Franz Bopp (d. 14 Eylül 1791, Mainz - ö. 23 Ekim 1867, Berlin) F. Bopp Alman dilbilimcisi ve Hint – Avrupa dil ailesinin Hint –İran grubuna bağlı Sanskritçeyi araştıran bilim insanıdır. Karşılaştırmalı Hint – Germen Dil biliminin kurucusu olarak kabul edilir.

Yaşamı ve yapıtları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bopp ailesi gibi Aschaffenburg kentine (Almanya) yerleştikten sonra lisede hocası olan Karl Windischman’dan etkilenerek doğuya özgü dillere ilgi göstermeye başlamıştır. Hocasıyla beraber Friedrich Schlegel’in ‘Hindistanlı’nın Dili ve Bilgeliği Üzerine’ isimli eserini incelemiştir ve bu eser onda büyük bir heyecan uyandırmıştır. 1812 yılında Fransa’ya gitmiştir. Burada Antonie- Leonard de Chezy, Silvestre de Sacy, August Wilhelm Schlegel ve diğer önemli dilbilimcilerin eserlerini ele almıştır. Bu kişilerin el yazı yapıtlarını inceleyerek kendisini geliştirmiştir. Bir süre sonra çığır açan ‘Sanskritçe Fiil Çekim Sisteminin Yunan, Latin, İran ve Alman Dilleriyle Karşılaştırılması’ isimli eserini hocası Windischmann’ın önsözüyle birlikte 1816 yılında Frankfurt’ta yayımlamıştır. Bu eser Hint-germen Dili’nin bir bilim dalı olarak sayılmasında önemli bir rol oynamıştır, dolayısıyla Franz Bopp bu bilim dalının kurucusu olarak kabul edilmiştir.

Bopp bu dillerin fiil yapıları vasıtasıyla onların genetik akrabalığı için fiil çekim sisteminde yöntemli şemalar oluşturmuştur, bu genetik akrabalık daha önceden İngiliz oryantalist William Jones tarafından işlenmiştir. Daha sonra Hint – Germen Dilleri’nin çerçevesini Slavca, Litvanyaca, Arnavutça ve Ermenice ile genişletmiştir.

Bavyera Kralı I. Maximilian tarafından Londra’ya gönderilmiştir. Burada, öğrencilerine Sanskritçe öğreten dönemin Prusya elçisi Wilhelm von Humboldt ile bilgilerini pekiştirmiştir. Fiil çekimi sistemini kapsamlı İngilizce makalelerin de çekimi ile birleştirerek geliştirmiştir. 1819 yılında Nala’dan Latince çeviriler ve Mahabharata Destanı’ndan bir bölümün çevirisini yayımlamıştır.

Bavyera’ya döndüğünde Humboldt’un teşvikiyle 1821 yılında Berlin Üniversitesi’nde ordinaryüs, 1822 yılında Bilim Akademisi’nin üyesi ve 1825 yılında oryantalist Edebiyat ve Berlin’de konuşulan genel diller alanlarında ordinaryüs olmuştur.

Onun bir dilin alanını başka dillerden farklı farklı ayırma işlemini Sanskritçe, Zendice, Yunanca, Latince, Litvanyaca, Gotça ve Alman dillerinin Karşılaştırmalı Dil bilgisi adlı eserinde görebiliriz. Bunun yanı sıra “Latin Grameri”nin ve “Sanskrit Dili’nin Eleştirel Grameri” konusunda uygulamalı bir düzende kısa bir çerçevede birleştirildiği detaylı öğrenme yapılarını oluşturmuştur.

Diğer katkı ve yapıtları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sesli harf sistemi, karşılaştırmalı dil eleştirileri
• Keltçe dilleri Üzerine, Berlin, 1839
• Malezya – Polinezya dillerinin Hint –Germen dilleri ile olan akrabalıkları Üzerine, Berlin, 1841
• Hint – Avrupa Dil Köklerinin Kafkas kolları Üzerine, Berlin, 1847
• Eski Prusya dili Üzerine, Berlin, 1853
• Karşılaştırmalı Vurgu Sistemi, Berlin, 1854
• Arnavutçanın Akraba Dilleri ilişkisi Üzerine, Berlin, 1854

Fiil Çekimi Sistemi’nin yayımlanmasının 50. yıl dönümünde 16 Mayıs 1866 tarihinden itibaren, sistemin ortaya çıkışı her yıl kutlanmaya başlanmıştır. Kendi yapısını Alman prenslerinin ve bütün dünya Filologlarının katkılarıyla şekillendiren Bopp-Vakfı’nın kurulmasının yanı sıra Karşılaştırmalı Dil Bilimi’nin kurulması da kutlanmaya başlanmıştır.

Franz Bopp, Berlin’de 23 Ekim 1867 tarihinde hayata veda etmiştir. Vefatından sonra Berlin-Kreuzberg’deki kilise mezarlığına defnedilmiştir.

Ödüllendirilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Franz Bopp, Bilim ve Sanat ödülü olan Pour le Merite’yi alan ilk otuz kişiden birisi olmuştur. Ödül 1842 yılında IV. Friedrich Wilhem tarafından takdim edilmiştir. Aschaffenburg’da, Berlin – Kreuzberg’de ve Mainz kentinde Bopp adı verilen birçok cadde bulunmaktadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

• Catalog der aus dem Nachlasse des in Berlin verstorbenen Professor’s Franz Bopp zum Verkauf stehenden Bibliothek. Berlin 1868 (Digitalisat 19 Aralık 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
• Salomon Lefmann: Franz Bopp, sein Leben und seine Wissenschaft. Berlin 1891–1897
• Wolfgang Morgenroth: Franz Bopp als Indologe. In: Reinhard Sternemann (Hrsg.): Bopp-Symposium 1992 der Humboldt-Universität zu Berlin. Heidelberg 1994, ISBN 3-8253-0193-1, S. 162–172
• Reinhard Sternemann: Franz Bopp und die vergleichende indoeuropäische Sprachwissenschaft. Beobachtungen zum Boppschen Sprachvergleich aus Anlass irriger Interpretationen in der linguistischen Literatur. Innsbruck 1984, ISBN 3-85124-579-2
• Rudolf Sommer: Sprachforscher Franz Bopp - Was hat König Suppiluliuma aus Hatuscha mit Franz Bopp aus Aschaffenburg zu tun? In: Spessart: Monatszeitschrift für die Kulturlandschaft Spessart, Juni 2007, ISSN 1613-9518
• Harald Wiese: Eine Zeitreise zu den Ursprüngen unserer Sprache. Wie die Indogermanistik unsere Wörter erklärt, Logos Verlag Berlin, 2007, ISBN 978-3-8325-1601-7.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Bopp auf der HP von Aschaffenburg
• Franz Bopp - Texte aus dem Mahabharata 3 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.