George Pólya
George Pólya, y. 1973
Doğum	13 Aralık 1887(1887-12-13) Budapeşte, Macaristan Krallığı
Ölüm	07 Eylül 1985 (97 yaşında) Palo Alto, Kaliforniya, ABD
Defin yeri	Alta Mesa Memorial Park (Mausoleum #2, East Wall Stars #4)[1] 37°23′57.325″K 122°7′31.39″B / 37.39925694°K 122.1253861°B / 37.39925694; -122.1253861
Milliyet	Macar İsviçreli (1918–1947) Amerikan (1947'den beri)[2]
Eğitim	Eötvös Loránd Üniversitesi (1905–1912) Viyana Üniversitesi (1910–1911) Berzsenyi Dániel High School (Budapeşte) (1894–1904) Göttingen Üniversitesi (1912–1913)
Tanınma nedeni	Pólya–Szegő eşitsizliği How to Solve It (1945) Çok değişkenli Pólya dağılımı Pólya varsayımı Pólya sayma teoremi Landau–Kolmogorov eşitsizliği Pólya–Vinogradov eşitsizliği Pólya eşitsizliği Pólya–Aeppli dağılımı Pólya urn modeli Fueter–Pólya teoremi Hilbert–Pólya varsayımı Laguerre–Pólya sınıfı
Kariyeri
Dalı	Matematik, Matematiksel analiz, Kombinatorik
Çalıştığı kurum	Stanford Üniversitesi (1942–1953) ETH Zürih (1914–1940) Brown Üniversitesi (1940–1942)
Tez	On some questions of the calculus of probabilities and certain related integrals (1912)
Doktora danışmanı	Lipót Fejér
Doktora öğrencileri	Albert Edrei Hans Einstein Fritz Gassmann Albert Pfluger James J. Stoker Alice Roth
Etkilendikleri	E.T. Jaynes[3]
Etkiledikleri	Imre Lakatos

George Pólya (/ˈpoʊljə/; Macarca: Pólya György Macarca telaffuz: [ˈpoːjɒ ˈɟørɟ]) (13 Aralık 1887 - 7 Eylül 1985) Macar matematikçi. 1914-1940 yılları arasında ETH Zürih'te ve 1940-1953 yılları arasında Stanford Üniversitesi'nde matematik profesörüydü. Kombinatorik, sayı teorisi, sayısal analiz ve olasılık teorisine temel katkılarda bulundu. Sezgisel analiz ve matematik eğitimindeki çalışmalarıyla da tanınır.^[4] Marslılardan biri olarak tanımlandı.^[5]

Hayatı ve çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Pólya, 1886'da Roma Katolik inancına geçen Macar Yahudileri Anna Deutsch ve Jakab Pólya'nın oğlu olarak Budapeşte, Avusturya-Macaristan'da doğdu.^[6] Ailesi dindar olmasına ve Roma Katolik Kilisesi'nde vaftiz edilmesine rağmen, George Pólya bir agnostik olarak büyüdü.^[7] 1914-1940 yılları arasında İsviçre'de ETH Zürih'te ve 1940-1953 yılları arasında Stanford Üniversitesi'nde matematik profesörüydü. Hayatının ve kariyerinin geri kalanında Stanford Emeritus Profesörü olarak kaldı. Seriler, sayı teorisi, matematiksel analiz, geometri, cebir, kombinatorik ve olasılık dahil olmak üzere bir dizi matematiksel konu üzerinde çalıştı.^[8] 1928'de Bologna'da,^[9] 1936'da Oslo'da ve 1950'de Cambridge, Massachusetts'te ICM'nin davetli konuşmacısıydı.

Palo Alto, Kaliforniya, ABD'de öldü.

Sezgisel analiz[değiştir | kaynağı değiştir]

Kariyerinin başlarında Pólya, Gábor Szegő ile iki etkili problem kitabı yazdı. Problems and Theorems in Analysis (I: Series, Integral Calculus, Theory of Functions ve II: Theory of Functions. Zeros. Polynomials. Determinants. Number Theory. Geometry). Kariyerinin ilerleyen dönemlerinde, öğrenciler, öğretmenler ve araştırmacılar için matematikte daha fazla keşif ve icat için sistematik problem çözme yöntemlerini belirlemek için büyük çaba harcadı.^[10] Konuyla ilgili beş kitap yazdı: How to Solve It, Mathematics and Plausible Reasoning (Volume I: Induction and Analogy in Mathematics, and Volume II: Patterns of Plausible Inference), and Mathematical Discovery: On Understanding, Learning, and Teaching Problem Solving (Cilt 1. ve 2.).

