Gelecek zaman

Gelecek zaman, dilbilgisinde şu andan sonraki bir zamanda gerçekleşen bir olayı veya durumu anlatan zaman yapısıdır.^[1]

Fiil cümlelerinde[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçede gelecek zaman kipi fiil sonuna büyük ünlü uyumuna uyacak şekilde eklenen -ecek ve -acak ekleri ile oluşturulur. Ünsüzden sonra ek doğrudan gelirken, ünlü ile biten eylemlere eklenmeden önce yardımcı ünsüz gelir.^[2]

yaz-acak (ünsüz ile biten fiil)
oku-y-acak (ünlü ile biten fiil)

Türkçede farklı şahıslara göre basit gelecek zaman, çeşitli örneklerle aşağıda gösterilmiştir:

Kişi	git-	gel-	ara-
1. tekil kişi (ben)	gid-eceğ-im	gel-eceğ-im	ara-y-acağ-ım
2. tekil kişi (sen)	gid-ecek-sin	gel-ecek-sin	ara-y-acak-sın
3. tekil kişi (o)	gid-ecek	gel-ecek	ara-y-acak
1. çoğul kişi (biz)	gid-eceğ-iz	gel-eceğ-iz	ara-y-acağ-ız
2. çoğul kişi (siz)	gid-ecek-siniz	gel-ecek-siniz	ara-y-acak-sınız
3. çoğul kişi (onlar)	gid-ecek-ler	gel-ecek-ler	ara-y-acak-lar

İsim cümlelerinde[değiştir | kaynağı değiştir]

İsim cümlelerinin gelecek zaman hâli yoktur. Farklı zamanlardaki isim cümleleri, "olmak" fiili eklenerek gelecek zamana dönüştürülür. Olmak fiili eklendiğinde cümle fiil cümlesine dönüşür:

Bugün hava çok güzel. (geniş zamanlı isim cümlesi)
Yarın hava çok güzel olacak. (gelecek zamanlı fiil cümlesi)

Gelecek zamanda süreklilik[değiştir | kaynağı değiştir]

Gelecek zamanda süreklilik, şimdiki zaman kipi (-iyor) ve gelecek zaman kipi eklerinin bir arada kullanılması ile gerçekleştirilir:

Yarın bu saatlerde Ankara'ya doğru uçuyor olacağım.

Diğer dil ve lehçelerde[değiştir | kaynağı değiştir]

Hakaniye lehçesinde[değiştir | kaynağı değiştir]

Karahanlı Türkçesine veya Türkçenin Karahanlı dönemine verilen isim olan Hakaniye Lehçesi'nde gelecek zaman çekiminin -ġa; -ge, -ġay; -gey ve -ġu; -gü ekleri ile yapıldığını göre biliriz. ol yag korgay; ol ewge bargay; ol manga kelgey;^[3] barġay men^[4] ve katıġlanġa men^[5] gibi asıl kelimeye yapılan ekler Çiğil, Yağma, Toxsı, Argu, yukarı Çin'e kadar Uygur dillerinde bir kuraldır.

Eski Türkçede sıkça kullanılan -daçı; -deçi, -taçı; -teçi ekinin ise Hakaniye Lehçesi'nde çok az kullanılmıştır.^[6]^[7]

Hakaniye Lehçesi'nde "yakın gelecek zaman" şeklinde ikinci bir gelecek zaman -ġalır; -gelir, -galur; -gelür gibi eklerden söz edilmektedir.^[8]^[9]

Böyle eklerin örnekleri şöyledir:

alġalır,^[10] atġalır,^[11] köngelir,^[12] yetgelür,^[13] barġalır men.^[14].. gibi.

