

26 Ocak ile 8 Şubat 1914 tarihleri arasınde parti dördüncü kongresini Brüksel'de topladı.^[1]

Mayıs 1918 tarihinde, LSD'den atılan Menşevik güçler tarafından Letonya Sosyal Demokrat İşçi Partisi kuruldu.

Sovyet Letonya'da Hüküm, 1919–1920[değiştir | kaynağı değiştir]

1919 yılında Letonya Sosyalist Sovyet Cumhuriyeti'ni kısaca yönetti ve Mart 1919 tarihinde ismini Letonya Komünist Partisi olarak değiştirdi; 1919 yılında 7,500 üyesi vardı.^[3] Partinin genç kanadı, Letonya Genç Komünistler Cemiyeti'ydi (LKJS).

LKP, 1919 yılından itibaren Komintern (Üçüncü Enternasyonal) üyesiydi.

Yer altı ve sürgün, 1920–1940[değiştir | kaynağı değiştir]

Letonya Bağımsızlık Savaşı'ndan sonra, LKP Letonya'da yasaklandı. Liderlik, SSCB'de sürgüne yerleşirken, Letonya teşkilatı ya yer altı hücreleri ya da "Kızıl" solcu işçi sendikaları gibi yakın teşkilatlar üzerinden gizlice faaliyetlerde bulundu. 1928 yılında parti daha açık faaliyet göstermeye başladı ve 1928 yılında Letonya parlamento seçimlerine "Sol İşçi Sendikaları" olarak bilinen yakın listeler ile girdiler. Liste, beş sandalye kazandı fakat 1930 yılında yasaklandı. Ertesi yıl gerçekleşen seçimlere "İşçi ve Köylü Sendika Grupları" olarak ismi yenilenen liste ile katıldılar ve altı sandalye kazandılar. 1933 yılında, yüksek mahkeme partiyi kapattı ve milletvekilleri tutuklanıp, ihanetle suçlandılar.^[4]

1936 yılında, LKJS'ye paralel gençlik yapılanması Letonya'nın İşçilerinin Gençlik Cemiyeti (LDJS), LKP ve onların önceki rakipleri 1934 yılında Ulmanis coup d'état sonrası yasadışı ilan edilen sabık Menşevik Letonya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin ortak çabası ile kuruldu.

Letonya SSC'de İktidar, 1940–1990[değiştir | kaynağı değiştir]

Haziran 1940 tarihinde Letonya'nın Sovyet işgali sonrası ve Ulmanis hükûmetinin kovulması sonrası, LKP ve LDJS yasallaştı ve açok şekilde faaliyet göstermeye başladılar.^[5] 1940 yılında yapılan Sovyet güdümlü Parlamento seçimlerinde,^[4] "Çalışan Halkın Bloğu" ismiyle tek partinin girmesine izin veridi. Parti daha sonra Sovyetler Birliği (Bolşevik) Komünist Partisi ile birleşti. CPSU(b)'nın Letonya kolu olarak, Letonya Komünist Partisi (Letonca: Latvijas Komunistiskā (boļševiku) partija, (LK(b)P) adını aldı. 1952 yılında CPSU(b), Sovyetler Birliği Komünist Partisi ismini alınca, Letonya kolu eski ismi LKP altında yeniden yapılandı.^[5]

1978 tarihli Letonya SSC anayasasının altıncı maddesi LKP'yi Sovyet Letonya'sında siyasi gücünde aşikar şekilde tek güç haline getirdi. 1990 yılında, Letonya Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi (daha önceki Letonya SSC Yüksek Sovyet'i, şimdi Letonya Halk Cephesi'nin baskın olduğu) altıncı maddeyi anayasadan çıkarmayı oyladı.

14 Nisan 1990 tarihinde, Ivars Ķezbers liderliğindeki bağımsızlık yanlısı hizip LKP'den ayrıldı ve Bağımsız Letonya Komünist Partisi'ni (Letonca: Latvijas Neatkarīgā komunistiskā partija) kurdu. LKP'nin ana omurgası Alfrēds Rubiks başkanlığında Moskova ve CPSU liderliğine sadık kaldı. Sonra aynı yılın 14 Eylül'ünde, Ķezbers'in partisi adını resmi olarak Letonya Demokratik İşçi Parti'si (Letonca: Latvijas Demokrātiskā darba partija, LDDP) olarak değiştirip, kendisini sosyal demokrat platforma adapte etti.

Bağımsızlık sonrası, 1990–1993[değiştir | kaynağı değiştir]

Letonya'nın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını ilanından sonra Letonya Cumhuriyeti Yüksek Mahkemesi, Letonya'nın bağımsızlığına düşman bir teşkilat gerekçesi ile 10 Eylül 1991 tarihinde LKP'yi yasakladı. Aynı yılın Ekim ayında, Letonya Komünist Partisi resmi yayın organı Cīņa kapatılıp, yasaklandı. Sonra Albert Lebedev tarafından Letonya Komünistleri Cemiyeti ismiyle bir teşkilat oluşturuldu. Bu teşkilatın, başvurusu reddedildi. 1993 yılında, Letonya Komünistleri Cemiyeti, Komünist Partiler Birliği - Sovyetler Birliği Komünist Partisi (UCP-CPSU) üyesi oldu. Ondan sonra, yer altında ve "belirli şartlar" altında faaliyet göstermektedir.^[6]

1994 yılında, LKP'nin ardılı olarak Letonya Sosyalist Partisi kurulmuştur.

Basın[değiştir | kaynağı değiştir]

Cīņa (Mücadele), Letonya Sosyal-Demokrasisi'nin merkez yayın organı olarak Mart 1904 tarihinde kurulmuştur. Riga, Brüksel ve Petrograd'da düzenli olarak basılmıştır. 1919'dan itibaren, Letonya Komünist Partisi'nin yayın organı olmuştur.^[7]

LKP Liderliği, savaş arası ve II. Dünya Savaşı'nda Nazi işgali sırasında, SSCB'de sürgüne yerleşirken, Cīņa Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nde basıldı. 1940 yılından sonra Riga'da yayınlandı.

Letonya SSC'de, Cīņa Letonya dilinde yayın yapan ana günlük gazeteydi. 1990 yılında, Ķezbers hizbi anan LKP'den ayrılıp Bağımsız Komünistleri kurduklarında, gazetenin adını Neatkarīgā Cīņa (Bağımsız Mücadele) olarak değiştirdiler, 1990'lardaki özelleştirmeden sonra Neatkarīgā Rīta Avīze ismini aldı.

LKP tarafından yayınlanan Cīņa gazetesinin Rus dilindeki kardeşi Sovetskaya Latviya (Sovyet Letonya) idi; Padomju Jaunatne (Sovyet Gençliği) ise Letonya Genç Komünistler Cemiyeti'nin günlük gazetesiydi.

Letonya SSC'de, LKP ayrıca aylık siyasi dergi Padomju Latvijas Komunists (Sovyet Letonya Komünisti, ISSN 0132-6430; 1940 ve 1950'lerde Padomju Latvijas Boļševiks) Rusça paralel edisyonu (Kommunist Sovetskoi Latvii ISSN 0321-2092) ile yayınlıyordu.