Nasıl Çözülür kitabında Pólya, hem matematiksel hem de matematiksel olmayan problemler dahil olmak üzere bir dizi problemi çözmek için genel sezgisel yöntemler sağlar. Kitap, öğrencilere matematik öğretmek için tavsiyeler ve sezgisel terimlerden oluşan bir mini ansiklopedi içerir. Birkaç dile çevrilmiş ve bir milyondan fazla satılmıştır. Rus fizikçi Zhores I. Alfyorov (2000 Nobel Fizik Ödülü sahibi) hayranı olduğunu belirterek bu kitabı övdü. Avustralyalı-Amerikalı matematikçi Terence Tao, kitabı Uluslararası Matematik Olimpiyatı'na hazırlanmak için kullandı. Kitap hala matematik eğitiminde kullanılmaktadır. Douglas Lenat'ın Automated Mathematician (Otomatik Matematikçi) ve Eurisko yapay zeka programları, Pólya'nın çalışmasından ilham almıştır.

Problem çözmeyi doğrudan ele alan çalışmalarına ek olarak Pólya, National Science Foundation tarafından desteklenen, Leon Bowden tarafından düzenlenen ve Amerika Matematik Derneği (MAA) tarafından 1977'de yayınlanan 1963 tarihli bir çalışmaya dayanan Bilimde Matematiksel Yöntemler (Mathematical Methods in Science) adlı başka bir kısa kitap yazdı. Pólya'nın önsözde belirttiği gibi Bowden, kitabı bir araya getirmek için Pólya'nın Stanford'da birkaç kez verdiği bir kursun kaset kaydını dikkatle izledi. Pólya, önsözde "sonraki sayfaların faydalı olacağını, ancak bitmiş bir ifade olarak görülmemeleri gerektiğini" belirtmiştir.

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Pólya'nın adını taşıyan ve ara sıra birbiriyle karıştırılan üç ödül vardır. 1969'da, Endüstriyel ve Uygulamalı Matematik Derneği (SIAM), dönüşümlü olarak iki kategoride "kombinatoryal teorinin dikkate değer bir uygulaması" ve "George Pólya'nın ilgi duyduğu başka bir alanda kayda değer bir katkı" için verilen George Pólya Ödülü'nü vermektedir.^[11] 1976'da Amerika Matematik Derneği (MAA), College Mathematics Journal'da yayınlanan "açıklayıcı mükemmellik makaleleri için" George Pólya Ödülü'nü vermektedir.^[12] 1987'de Londra Matematik Derneği (LMS), "Birleşik Krallık'ta matematiğin yaratıcı gösterimi veya matematiğe yaptığı seçkin katkı" için Pólya Ödülü'nü vermektedir.^[13]

Moskova Idaho'daki Idaho Üniversitesi'nde Pólya'nın onuruna bir matematik merkezi seçildi. Matematik merkezi, temel olarak cebir ve matematik konularında öğrencilere ders vermeye odaklanmaktadır.^[14]

Stanford Üniversitesi'nin onuruna bir Polya Salonu vardır.^[15] Hâlâ orada ders vermekteyken inşa edildi ve öğrencilerine onun öldüğünü düşündürdüğünden şikayet etti.

Seçilmiş Yayınları[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Aufgaben und Lehrsätze aus der Analysis, 1. bas. 1925.^[16] ("Problems and theorems in analysis“). Springer, Berlin 1975 (Gábor Szegő ile birlikte).

1. Reihen. 1975, 4. bas., 3-540-04874-X.
2. Funktionentheorie, Nullstellen, Polynome, Determinanten, Zahlentheorie. 1975, 4. bas., 3-540-05456-1.

• Mathematik und plausibles Schliessen. Birkhäuser, Basel 1988,

1. Induktion und Analogie in der Mathematik, 3. bas., 3-7643-1986-0 (Wissenschaft und Kultur; 14).
2. Typen und Strukturen plausibler Folgerung, 2. bas., 3-7643-0715-3 (Wissenschaft und Kultur; 15).

