Pamir dilleri

Pamir dilleri
Pamir dilleri
Bölge	Pamir Dağları
Dil ailesi	Hint-Avrupa Hint-İran dilleri İran dilleri Doğu İran dilleri Güneydoğu kolu Pamir dilleri; ; ; ; ;
Dil kodları
ISO 639-3	–

Pamir dilleri, Pamir Dağları'nda, özellikle Panç Nehri ve kolları boyunca konuşulan bir Doğu İran dilleri bölgesel grubudur.

19. ve 20. yüzyılların başlarında, Pamir dil ailesi bazen Batılı dilbilimciler tarafından Galçah dilleri olarak anılıyordu.^[1] Galçah terimi, artık Pamir dillerini veya bu dillerin konuşurlarını tanımlamak için kullanılmamaktadır.

Pamir dilleri araştırmalarına en çok katkı sağlamış araştırmacılarından biri Sovyet dilbilimci İvan İvanoviç Zarubin'di.

Coğrafi dağılım[değiştir | kaynağı değiştir]

Pamir dilleri en çok Kuzeydoğu Afganistan'ın Badahşan Eyaleti ve Doğu Tacikistan'ın Dağlık Badahşan Özerk Bölgesi'nde konuşulmaktadır.

Pamir dilleri Sincan'da da konuşulur ve bir Pamir dili olan Sarıkol dili, Afganistan-Çin sınırındaki Sarıkol Dağları'nın ötesinde konuşulması nedeniyle mevcut İran dilleri içinde en doğuda kalan dil olarak nitelendirilir.

Vahanca konuşan topluluklar, Çitral, Hayber-Pahtunhva ve Pakistan'daki Gojal ve Gilgit-Baltistan'da da bulunur.

Güneydoğu İran dilleri grubunun Pamir dilleri dışında tek yaşayan üyesi Peştucadır.

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

Pamir dillerini İran dillerinin tek bir alt grubu olarak birleştiren hiçbir özellik bulunmamıştır.^[2] Ethnologue, Pamir dillerini Peştuca ile birlikte bir Güneydoğu İran dili olarak listeler,^[3] ancak Encyclopædia Iranica'ya göre Pamir dilleri ve Peştuca Kuzeydoğu İran dilleri dalına aittir.^[4]

Pamir dilleri dört alt gruba bölünür: Şugnan, Sarıkol ve Yazgulyam dillerini kapsayan Şugni-Yazgulyam grubu; Munci-Yidga grubu; İşkaşim grubu ve Vahan grubudur. Diller, özne-nesne-fiil sözdizimsel tipolojisine sahiptir.

Durum[değiştir | kaynağı değiştir]

Tacikistan ve Afganistan'daki Pamir dilleri konuşurlarının büyük çoğunluğu Tacikçe'yi (Farsça) yazılı dil olarak kullamaktadır ve bu dil Pamir grubu dillerinin aksine bir Güneybatı İran dilidir. Dil grubu tehlike altındadır ve 1990 yılındaki bilgilere göre toplam konuşmacı sayısı yaklaşık 100.000 civarındadır.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Pamir Dağları

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ In his 1892 work on the Avestan language Abraham Valentine Williams Jackson, The later Iranian languages, New Persian, Kurdish, Afghan, Ossetish, Baluchi, Ghalach and some minor modern dialects."
^ Antje Wendtland (2009), Pamir dillerinin Doğu İran’daki konumu, Orientalia Suecana LVIII 2 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Pamir dilleri, dilsel olarak oldukça çeşitli ve ortak bir ataya kadar geri izlenemeyen bir grup Doğu İran dilidir. Pamir dilleri Coğrafi konumlarına göre genetik yakınlıklarından ziyade. Pamir dillerinin diğer tüm Doğu İran dillerinden ayırt edilebileceği özel özellikler de bulunamıyor. ”
^ Güneydoğu İran Soy Ağacı . SIL Uluslararası. Etnoloji: Dünyanın Dilleri.
^ Nicholas Sims-Williams, Doğu İran dilleri 29 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ansiklopedi İran'da 29 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Online Edition, 2010. "Modern Doğu İran dilleri daha sayısız ve çeşitlidir. Çoğu Kuzey-Doğu: Ossetic; Yaghnobi (bir lehçeden türemiştir). Sogdian ile yakından ilişkili, Yazghulyami (Sokolova 1967) ve şimdi soyu tükenmiş Wanji'nin (Schmitt, J. 420'deki J. Payne) bağlandığı Shughni grubu (Shughni, Roshani, Khufi, Bartangi, Roshorvi, Sarıkoli); Ishkashmi, Sanglichi ve Zebaki, Wakhi, Munji ve Yidgha ve Pashto. "

Kitap kaynağı[değiştir | kaynağı değiştir]

Payne, John, "Pamir languages" in Compendium Linguarum Iranicarum, ed. Schmitt (1989), 417–444.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Etnik ve dilsel Tacikistan haritası
İngilizce çevirisi ile İşkaşim dilinde yazılmış bir hikâye 5 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İşkaşim dili-İngilizce kelime listesi 5 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
İngilizce-İşkaşim dili- Zebaki-Vahanca-Yazgulami kelime bilgisi 20 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Yazgulami kelimelerin kısa listesi 3 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Grierson G. A. Ishkashmi, Zebaki, and Yazghulami, an account of three Eranian dialects. (1920)[1][2]

[avja-1] In his 1892 work on the Avestan language Abraham Valentine Williams Jackson, The later Iranian languages, New Persian, Kurdish, Afghan, Ossetish, Baluchi, Ghalach and some minor modern dialects."

[AW09-2] Antje Wendtland (2009), Pamir dillerinin Doğu İran’daki konumu, Orientalia Suecana LVIII 2 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Pamir dilleri, dilsel olarak oldukça çeşitli ve ortak bir ataya kadar geri izlenemeyen bir grup Doğu İran dilidir. Pamir dilleri Coğrafi konumlarına göre genetik yakınlıklarından ziyade. Pamir dillerinin diğer tüm Doğu İran dillerinden ayırt edilebileceği özel özellikler de bulunamıyor. ”

[3] Güneydoğu İran Soy Ağacı . SIL Uluslararası. Etnoloji: Dünyanın Dilleri.

[Iranica-4] Nicholas Sims-Williams, Doğu İran dilleri 29 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Ansiklopedi İran'da 29 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Online Edition, 2010. "Modern Doğu İran dilleri daha sayısız ve çeşitlidir. Çoğu Kuzey-Doğu: Ossetic; Yaghnobi (bir lehçeden türemiştir). Sogdian ile yakından ilişkili, Yazghulyami (Sokolova 1967) ve şimdi soyu tükenmiş Wanji'nin (Schmitt, J. 420'deki J. Payne) bağlandığı Shughni grubu (Shughni, Roshani, Khufi, Bartangi, Roshorvi, Sarıkoli); Ishkashmi, Sanglichi ve Zebaki, Wakhi, Munji ve Yidgha ve Pashto. "

[1]

[2]

[3]

[4]

Pamir dilleri nedir?, Pamir dilleri anlamı nedir?, Pamir dilleri ne demektir?