Azericede[değiştir | kaynağı değiştir]

Gələcək zaman

Azericede gelecek zaman tablosu (-(y)acaq-, -(y)əcək- Gelecek Zaman Eki + Kişi Ekleri) böyledir:

Gelecek Zaman
Olumlu				Olumsuz
gələcəyəm	geleceğim	oxuyacağam	okuyacağım	gəlməyəcəyəm	gelmeyeceğim	oxumayacağam	okumayacağım
gələcəksən	geleceksin	oxuyacaqsan	okuyacaksın	gəlməyəcəksən	gelmeyeceksin	oxumayacaqsan	okumayacaksın
gələcək(dir)	gelecek(tir)	oxuyacaq(dır)	okuyacak(tır)	gəlməyəcək(dir)	gelmeyecek(tir)	oxumayacaq(dır)	okumayacak(tır)
gələcəyik	geleceğiz	oxuyacağıq	okuyacağız	gəlməyəcəyik	gelmeyeceğiz	oxumayacağıq	okumayacağız
gələcəksiniz	geleceksiniz	oxuyacaqsınız	okuyacaksınız	gəlməyəcəksiniz	gelmeyeceksiniz	oxumayacaqsınız	okumayacaksınız
gələcəklər	gelecekler	oxuyacaqlar	okuyacaklar	gəlməyəcəklər	gelmeyecekler	oxumayacaqlar	okumayacaklar

Türkmencede[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkmence gelecek zamanda şahıslara göre fiil çekimi yoktur. Gelecek zaman yerine zamirler kullanılır.

Gelecek Zaman
Olumlu				Olumsuz
men geljek	geleceğim	men okajak	okuyacağım	men geljek däl	gelmeyeceğim	men okajak däl	okumayacağım
sen geljek	geleceksin	sen okajak	okuyacaksın	sen geljek däl	gelmeyeceksin	sen okajak däl	okumayacaksın
ol geljek	gelecek	ol okajak	okuyacak	ol geljek däl	gelmeyecek	ol okajak däl	okumayacak
biz geljek	geleceğiz	biz okajak	okuyacağız	biz geljek däl	gelmeyeceğiz	biz okajak däl	okumayacağız
siz geljek	geleceksiniz	siz okajak	okuyacaksınız	siz geljek däl	gelmeyeceksiniz	siz okajak däl	okumayacaksınız
olar geljek	gelecekler	olar okajak	okuyacaklar	olar geljek däl	gelmeyecekler	olar okajak däl	okumayacaklar

Özbekçede[değiştir | kaynağı değiştir]

Kelasi Zamon

Olumlu		Olumsuz
Özbekçe	Türkçe	Özbekçe	Türkçe
kelaman	geleceğim	kelmayman	gelmeyeceğim
kelasan	geleceksin	kelmaysan	gelmeyeceksin
keladi	gelecek	kelmaydi	gelmeyecek
kelamiz	geleceğiz	kelmaymiz	gelmeyeceğiz
kelasiz	geleceksiniz	kelmaysiz	gelmeyeceksiniz
keladilar	gelecekler	kelmaydilar	gelmeyecekler

Ulahçada[değiştir | kaynağı değiştir]

Balkanlar'da konuşulan doğu Romen dili olan Ulahçada gelecek zaman, "va" (düslemek) yardımcı değişmeyen cüzü ve dilek kipi kullanarak, aynen eski Rumencedeki gibi oluşturuluyor.

Ulahça	Rumence (eski)	Türkçe
va s-cãntu	va să cânt	şarkı söyleyeceğim
va s-cãntsã	va să cânţi	şarkı söyleyeceksin
va s-cãntã	va să cânte	şarkı söyleyecek
va s-cãntãm	va să cântăm	şarkı söyleyeceğiz
va s-cãntats	va să cântaţi	şarkı söyleyeceksiniz
va s-cãntã	va să cânte	şarkı söyleyecekler

Litvanyacada[değiştir | kaynağı değiştir]

Gelecekte gerçekleşecek olayları anlatmaya yarayan zamandır. Göreceli olarak kolay bir yapılışı vardır:

Mastar eki -ti atılır,
Gelecek zaman son eki -s- eklenir,
Son olarak, uygun sonlandırma yapılır.