• – English translation: Mathematics and Plausible Reasoning, Princeton University Press 1954, 2 volumes (Vol. 1: Induction and Analogy in Mathematics, Vol. 2: Patterns of Plausible Inference)
• Schule des Denkens. Vom Lösen mathematischer Probleme ("How to solve it"). 4th edn. Francke Verlag, Tübingen 1995, 3-7720-0608-6 (Sammlung Dalp).
• – English translation: How to Solve It, Princeton University Press 2004 (John Horton Conway'in önsözü ve eklenmiş örneklerle birlikte)
• Vom Lösen mathematischer Aufgaben. 2nd edn. Birkhäuser, Basel 1983, 3-7643-0298-4 (Wissenschaft und Kultur; 21).
• – English translation: Mathematical Discovery: On Understanding, Learning and Teaching Problem Solving, 2 volumes, Wiley 1962 (published in one vol. 1981)
• Collected Papers, 4 volumes, MIT Press 1974 (ed. Ralph P. Boas). Vol. 1: Singularities of Analytic Functions, Vol. 2: Location of Zeros, Vol. 3: Analysis, Vol. 4: Probability, Combinatorics
• R. C. Read ile birlikte: Combinatorial enumeration of groups, graphs, and chemical compounds, Springer Verlag 1987 (English translation of Kombinatorische Anzahlbestimmungen für Gruppen, Graphen und chemische Verbindungen, Acta Mathematica, vol. 68, 1937, pp. 145–254)
• Godfrey Harold Hardy ile birlikte: John Edensor Littlewood Inequalities, Cambridge University Press 1934
• Mathematical methods in Science, MAA, Washington D. C. 1977 (ed. Leon Bowden)
• Gordon Latta ile birlikte: Complex Variables, Wiley 1974
• Robert E. Tarjan ile birlikte, Donald R. Woods: Notes on introductory combinatorics, Birkhäuser 1983
• Jeremy Kilpatrick ile birlikte: The Stanford mathematics problem book: with hints and solutions, New York: Teachers College Press 1974
• Çeşitli eş yazarlarla birlikte: Applied combinatorical mathematics, Wiley 1964 (ed. Edwin F. Beckenbach)
• Gábor Szegő ile birlikte: Isoperimetric inequalities in mathematical physics 6 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Princeton, Annals of Mathematical Studies 27, 1951

Makaleler[değiştir | kaynağı değiştir]

• "On the mean-value theorem corresponding to a given linear homogeneous differential equation". Trans. Amer. Math. Soc. 24 (4): 312-324. 1922. doi:10.1090/s0002-9947-1922-1501228-5. MR 1501228. 
• "On Functions Whose Derivatives Do Not Vanish in a Given Interval". Proc Natl Acad Sci U S A. 27 (4): 216-218. 1941. doi:10.1073/pnas.27.4.216. PMC 1078308 $2. PMID 16578010. 
• "Sur l'existence de fonctions entières satisfaisant à certaines conditions linéaires". Trans. Amer. Math. Soc. 50 (1): 129-139. 1941. doi:10.2307/1989913. MR 0004304. 
• Ralph P. Boas, Jr. ile birlikte: "Generalizations of Completely Convex Functions". Proc Natl Acad Sci U S A. 27 (6): 323-325. 1941. doi:10.1073/pnas.27.6.323. PMC 1078330 $2. PMID 16588467. 
• "On converse gap theorems". Trans. Amer. Math. Soc. 52 (1): 65-71. 1942. doi:10.1090/s0002-9947-1942-0006577-0. MR 0006577. 
• Norbert Wiener ile birlikte: "On the oscillation of the derivatives of a periodic function". Trans. Amer. Math. Soc. 52 (2): 249-256. 1942. doi:10.1090/s0002-9947-1942-0007169-x. MR 0007169. 
• "On the zeros of a derivative of a function and its analytic character". Bull. Amer. Math. Soc. 49, Part 1 (3): 178-191. 1943. doi:10.1090/s0002-9904-1943-07853-6. MR 0007781. 
• "A Minimum Problem About the Motion of a Solid Through a Fluid". Proc Natl Acad Sci U S A. 33 (7): 218-221. 1947. doi:10.1073/pnas.33.7.218. PMC 1079030 $2. PMID 16588747. 
• "Remark on Weyl's Note "Inequalities Between the Two Kinds of Eigenvalues of a Linear Transformation". Proc Natl Acad Sci U S A. 36 (1): 49-51. 1950. doi:10.1073/pnas.36.1.49. PMC 1063130 $2. PMID 16588947. 

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Landau-Kolmogorov eşitsizliği
• Çok değişkenli Pólya dağılımı
• Pólya varsayımı
• Polya dağılımı (Negatif binom dağılımı)
• Pólya sayma teoremi
• Pólya-Vinogradov eşitsizliği (İkinci dereceden kalıntı)
• Pólya eşitsizliği
• Pólya urn modeli
• Pólya'nın "farklı renkte at" olmadığına dair kanıtı
• Marslılar (bilim adamları)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Vikisöz'de George Pólya ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

• "George Pólya Award". 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2021. 
• O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "George Pólya", MacTutor Matematik Tarihi arşivi 
• Mathematics Genealogy Project'te George Pólya
• George Pólya & Gábor Szegö, (1998), Google Kitaplar'da Analizde problemler ve teoremler (Problems and theorems in analysis)
• "PolyaPower—an introduction to Polya's Heuristics". 28 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Pólya, George". UIUC's WikEd. 14 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
• "Memorial Resolution" (PDF). 16 Eylül 2006 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
• "George Pólya 1887—1985" (PDF). National Academy of Sciences. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Biographical Memoirs 
• Vimeo'da "Polya Guessing"