Asya yaban köpeği

Asya yaban köpeği
Korunma durumu
	; Tehlikede (IUCN 2.3)
Biyolojik sınıflandırma
lem:	Animalia (Hayvanlar);
Şube:	Chordata (Kordalılar);
Sınıf:	Mammalia (Memeliler);
Takım:	Carnivora (Etçiller);
Familya:	Canidae (Köpekgiller);
Oymak:	Canini (Asıl köpekler);
Cins:	Cuon; Hodgson, 1838
Tür:	C. alpinus;
İkili adlandırma
	Cuon alpinus; (Pallas, 1811)
	; Dağılımı

Asya yaban köpeği (Cuon alpinus), Kızıl köpek olarak da bilinir, köpekgiller (Canidae) familyasından Asyada yaygın olan bir yaban köpeği türü. Köpekgiller familyasında kurt ve Afrika yaban köpeği gibi büyük sürüler oluşturup, sürü halinde ava çıkan üç türden birisidir.

Türkiye'nin kuzeydoğusunda bulunduğuna dair güvenilir kanıt^[1] yoktur.

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Asya yaban köpeği, 1 metre (+45 cm kuyruk) uzunluğa, ayakta dururken 45 cm boya ve 20 kg ağırlığa varır. Kızıl-kahverengi ve kavuniçi arasında değişen renklere sahiptir. Alt kısmı beyaz, kuyruğu ise vücudundan daha koyu renk ve kuyruğunun ucu siyah olur. Diğer köpekgiller ile arasında en mühim ayrıcalığı, 42 diş yerine sadece 40 dişi olmasıdır.

Yayılım ve yaşam alanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Asya yaban köpeği birçok farklı iklimleri kendine memleket edinmiştir. Böylece Altay dağlarından Mançurya'a kadar, güneye doğru Hindistan ve Endonezya'ya kadar yaygındır. Türkistan ve Moğolistan'da neredeyse tamamen yok olmuştur. Son yıllarda Orta Asya'da; Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Rusya'dan Asya yaban köpeğinin izlenildiği hakkında haberler görülmemiştir. Çin'de ve Tibet'de birbirlerinden kopuk ufak populasyonların bulunduğu bilinmektedir. Hindistan ve diğer güneydoğu Asya ülkelerinde de tehlike altındadır. IUCN'ye göre Asya yaban köpeğinin nesli tükenme tehlikesi altındadır ve dünyada toplam 2500 adet mevcuttur. Bu gelişmenin en mühim sebepleri, yaşamak için ihtiyacı olduğu alanların tahrip edilmesi ve kendisine ev köpeklerinden geçen hastalıklara karşı dayanıksız olmasıdır.

Kısa zaman önce Türkiye'nin kuzeydoğusunda Asya yaban köpeği görüldüğü hakkında bir haber yayılmıştır.

Asya yaban köpeği ve kurtlar genelde birbirlerinden uzak durmaya çaba gösterirler. Bu yüzden kurtların ve Asya yaban köpeğinin yayıldığı bölgelerin arasında çok net sınırlar vardır. Kurtlardan farklı yanlarından birisi açık alanlardan ve çöllerden uzak durmaya çalışmalarıdır. Özellikle ormanlarda yaşamayı tercih ederler ve bu konuda çam ormanları ile yağmur ormanları arasında ayrım yapmazlar.

Pleistozän çağında "Cuon" cinsinin Avrupa ve hatta Kuzey Amerika'da yaygın olduğu bilinmektedir.

Yaşam şekli[değiştir | kaynağı değiştir]

Asya yaban köpeklerinin grup içindeki sosyal davranışları, Kurt ve Afrika yaban köpeklerinkine benzemektedir. Sürüleri genelde 5 ila 12 hayvandan oluşur. Görülen en büyük sürü 30 hayvandan meydana gelmiştir. Bir alfa-çift denilen erkek ve dişi sürünün başıdırlar, onların dışında hiçbir sürü üyesi çiftleşip yavru yapmaz. Dişi 60 gün süren bir gebelikten sonra 6-9 yavru dünyaya getirir. Sürünün tüm üyeleri bu yavruların bakımında yardımcı olurlar.

Avlama yöntemleri, Afrika yaban köpeğinde olduğu gibidir, ama asya yaban köpekleri daha kısa bacakları ile Afrika yaban köpeği kadar hızlı koşamaz. Sürünün 3 ya da 4 üyesi birlik olup bir hayvanı yorulup yavaşlayana kadar kovalarlar. Ve koşarken birkaç köpek birden avlanan hayvanının üzerine atlayıp ısırırlar. Ama isabetli bir öldürme ısırıkları olmadığı için, dize getirdikleri av hayvanını bazen canlı canlı yemeye başlarlar.

Avladıkları çoğu hayvanlar kendilerinden çok daha büyüktür; geyik, ceylan, dağ keçisi, yaban koyunu, yaban domuzu ve hatta Gaur(?) ile aksis geyiği tercih ettikleri av hayvanlarıdır. Bunun yanında kemiriciler, leş, böcekler ve ara sıra bitkiler ile de beslenebilirler.

Asya yaban köpeğinin insanların haricinde pek düşmanı yoktur. Sürünün içinde hatta bir ayıya ya da leopara saldırıp onu yiyebilirler. Yeterince köpek bir araya gelince hatta bir kaplanı bile korkutup avını elinden alabilirler.

Asya yaban köpeği kendinden çok daha büyük hayvanları avlamasına rağmen belli sınırları vardır. Örneğin bir insana saldırmış olduklarına dair bugüne kadar hiçbir inandırıcı kanıt gösterilememiştir.