	dirbti = çalışmak	norėti = istemek	skaityti = okumak
Ben	dirbsiu	norėsiu	skaitysiu
Sen	dirbsi	norėsi	skaitysi
O	dirbs	norės	skaitys
Biz	dirbsime	norėsime	skaitysime
Siz	dirbsite	norėsite	skaitysite
Onlar	dirbs	norės	skaitys

dirbsiu = 'Çalışacağım', norėsi = 'İsteyeceksin', skaitysime = 'Okuyacağız'

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Comrie, Bernard, Tense, Cambridge Univ. Press, 1985.
^ Prof. Dr. Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayını, İstanbul, 2002
^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt II, sayfa 66.
^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 236.
^ Kutadgu Bilig - 541
^ Hacıeminoğlu, 1996: sayfa 187.
^ Ercilasun, 1984: sayfa 126, 129.
^ Hacıeminoğlu, 1996: sayfa 188.
^ Ercilasun, 1984: sayfa 133-135.
^ Kutadgu Bilig - 116-11.
^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt II, sayfa 20-23
^ Kutadgu Bilig - 5976
^ Kutadgu Bilig - A, 176-7.
^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt II, sayfa 67-1

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

4 Future Tenses Explained

[Comrie_tense-1] Comrie, Bernard, Tense, Cambridge Univ. Press, 1985.

[2] Prof. Dr. Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayını, İstanbul, 2002

[3] Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt II, sayfa 66.

[4] Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 236.

[5] Kutadgu Bilig - 541

[6] Hacıeminoğlu, 1996: sayfa 187.

[7] Ercilasun, 1984: sayfa 126, 129.

[8] Hacıeminoğlu, 1996: sayfa 188.

[9] Ercilasun, 1984: sayfa 133-135.

[10] Kutadgu Bilig - 116-11.

[11] Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt II, sayfa 20-23

[12] Kutadgu Bilig - 5976

[13] Kutadgu Bilig - A, 176-7.

[14] Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt II, sayfa 67-1

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

g t d Anlatı
Karakter	Gören karakter · Hatalı başkahraman · İkincil oyuncu · Karşıt kişi/Başdüşman · Odak karakter · Protagonist · Tezat karakter · Üçüncü oyuncu · Yardımcı karakter · Tip karakter · Karakter kusuru
Plan	Zirve · Dramatik anlaşmazlık · Sonuç · Diyalog · Dramatik yapı · Serim · Düşen aksiyon · Hikâye aracı · Altplan · Alt metin · Plot twist
Yerleştirme	Distopya · Kurgusal ülke · Kurgusal konum · Kurgusal evren · Ütopya
Tema	Leitmotiv · Kıssadan hisse · Motif
Stil	Diksiyon · Söz sanatları · Betimleme · Edebi teknikler · Anlatım biçimleri · Biçimsel araçlar · İnançsızlığı uzaklaştırma · Sembolizm · Ses
Türler	Fabl · Masal · Çok kısa öykü · Mektup · Hipermetin · Roman · Romans · Uzun hikâye · Oyun · Şiir · Senaryo · Hikâye · Edebi türlerin listesi
Tarz	Macera · Komedi · Polisiye · Kurgu · Kurgu belgesel · Kurgusal olmayan eser · Erotik · Kurgusal olmayan roman · Fantezi · Tarihi · Korku · Büyülü gerçekçilik · Gizem · Paranoya · Felsefi roman · Politik roman · Aşk · Saga · Hiciv · Bilimkurgu · Spekülatif · Süper kahraman · Gerilim · Kentsel
Anlatıcı	Farklı şahıslar · Birinci şahıs · İkinci şahıs · Üçüncü şahıs · Sınırlı üçüncü şahıs · Tarafsız üçüncü şahıs · Tanrısal anlatıcı · Taraflı üçüncü şahıs · Bilinç akışı · Güvenilmez
Zaman	Geçmiş zaman · Şimdiki zaman · Gelecek zaman
İlişkili	Seyirci · Yazar · Fantastik edebiyat · Creative nonfiction · Edebiyat teorisi · Hikâye yapısı · Anlatıbilim · Retorik · Hikâye anlatıcılığı · Felsefe ve edebiyat
Portal:Edebiyat · Vikiproje:Edebiyat

Gelecek zaman nedir