Francis Masson

Francis Masson
Francis Masson
Doğum	Ağustos 1741; Aberdeen, İskoçya
Ölüm	23 Aralık 1805 (64 yaşında); Montreal, Kanada
Kariyeri
Dalı	botanikçi, bahçıvan
Çalıştığı kurumlar	Kew Bahçeleri

Francis Masson (Ağustos 1741 – 23 Aralık 1805) İskoç botanikçi ve bahçıvandı ve bir kamu kuruluşu olan ve Kew Bahçeleri olarak bilinen Kraliyet Botanik Bahçelerinin ilk bitki avcısıydı.^[1]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Masson, 1741 yılında Aberdeen'de doğdu.

1760'larda, günümüzde Londra'nın bir parçası olan Kew Bahçeleri'nde bahçıvan olarak çalışmaya başladı. Masson, yeni atanan müdür Sir Joseph Banks tarafından yurt dışına gönderilen ilk bitki toplayıcıydı; James Cook ile Kraliyet donanmasına ait HMS Resolution gemisi ile Güney Afrika'ya yelken açtı ve Ekim 1772'de karaya çıktı. Masson 1775 yılına kadar orada kaldı ve bu süre zarfında Güney Afrika'nın içlerine 3 uzun sefer yaparak topladığı 500'den fazla bitki türünü İngiltere'ye geri gönderdi.

1776'da^[2] Joseph Banks, Masson'u bu sefer Madeira, Kanarya Adaları, Azorlar ve Antiller olmak üzere tekrar yurt dışına gönderdi. Masson, Grenada'dayken Fransızlar tarafından yakalandı ve hapsedildi; bu, hayatının geri kalanında onu rahatsız eden travmatik bir deneyim olmuştu. Sonunda serbest bırakılmasına rağmen, eve geçiş güvenliğini sağlamadaki gecikme sırasında topladığı koleksiyonları bozuldu ve St. Lucia'daki bir kasırga, elinde kalan çok az şeyin de neredeyse tamamını yok etti. Kew'e dönen Masson, kıyaslandığında bahçecilik hayatını sıkıcı buldu ve yurtdışında tahsilat yapmak için başka bir fırsat için tekrar Joseph Banks'a döndü. Ancak, Fransa ile girilen savaş bu tür keşif girişimlerini giderek zorlaştırmıştı.

1783'te Masson, Portekiz'de bitki topladı ve Ekim 1785'te Güney Afrika'ya yaptığı ikinci yolculuğu için İngiltere'den ayrıldı. Bir İngiliz keşif kuvvetinin 1781'de Cape'i ilhak etme girişimi nedeniyle, oradaki siyasi iklim, ilk ziyaretinden bu yana çok değişmişti. Vali tarafından hareketlerine getirilen kısıtlamalar, Masson'un büyük hayal kırıklığına uğramasına neden oldu ve Mart 1795'te İngiltere'ye yelken açtığında, bitki koleksiyonları, ilk seferininkilerle kıyasla karşılaştırılamayacak kadar azdı. Yine de orada keşfettiği bir Stapelia nova türü hakkında bir kitap yayımladı. Aynı zamanda yetenekli bir ressam olan Masson, çizimlerin çoğunu da kendisi yaptı.

Eylül 1797'de Masson, Kuzey Amerika'ya doğru yola çıktı. Yolculuk özellikle tehlikeliydi ve gemisi Fransız bir korsan tarafından ele geçirildi. İnfazı bekleyen Masson ve yol arkadaşları, kendilerinin Baltimore'a giden bir Alman gemisine transfer edildiğini görünce çok rahatladılar ve oradan New York City'ye bir geçiş sağlayabildiler. Sonraki yedi yıl boyunca, bitki ve tohum toplamak için geniş çapta seyahat etti. Niagara Yarımadası ile Ontario Gölü çevrelerini dolaştı ve ancak 24 yeni tür toplayabildi, ki bu Güney Afrika'daki ganimetleriyle karşılaştırıldığında çok küçük bir sayıydı.^[3]

1799'un ilk aylarında Masson, James McGill ve Sir Alexander Mackenzie ile North West Company'nin diğer üyeleriyle tanıştı. İlkbaharda, bu şirketin tüccarlarıyla birlikte Ottawa Nehri ve Superior Gölü boyunca Grand Portage'a (Minnesota yakınları) seyahat etti.

