Eduard Suess
Eduard Suess, 1869
Doğum	20 Ağustos 1831(1831-08-20) Londra, İngiltere
Ölüm	26 Nisan 1914 (82 yaşında) Viyana, Avusturya
Milliyet	Avusturyalı
Eğitim	Viyana Üniversitesi
Ödüller	Hayden Memorial Geological Award (1892) Wollaston Madalyası (1896) Copley Medal (1903)
Kariyeri
Dalı	Palaeogeography, tectonics
Doktora öğrencileri	Melchior Neumayr Johann August Georg Edmund Mojsisovics von Mojsvar Fuchs Wilhelm Heinrich Waagen Albrecht Penck
Etkiledikleri	Jovan Cvijić[1]

Eduard Suess (20 Ağustos 1831 - 26 Nisan 1914), çağdaş yer biliminin kurucusu olarak kabul edilen Avusturyalı ünlü doğa bilimci.

Alplerin jeolojisi üzerine yaptığı çalışmaları derlediği Die Enstehung der Alpen ve yerkürenin geniş bir jeolojik betimlemesini sunan başyapıtı Das Antlitz der Erde ile bilinir.^[2]

Gençliği[değiştir | kaynağı değiştir]

20 Ağustos 1831 tarihinde Londra'da doğdu. Babası, Saksonya kökenli tüccar, annesi Prag kökenli banker ailenin kızı idi. Anne tarafından ailesi Yahudilik inancından Luthercilik'e dönmüş bir ailedir.

Ailesi, doğumundan üç yıl sonra Prag'a taşındı ve okula burada başladı. İngilizceyi unutmaması için ailesi önce İngiltere'den bir bakıcı, sonra bir mürebbiye getirdi. 1845'te Viyana'ya taşındılar.

Lise eğitiminin ardından babasının teşvikiyle aile mesleği olan ticarete yönelik bir eğitim almak üzere, sonradan Viyana Teknik Üniversitesi olan eğitim kurumuna devam etti. Ne var ki yer bilimlerine eğilimi vardı. Öyle ki, 19 yaşında iken bugünkü Çekya'nın ve onun kaynak sularının jeolojisinin kısa bir taslağını yayımladı.

Öğrenciliği sırasında 1848 Devrimi olarak tarihe geçecek olaylar patlak verdi. Bu süreçte akademik çevrede genç Eduard, devrimcilerin safında yer aldı ve devrim adına yapılan etkinliklerde önemli roller oynadı. Devrimin başarısızlıkla sonlanmasının ardından babası ihtiyatlı davranarak Eduard'ı hasta dedesine bakması bahanesiyle Prag'a gönderdi.^[3]

Olgunluk çağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Yer bilimi alanında gösterdiği yeteneği keşfedilen Eduard Suess, 1852 yılında Viyana İmparatorluk Müzesine asistan olarak atandı.^[4] Burada görev aldığı dönemin ilk dört yılında (1852-1856) omurgasız canlıların (brakiyopod ve ammonit) anatomisi ve sınıflandırılması üzerine çeşitli çalışmalar yaptı.^[4][5] Bu çalışmalar sonucu yeteneğini kanıtlayan Eduard Suesss, 1857'de Viyana Üniversitesi'ne profesör olarak atandı. 1862'de müzedeki görevinden feragat etti ve tüm zamanını özel çalışmalarına ve öğretim işine verdi. 1901 yılına dek profesör olarak hizmet etti.^[4]

Suess yaşamı süresince çeşitli siyasi ve idari görevlerde de üstlendi. 1862'de Viyana kent meclisine üye seçildi, 1869 yılında Aşağı Avusturya eyalet meclisine girdi ve 1896'ya dek bu görevi sürdürdü. Bu görevleri akademik çalışmalarıyla birlikte yürüten Suess, Viyana havzası'nın Tersiyer yaşlı tabakalarıyla ilgili paleontolojik ve jeolojik çalışmalar yaptı; yerkürenin özellikle fiziksel durumuyla yakından ilgilendi.

