Baktarça

Baktarça
Baktarça
αριαο (aryao)
Telaffuz	[arjaːu̯ɔ]
Bölge	Orta Asya
Dil ailesi	Hint-Avrupa dilleri Hint-İran dilleri İrani diller Baktarça; ; ;
Yazı sistemi	Yunan alfabesi ; Mani alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil	Kuşan İmparatorluğu, Eftalitler
Dil kodları
ISO 639-3	xbc
Glottolog	bact1239

Baktriya dili (Αριαο, Aryao), Orta Asya'nın Baktriya bölgesinde (günümüz Afganistan ve Tacikistan) konuşulmuş bir İrani dildi.^[2] Dil, Kuşan ve Eftalit İmparatorluğu'nun resmi diliydi.

Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Eskiden Avestaca dilinin "Eski Baktriya" dilinin atası olduğu düşünülmekteydi, ancak bu düşünce 19. yüzyılın sonunda aldığı desteği kaybetmiştir.^[3]

Yunan alfabesi kullanmış Baktriya dili, kendi dilinde İran halkları arasında yaygın bir isim olan dirαριαο/arjāu̯ɔ ("Arya") olarak biliniyordu. Dil aynı zamanda Grek-Baktriya dili, Kuşan dili ve Kuşan-Baktriya dili gibi isimlerle de bilinmektedir.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Baktriya dili, Doğu İran dil birliğinin bir parçasıdır ve soyu tükenmiş Orta İran dilleri olan Soğdca ve Harezmce (Doğu) ile Partçayla (Batı), Modern Doğu İran dillerinden ise Peştuca, Yidga ve Munci ile benzer özellikler paylaşmaktadır.^[3] Soysal konumu belirsizdir.^[4] Bir başka kaynağa göre ise, Afganistan'ın kuzeyindeki Muncan Vadisi'nde konuşulan Modern Doğu İran dili Munci, Baktriya diliyle en yakın dilsel ilişkiyi sergilemektedir.^[5]

Yazı sistemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Hint-İran dilleri arasında Yunan alfabesi kullanımı sadece Baktriya diline özgüdür. Bu yazı sisteminin yol açtığı dezavantajların bir kısmı, alfabeye /h/ sesi için heta (Ͱ, ͱ), /ʃ/ sesinin temsili için ise şo (Ϸ, ϸ) harfinin eklenmesi ile giderilmiştir. Baktriya dilinde ks ve ps dizileri yan yana gelmediğinden ötürü dilin alfabesinde ksi (Ξ, ξ) ve psi (Ψ, ψ) harfleri kullanılmamıştır. Ancak, muhtemelen rakamları temsil etmek için bu harfler de kullanılmıştır (diğer Yunanca harflerde olduğu gibi).

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kidarite Krallığı

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "{{{name}}}". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.
^ Sims-Williams, N. "Bactrian Language". Encyclopaedia Iranica. 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2019.
^ ^a ^b Gershevitch 1983, s. 1250
^ Novák, Ľubomir (2014). "Question of (re)classification of Eastern Iranian languages". Linguistica Brunensia. ss. 77-87.
^ Waghmar, Burzine K. (2001) 'Bactrian History and Language: An Overview.' Journal of the K. R. Cama Oriental Institute, 64. pp. 45.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Falk (2001): “The yuga of Sphujiddhvaja and the era of the Kuṣâṇas.” Harry Falk. Silk Road Art and Archaeology VII, pp. 121–136.
Henning (1960): “The Bactrian Inscription.” W. B. Henning. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, Vol. 23, No. 1. (1960), pp. 47–55.
Gershevitch, Ilya (1983), "Bactrian Literature", Yarshater, Ehsan (Ed.), Cambridge History of Iran, 3 (2), Cambridge: Cambridge UP, ss. 1250-1258, ISBN 0-511-46773-7 Gershevitch, Ilya (1983), "Bactrian Literature", Yarshater, Ehsan (Ed.), Cambridge History of Iran, 3 (2), Cambridge: Cambridge UP, ss. 1250-1258, ISBN 0-511-46773-7 .
Gholami, Saloumeh (2010), Selected Features of Bactrian Grammar (pdf) (PhD thesis), University of Göttingen
Sims-Williams, Nicholas (1989), "Bactrian Language", Encyclopedia Iranica, 3, New York: Routledge & Kegan Paul, ss. 344-349, 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Nisan 2019 .
Sims-Williams, Nicholas (1989), "Bactrian", Schmitt, Rüdiger (Ed.), Compendium Linguarum Iranicarum, Wiesbaden: Reichert, ss. 230-235 Sims-Williams, Nicholas (1989), "Bactrian", Schmitt, Rüdiger (Ed.), Compendium Linguarum Iranicarum, Wiesbaden: Reichert, ss. 230-235 .
Bu madde artık kamu malı olan bir yayından alınan metni içeriyor: Chisholm, Hugh, (Ed.) (1911). "Tochi Valley". Encyclopædia Britannica (11. bas.). Cambridge University Press. "Tochi Valley" . Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.
Sims-Williams, Nicholas (1997), New Findings in Ancient Afghanistan: the Bactrian documents discovered from the Northern Hindu-Kush, [lecture transcript], Tokyo: Department of Linguistics, University of Tokyo, 10 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Nisan 2019

[Glottolog-1] Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "{{{name}}}". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History.

[2] Sims-Williams, N. "Bactrian Language". Encyclopaedia Iranica. 25 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2019.

[Gershevitch_1983_1250-3] Gershevitch 1983, s. 1250

[Novak2-4] Novák, Ľubomir (2014). "Question of (re)classification of Eastern Iranian languages". Linguistica Brunensia. ss. 77-87.

[5] Waghmar, Burzine K. (2001) 'Bactrian History and Language: An Overview.' Journal of the K. R. Cama Oriental Institute, 64. pp. 45.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Baktarça ne demektir