Alt türler[değiştir | kaynağı değiştir]

Toronto hayvanat bahçesinde bir Asya yaban köpeği

Vücut ölçüleri ve tüylerinin renkleri dikkate alınarak 11 adet alt türü kabul edilmiştir. Ama çoğu "alt türleri" belirlemek için az sayıda örnekler ele alındığı için, tüm alt türlerin geçerli olduğu kesin değildir. Tek kesin olunabilecek alt türü, diğerlerinden çok net farklılıklara sahip olan "Türkistan dağ kurdu"'dur (Cuon alpinus hesperius).

Cuon alpinus hesperius, Türkistan dağ kurdu; Güney-Sibirya, Doğu-Türkistan ve Kuzeybatı-Çin (Altay bölgesi ve Tienşan); uzun, açıksarı renkli tüyleri, beyaz renkli alt kısmı ve soluk renkli bir yanak sakalı vardır.
Cuon alpinus alpinus, Dağ kurdu; Doğu Rusya, Baykal gölü'nden Amur- ve Usuribölgesine kadar; Kahverengimsi-kızıl renkli, uzun tüylü. Ensesi gri ve ağzı koyu kırmızı.
Cuon alpinus javanicus, Yava-kızıl köpeği; Yava ve Panataya; kısa, açık kızıl tüylü.
Cuon alpinus sumatrensis; Sumatra; kısa, açık kızıl tüylü, yanaklarında koyu renkli bir sakalı vardır.
Cuon alpinus infuscus; Güney-Myanmar, Malaysiya, Tayland ve Vietnam; koyu kahverengi tüylü ve kafatasında farklı özellikler.
Cuon alpinus adjustus, Burma-kızıl köpeği; Kuzey-Myanmar ve Hindoçin; koyu kahverengi tüylü.
Cuon alpinus dukhunensis, Dekan-kızıl köpeği; Hindistan'da Ganges ırmağının güneyinde; Kırmızı tüylü, yanaklarında siyah sakallı.
Cuon alpinus primaevus; Himalaya bölgesi ve Nepal, Zikim ve Bhutan; uzun, kızıl tüylü ve C. a. dukhunensis olarak, bacaklarının arasında uzun tüylü.
Cuon alpinus laniger; Kaşmir ve Güney-Tibet; tamamen sarı kahverengi bir rengi vardır.
Cuon alpinus fumosus; Batı-Sihuan, Çin ve Moğolistan; gür, sarı kırmızı tüylü, koyu renkli sırtı ve gri renkli bir ensesi vardır.
Cuon alpinus lepturus, Kiangsi-dağ kurdu; Yangtse ırmağının güneyinde (Çin); bol ve tamamen kırmızı tüylü.

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "There is no reliable evidence of the presence of Dhole in Turkey (Kryštufek and Vohralík 2001; Can 2004)". 26 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Durbin et al (2004). Cuon alpinus. Tehlike altında olan türlerin 2006 IUCN Kırmızı Listesisi. IUCN 2006. 09 May 2006 tarihinde alınmıştır.
Dhole info
Wildhund info (englisch)

Familya: Köpekgiller (Canidae)

Bu şablon nesli tükenmiş türleri içermemektedir.

Oymak: Asıl tilkiler (Vulpini)

İri kulaklı tilki	İri kulaklı tilki (O. megalotis)
Urocyon	Boz tilki (U. cinereoargenteus) • Ada boz tilkisi (U. littoralis)
Vulpes	Kızıl tilki (V. vulpes) • Bengal tilkisi (V. bengalensis) • Afgan tilkisi (V. cana) • Güney Afrika tilkisi (V. chama) • Karsak (V. corsac) • Tibet tilkisi (V. ferrilata) • Kutup tilkisi (V. lagopus) • Cüce tilki (V. macrotis) • Soluk tilki (V. pallida) • Kum tilkisi (V. rueppelli) • Ova tilkisi (V. velox) • Çöl tilkisi (V. zerda)

Oymak: Asıl köpekler (Canini)

Kısa kulaklı tilki	Kısa kulaklı tilki (A. microtis)
Canis	Kurt (C. lupus) • Kızıl kurt (C. rufus) • Kır kurdu (C. latrans) • Altın çakal (C. aureus) • Kara sırtlı çakal (C. mesomelas) • Çizgili çakal (C. adustus) • Habeş kurdu (C. simensis)
Yengeç yiyen tilki	Yengeç yiyen tilki (C. thous)
Yeleli kurt	Yeleli kurt (C. brachyurus)
Asya yaban köpeği	Asya yaban köpeği (C. alpinus)
Falkland tilkisi	Falkland tilkisi (D. australis)
Afrika yaban köpeği	Afrika yaban köpeği (L. pictus)
Rakun köpeği	Rakun köpeği (N. procyonoides)
Pseudalopex	And tilkisi (P. culpaeus) • Arjantin gri tilkisi (P. griseus) • Darwin tilkisi (P. fulvipes) • Pampa tilkisi (P. gymnocercus) • Peru çöl tilkisi (P. sechurae) • Brezilya dövüş tilkisi (P. vetulus)
Çalı köpeği	Çalı köpeği (S. venaticus)

[1] "There is no reliable evidence of the presence of Dhole in Turkey (Kryštufek and Vohralík 2001; Can 2004)". 26 Şubat 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2010.

[1]

Cuon nedir?, Cuon anlamı nedir?, Cuon ne demektir?