Aztekler

Aztekler, Mezoamerika'da bugünkü orta Meksika bölgesinde 14. ve 16. yüzyıllar arasında yaşamış bir Orta Amerika halkıdır.^[1] Zengin bir mitoloji ve kültürel mirasa sahip Azteklerin başkenti, günümüzde Meksiko'nun bulunduğu Texcoco Gölü'nün ortasında yer alan Tenochtitlan kentiydi.^[2] Aztekler, büyük bir uygarlık kurmuşlardı.^[1]

Hernan Cortes'in Meksika'yı toprağa katma sırasında yapılan ve Tenochtitlan kuşatması olarak bilinen savaş sonucunda Aztekler yenilmiş ve güçlerini kaybetmişlerdir. Ayrıca dünyanın en büyük piramidi Meksika'da Cholula de Rivadabia'da bulunur. Azteklere ait piramit 182.107 metrekare alan üzerine kurulmuştur ve yüksekliği 54 metredir.^[1]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

Meksika Vadisi'nde (MS 1250 civarı), Chalco, Xochimilco, Tlacopan, Culhuacan ve Atzcapotzalco gibi çok sayıda şehir devleti vardı.^[2] En güçlüleri Texcoco Gölü'nün güney kıyısındaki Culhuacan ve batı kıyısındaki Azcapotzalco'ydu.^[2]

Sonuç olarak, Mexica yarı göçebe bir kabile olarak Meksika Vadisi'ne geldiğinde, alanın çoğunu zaten işgal etti. Yaklaşık 1248 yılında, ilk önce sayısız pınar olan Texcoco Gölü'nün batı kıyısındaki bir tepe olan Chapultepec'e yerleştiler.

Buradaki şehir devletleri arasındaki mücadelelerin sonucunda Tenochtitlan, Texcoco ve Tlacopan diğerlerinden daha baskın bir güce sahip oldu.

Tenochtitlan şehri[değiştir | kaynağı değiştir]

Aztek İmparatorluğu'nun başkenti olan şehir 1300 yıllarında Texcoco Gölü'nün üzerindeki bir dizi adaya Aztek tanrılarından biri olan Huitzilopochtli'nin tapınağı etrafına kuruldu. Şehirde binalar Coatepantli adında 2,5-3 metre yüksekliğindeki duvarlarla çevriliydi. Binalara girişi sağlayan 4 kapı bulunuyordu. Şehrin ortasında Büyük Tapınak vardı. Bu tapınak içinde iki tane tapınak bulunduruyordu. Bunlardan biri savaş tanrısı Huitzilopochtli'ye diğeri de yağmur tanrısı Tlaloc'a aitti. Başkent 1500'lere gelindiğinde 300.000 kişilik nüfusa sahip oldu.

Aztek İmparatorluğu[değiştir | kaynağı değiştir]

Aztek İmparatorluğu veya Üçlü İttifak üç Nahua altepetl şehir devletinin ittifakıydı: Meksika-Tenochtitlan, Texcoco ve Tlacopan. Bu üç şehir devleti, Meksika Vadisi ve çevresindeki bölgeyi 1428'den İspanyol fatihler ve Hernán Cortés yönetimindeki yerli müttefiklerinin birleşik kuvvetleri 1521'de yenene kadar yönetti.^[3]

Aztek Uygarlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta Amerika'da Aztek İmparatorluğu'nun konumu

