Emir Abbas Huveyda

Emir Abbas Huveyda
Emir Abbas Huveyda
70. İran Başbakanı
	Görev süresi; 26 Ocak 1965 - 7 Ağustos 1977 ; 1 Ocak 1965'e kadar geçici;
Hükümdar	Muhammed Rıza Pehlevi
Yerine geldiği	Hasan Ali Mansur
Yerine gelen	Cemşid Amuzegar
İran Başbakan Yardımcısı
	Görev süresi; 7 Mart 1964 - 26 Ocak 1965
Başbakan	Hasan Ali Mansur
Yerine geldiği	Cafer Şerif İmami
Yerine gelen	Ardeşir Zahidi
Kişisel bilgiler
Doğum	18 Şubat 1919; Tahran, İran
Ölüm	7 Nisan 1979 (60 yaşında); Tahran, İran
Partisi	Yeni İran Partisi (1964-1975); Rastahiz Partisi (1975-1978)
Evlilik(ler)	Leyla İmami (1967-1973)

Emir Abbas Huveyda (Farsça: امیرعباس هویدا), (d. 18 Şubat 1919, Tahran - ö. 7 Nisan 1979, Tahran), İranlı diplomat ve siyasetçidir. Şah Muhammed Rıza Pehlevi döneminde İran başbakanı olarak 26 Ocak 1965 - 7 Ağustos 1977 tarihleri arasında görev yapan Huveyda, İran tarihinin en uzun süre hizmet veren başbakanıdır.

Hayatı ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir]

1919'da Tahran'da tecrübeli bir diplomat olan Habibullah Huveyda'nın oğlu olarak doğan^[1] Emir Abbas Huveyda, babasının Bahâî inancına sahip olmasına karşın pek dindar birisi değildi.^[2] 1938'de Paris'te eğitim almaya başlayan Huveyda, Brüksel'de üniversite düzeyinde siyaset bilimi öğrenimini 1941 yılında tamamladıktan sonra İran'a döndü.

Ordu ve kamu hizmeti[değiştir | kaynağı değiştir]

1942'de İran'a döndükten birkaç ay sonra askerlik hizmetini yapan Huveyda, sonrasında İran Dışişleri Bakanlığı'na girdi. Ardından Paris, Bonn ve Ankara'daki İran büyükelçiliklerinde ve Birleşmiş Milletler'de görev yaptı. 1956-1957 yılları arasında Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği üyeliği yaptı.

İktidara yükselişi[değiştir | kaynağı değiştir]

1958'de İran Ulusal Petrol Şirketi'nin yönetim kurulu üyeliğine atandı. Sonrasında genel müdürlük yapmaya başlayan Huveyda, Hasan Ali Mansur'un ana hedefi ülkenin sıkıntılı ekonomisini düzeltmek için yöntemler geliştirmek olan Batılı yüksek eğitim görmüş genç teknokratlardan oluşan yarı bağımsız bir grup kurmasına da yardımcı oldu. 1963'te Yeni İran Partisi'nin (İran Novin Party) kurulmasına katılan Huveyda, 21 Ocak 1965'te ise Hasan Ali Mansur'un suikast sonucu öldürülmesinden sonra başbakanlığa getirildi.

Son yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

7 Ağustos 1977'de Şah Muhammed Rıza Pehlevi tarafından halkın artan hoşnutsuzluğu ve ekonomik krizlerin derinleşmesinin de etkisiyle görevden uzaklaştırıldı^[3] ve yerine Cemşid Amuzegar başbakan oldu. Huveyda ise Adalet Bakanlığı'nın başına getirildi. Eylül 1978'de görevinden istifa ettirildi. 7 Kasım 1978'de ise, giderek artan gösteriler ve protestolar karşısında rejimi kurtarmaya çalışan Şah başkanlığındaki askeri yönetim tarafından günah keçisi ilan edilen diğer 60 eski yöneticiyle birlikte tutuklandı.^[4] SAVAK ile iltisaklı olduğu gerekçesiyle ev hapsinde tutulan Huveyda, Şahın bütün ülkeyi saran gösteriler karşısında ülkeden ayrılmasından hemen sonra, Şubat 1979'da duruşmanın İslami bir mahkemede olacağı ve şahsen yanlış bir şey yapmadığından için beraat edeceği inancıyla Ayetullah Humeyni'nin atadığı hükümete teslim oldu. 15 Mart 1979'da başlayan yargılamasına yüzlerce siyasi mahkumun infazına karar veren Sadık Halhali atandı. Yargılamanın yapıldığı İslami Devrim Mahkemesi'ndeki davalar sırasında geleneksel yargı içtihatları neredeyse tamamen terk edildi. Mahkeme, duruşmalarda yargılama usulü, yargıcın tarafsızlığı ve sanığın hukuki seçeneklere başvurmasına izin verme gibi konularda kayıtsız davrandı. Çoğu hiçbir zaman doğrulanamayan iddiaların öne sürüldüğü mahkeme tarafından idam cezasına çarptırıldı ve aynı gün kurşuna dizilerek öldürüldü.