Suess, Alplerin jeolojisi üzerine çalışmaları sonucu 1875'te Die Enstehung der Alpen (Alplerin Kökeni) adlı yapıtını yazdı. Yerkürenin fiziksel ögeleriyle ilgili yaptığı çalışmaları birleştirdiği dört ciltlik anıtsal yapıtı Das Antlitz der Erde'i (Yerkürenin yüzü) (1885-1909) yayımlaması, bilimsel yaşamının doruk noktası kabul edilir..^[5]

Çalışmaları ve yapıtları[değiştir | kaynağı değiştir]

Eduard Suess'ün yerbilimleri konusunda geçmiş jeolojik olaylardan kent jeolojisine kadar yayılan çok geniş bir ilgi alanı vardı. 1862'de Viyana kentinin su tedariki ve zemin yapısı üzerine bir deneme yayımladı. Alplerden Viyana'ya su getirecek bir su kemeri projesinin planını hazırladı. Yerkürenin dış oluşumundaki (litosfer) izleri ve olayları bir çerçeveye oturtarak jeolojik geçmişi çözümleme amacındaydı. Suess özellikle Alplerin jeolojisi üzerine keskin gözlemlerde bulunmuş; Die Enstehung der Alpen adlı yapıtında dağ oluşumlarının klasik yükselme (uplift) kuramı yerine daha çok yatay hareketlerin sonucu olan kıvrımlanma ve bindirme sonucu geliştiğini hem de volkanizmanın dağ oluşumunun nedeni değil sonucu olduğunu ileri sürmüştür.^[5]

En büyük çalışması kabul edilen Das Antlitz der Erde' 1904-1925 yılları arasında İngilizceye (The Face of the Earth) adıyla çevrildi. Bu çalışmalarıyla Avrupa ve dünya bilim kamuoyunda ciddi bir üne kavuşan Suess 1889'da Fransa Enstitüsü'ne muhabir üye ve 1894'te Kraliyet Topluluğuna yabancı üye olarak seçildi. 1896 yılındaysa Londra Jeoloji Topluluğu tarafından Wollaston Madalyası'na layık görülmüştür.^[4]

Kalıtı[değiştir | kaynağı değiştir]

Eduard Suess çağdaş yerbiliminin kurucusu kabul edilir ve Türk yerbilimi camiası içinde önemli bir yeri olan Prof. A. M. Celal Şengör kendisi için Geoscience Canada dergisindeki bir yazısında şu değerlendirmeleri yapmıştır: "Eduard Suess belki de yaşamış en muhteşem yerbilimciydi, o bize bizim bugün bildiğimiz yerbilimini bıraktı. Geniş bir yelpazede -stratigrafi, kent jeolojisi, jeomorfoloji ve tektonik- çalışmalar yaptı. Onun başyapıtı hacimli Das Antlitz der Erde yer bilimi tarihindeki en büyük kitaptır. Bu yapıt, Suess'ün biraz değiştirdiği ısıl büzülme hipotezini temel alarak yapılan gezegenin jeolojisinin bütün bir betimlemesiydi. Bu yapıtın neden olduğu hayranlık yapıtın büyük oranda okunmadan bırakılmasına yol açmış ve sonuç olarak yer bilimleri 1965'te levha tektoniği icat edilene dek yaklaşık yarım yüzyıl kaybetmiştir. Bu bir yere kadar geçerlidir, ayrıca Eduard Suess'ün bu kitabı yazım yolu da okunmasını zorlaştırmıştır..."^[3]

Sonuç olarak Eduard Suess, modern jeolojinin kurucusu olarak kabul görmektedir, çünkü bugün yer bilimi literatüründe kullanılan pek çok oturmuş terim onun kazandırdığı terimlerdir. Bunlardan bazıları Östatik hareketler (küresel deniz seviyesi değişimleri), Tetis, Gondwana-Land, Angara-Land, Rus Platformu, Kalkan (craton), batolit, horst, graben, ada yayı gibi çok kilit jeolojik terimlerdir. Ayrıca yerkürenin yüzeyini gözlemleyerek jeolojik tarihteki oluşumları ve olayları belli bir çerçeve içerisinde açıklamayı başarmıştır.^[2]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]