13 milyonluk bir nüfustan oluşan çok büyük ve zengin bir imparatorluk olan Aztekler gelişmiş tarım yöntemlerine, kendilerine ait bir dine, takvime, alfabeye sahiplerdi. Aztekleri keşfedenler İspanyollar oldu. Hernan Cortes ve onun özel ordusu Aztek başkenti olan Tenochtitlan´a giderken Popocateptel volkanik dağının yanından geçtiler ve ilk kez bir volkan görmüş oldular. Adamları ve Cortes başkente ulaştıklarında Aztek imparatoru Montezuma onları karşılamak için bekliyordu. Aztek imparatoru göz kamaştırıcı elbiseler giymişti. O, Cortes ve adamlarının başkente girmesine izin verdi. Cortes´in sadece 600 askeri vardı ve Aztek imparatoru onları kolayca yok ettirebilirdi. Ancak Aztek takvimine göre bu yıl çok özel bir yıldı. İnançlarına göre bu yılda Quetzalcoatl adlı bir tanrı Aztekleri yok edecekti. Bu tanrının efsanedeki tarifleri Cortes´e çok benziyordu. Bu yüzden Aztek imparatoru, Cortes'in tanrı olduğuna karar verdi. Cortes başkentte birkaç gün geçirdikten sonra güvende olmadığını sezdi. Hayatta kalmalarını sağlayan tek şeyin imparatorun varlığı olduğunu fark etti. Bu nedenle Aztekleri denetim altına alabilmek için imparatoru tutsak almaya karar verdiler. Cortes birkaç ay daha şehirde kaldıktan sonra ayrıldı. O gittikten sonra başka İspanyollar Aztek'e saldırdılar. Cortes yeni ordusuyla geri geldiğinde Cuitlahuac imparator olmuştu. Ancak bunu bilmeyen Cortes, Aztekleri kontrol altına almak için Montezuma'yı tutsak aldı ve halkı etkilemek için onu kraliyet sarayının çatısına çıkardı. Ancak halk onlara taş atarak tepkisini gösterdi. Atılan taşlardan biri Montezuma'nın ölümüne neden oldu. 1521'de Aztekler teslim olana kadar 4 ay savaş yapıldı.

Azteklerin dini[değiştir | kaynağı değiştir]

Aztek dini, farklı tanrıların bir panteonuna adanmış takvim ritüellerinin uygulanması etrafında organize edildi. Diğer Mezoamerikan dini sistemlerine benzer şekilde, genellikle animizm unsurları olan çoktanrıcı bir dindir. Dini uygulamanın merkezinde, yaşam döngüsünün devamı için teşekkür veya ödeme yapmanın bir yolu olarak tanrılara fedakarlık yapılıyordu.^[4]

Aztek yazısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Aztek yazısı da Maya yazısı gibi, ideogramların ve sesleri belirten fonetik sembollerin bir karışımından oluşmuştur. Yani bazı resim karakterleri nesneleri ve düşünceleri ifade ederken, bazıları da sesleri ifade ediyordu. Örneğin bir Meksika kenti olan Coatlan ("Yılanların yeri") kentinin adı coatl hecesini dile getiren yılan resminin yanı sıra diş ("tlan") işaretinin belirtilmesiyle yazılıyordu. Aynı şekilde Coatepec ("Yılanlı tepenin yeri") adı yine yılan hecesini dile getiren yılan resminin yanı sıra tepe ("tepec") işaretinin belirtilmesiyle yazılıyordu. Eldeki mevcut Aztek el yazmalarının sayısı 500 civarındadır.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ ^a ^b ^c Carrasco, Davíd. (2012). The Aztecs : a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0195379389.
^ ^a ^b ^c Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.
^ "Wikipedia Aztec Empire". 27 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ The Aztecs (2003). 2003. ss. 204, 211-212, 221-222. 1 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2022.

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Kuzey Amerika ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

Tarih ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.

[aztekler-1] Carrasco, Davíd. (2012). The Aztecs : a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0195379389.

[coğ1-2] Nijman, Jan (2020). Geography: Realms, Regions, and Concepts (20. bas.). Wiley. ISBN 978-1119607410.

[3] "Wikipedia Aztec Empire". 27 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[4] The Aztecs (2003). 2003. ss. 204, 211-212, 221-222. 1 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2022.

[1]

[2]

[3]

[4]

Aztekler nedir?, Aztekler anlamı nedir?, Aztekler ne demektir?