Huveyda'nın cesedi, idamından sonra birkaç ay boyunca Tahran'daki bir morgda tutuldu ve ardından gizlice ailesine bırakıldı ve isimsiz olarak Tahran'daki Behişt-i Zehra mezarlığına gömüldü.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Centers of Power in Iran" (PDF). CIA. May 1972. 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2013.
^ Chehabi, H.E. (2008), "Anatomy of Prejudice", Brookshaw, Dominic P.; Fazel, Seena B. (Ed.), The Baháʼís of Iran: Socio-historical studies, New York: Routledge, ss. 186-191, ISBN 978-0-203-00280-3
^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2020.
^ Nikazmerad, Nicholas M. (1980). "A Chronological Survey of the Iranian Revolution". Iranian Studies. 13 (1/4). ss. 327-368. doi:10.1080/00210868008701575. JSTOR 4310346.

Siyasi görevi
Önce gelen: Cafer Şerif İmami	İran Başbakanı 1964–1965	Sonra gelen: Ardeşir Zahidi
Önce gelen: Hasan Ali Mansur	İran Başbakanı 1965–1977	Sonra gelen: Cemşid Amuzegar

[1] "Centers of Power in Iran" (PDF). CIA. May 1972. 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2013.

[chehabi_188-2] Chehabi, H.E. (2008), "Anatomy of Prejudice", Brookshaw, Dominic P.; Fazel, Seena B. (Ed.), The Baháʼís of Iran: Socio-historical studies, New York: Routledge, ss. 186-191, ISBN 978-0-203-00280-3

[3] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Aralık 2020.

[nikaz80-4] Nikazmerad, Nicholas M. (1980). "A Chronological Survey of the Iranian Revolution". Iranian Studies. 13 (1/4). ss. 327-368. doi:10.1080/00210868008701575. JSTOR 4310346.

[1]

[2]

[3]

[4]

g t d İran Başbakanları
Kaçar Hanedanı (1906–1925)	Kaçar Mirza Nasrullah Han Ali Asgar Han Mirza Nasrullah Han Muhammed Veli Han Tonekaboni Hüseyin Mafi Murtazakulu Han Hidayet Kamran Mirza Nayibü's-Saltane Muhammed Veli Han Tonekaboni Saidü'd-Devle Muhammed Veli Han Tonekaboni Hasan Vüsuk Müstevfi el-Memalik Hasan Vüsuk Muhammed Veli Han Tonekaboni Saidü'd-Devle Mirza Muhammed Ali Han Müstevfi el-Memalik Abdülhüseyin Mirza Farmanfarma Abdülmecid Mirza Müstevfi el-Memalik Abdülhüseyin Mirza Farmanfarma Hasan Vüsuk Müstevfi el-Memalik Abdülmecid Mirza Hasan Pirniya Samed Han Mümtazü's-Saltane Hasan Pirniya Fethullah Han Ekber Seyyid Ziyaeddin Tabatabai Ahmed Kavam Malik Mansur Mirza Hasan Pirniya Ahmad Kavam Müstevfi el-Memalik Hasan Pirniya Rıza Pehlevi
Pehlevi Hanedanı (1925–1979)	İran Muhammed Ali Faruki Müstevfi el-Memalik Mehdikulu Han Hidayet Muhammed Ali Faruki Mahmud Cam Ahmed Metin Defteri Ali Mansur Muhammed Ali Faruki Ali Süheyli Ahmed Kavam Ali Süheyli Muhammed Sa'id Murtazakulu Bayat İbrahim Hekimi Muhsin Sadr İbrahim Hakimi Ahmed Kavam Muhammed Rıza Hikmet İbrahim Hakimi Abdülhüseyin Hazhir Muhammed Sa'id Ali Mansur Hac Ali Razmara Hüseyin Ala Muhammed Musaddık Ahmed Kavam Muhammed Musaddık Fazlullah Zahidi Hüseyin Ala Manuçehr İkbal Cafer Şerif İmami Ali Amini Esedullah Alam Hasan Ali Mansur Emir Abbas Huveyda Cemşid Amuzegar Cafer Şerif İmami Gulam-Rıza Ezheri Şapur Bahtiyar
İslam Cumhuriyeti (1979–1989)	İran İslam Cumhuriyeti Mehdi Bazergan Muhammed Ali Recai Muhammed Cevad Bahuner Muhammed Rıza Mehdevi Kani Mir Hüseyin Musevi

Emir Abbas Huveyda nedir?, Emir Abbas Huveyda anlamı nedir?, Emir Abbas Huveyda ne demektir?