1799 Eylül'de Niagara'ya dönerek Kingston'dan karayoluyla Montreal'e döndü ve Kasım ayında oraya ulaştı. Bu geziden, suda yaşayan türler de dahil olmak üzere iki kutu canlı bitki ve 123 bitkinin tohumlarını getirdi. Toplanan her şey İngiltere'ye Banks'a gönderildi. Kasım 1800'de Quebec'ten otlar, çalılar ve 90 çeşit tohum gönderdi. Bu son gönderiye eşlik eden bir mektupta, 1801'de Virginia ve Ohio'ya bir gezi planladığını yazmıştı. Ancak Ocak 1801'de, böyle bir geziyi çok maliyetli buldu ve bunun yerine tüccarlarla birlikte Huron, Michigan ve Superior göllerinin bitki örtüsünü incelemek için Ottawa Nehri boyunca seyahat etmeyi planladı. Yine de, Kew Botanik Bahçeleri'ndeki koleksiyonunda Masson'a atfedilebilecek Virginia'dan gelmiş iki bitki örneğinin varlığı, onun bir şekilde o eyaleti de ziyaret etmiş olabileceğini düşündürüyor.

Mayıs 1805'te Masson'un İngiltere'ye dönmesi için düzenlemeler yapılmıştı, ancak Fransız donanmasının oluşturduğu tehlike nedeniyle Aşağı Kanada'da kalmaya karar verdi. Saint Lawrence Körfezi'ndeki İngiliz karakollarında bitki yetiştirmek niyetindeydi ve görünüşe göre yaz ayları boyunca yaptığı da bu oldu.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Ekim 1805'te, İngiltere'ye gelecek baharda dönüş için planlar yaptı, hatta şiddetli yağmurların bitki koleksiyonunu Montreal çevresinde taşımasını engellediğinden şikayet ederek İngiltere'ye meyve ağaçları, fındık ve söğüt örnekleri gönderdi.

Ancak Masson, Kuzey Amerika'nın sert kışlarına fazla dayanamayarak hastalandı. 23 Aralık 1805'te Montreal'de kısa bir hastalıktan sonra öldü ve Noel Günü orada Scotch Presbiteryen Kilisesi'ne (daha sonra St. Gabriel Sokak Kilisesi olarak anılacaktır) gömüldü.^[3]

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

Francis Masson iyi bir eğitim almamış ve çok az yayın yapmış olmasına rağmen sağlam bir ün kazandı. Fransız çağdaşı André Michaux gibi zeki, gözlemci ve doğuştan gezgindi. Masson, aşağıdakiler dahil 1700'den fazla yeni tür tanımladı:

Agapanthus inapertus, Sarkık Agapanthus
Amaryllis belladonna, Belladonna Lily
Zantedeschia aethiopica, Arum Zambak
Strelitzia reginae, Cennet Kuşu Çiçeği

Senecio cruenta, Cineraria
Protea cynaroides, Kral Protea
Kniphofia rooperi, Red Hot Poker
Trillium grandiflorum, Büyük Beyaz Trillium

Yayınları[değiştir | kaynağı değiştir]

Masson'un kokuları nedeniyle "leş çiçeği" olarak da bilinen Güney Afrika sukulentleri hakkındaki tek kitabı Stapeliae Novae 1796'da yayımlandı.

Hatırası[değiştir | kaynağı değiştir]

Massonia bitki cinsinin adı Masson'dan gelmektedir.
Eski Aberdeen'deki Cruickshank Botanik Bahçesi'nde Masson adına bir hatıra plaketi dikilmiştir.^[4]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Standart yazar kısaltması Masson, bir botanik isimden alıntı yaparken bu kişiyi yazar olarak belirtmek için kullanılır.^[5]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Lee, Sidney, (Ed.) (1894). "Masson, Francis". Dictionary of National Biography. 37. Londra: Smith, Elder & Co.
^ Jarrell, Richard A. (1983). "Masson, Francis 30 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". In Halpenny, Francess G (ed.). Dictionary of Canadian Biography. Vol. V (1801–1820) (online ed.). University of Toronto Press.
^ ^a ^b Lyte, Charles (1983). The Plant Hunters. Orbis. ss. 23-35. ISBN 978-0-85613-418-0.
^ "Aberdeenshire Council Historic Environment Record - Aberdeen City - NJ90NW0149 - CRUICKSHANK BOTANIC GARDENS". online.aberdeenshire.gov.uk. 22 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.
^ International Plant Names Index. Masson.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Francis Masson ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

[1] Lee, Sidney, (Ed.) (1894). "Masson, Francis". Dictionary of National Biography. 37. Londra: Smith, Elder & Co.

[2] Jarrell, Richard A. (1983). "Masson, Francis 30 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". In Halpenny, Francess G (ed.). Dictionary of Canadian Biography. Vol. V (1801–1820) (online ed.). University of Toronto Press.

[Lyte-3] Lyte, Charles (1983). The Plant Hunters. Orbis. ss. 23-35. ISBN 978-0-85613-418-0.

[4] "Aberdeenshire Council Historic Environment Record - Aberdeen City - NJ90NW0149 - CRUICKSHANK BOTANIC GARDENS". online.aberdeenshire.gov.uk. 22 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2023.

[5] International Plant Names Index. Masson.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Francis Masson nedir?, Francis Masson anlamı nedir?, Francis Masson ne demektir?