La Noche Triste (Türkçe: Üzüntülü akşam), Kolomb öncesi dönemde Meksika bölgesini elinde bulunduran Aztekler ile bölgeyi ele geçirmek için saldıran İspanyol Hernan Cortes önderliğindeki konkistadorlar arasında 30 Haziran 1520 tarihinde yaşanan muharebeyi anlatır. Bu muharebede Aztek başkenti Tenochtitlan’da Aztek imparatoru II. Montezuma’yı rehine tutan İspanyolların imparatoru öldürmesi üzerine ayaklanan Aztekler İspanyollara saldırmış, Cortes önderliğindeki konkistadorlar ve ağırlıklı olarak Tlaxcalalılardan oluşan yerli müttefikleri büyük kayıplar vererek şehri terk etmek zorunda kalmıştır. Muharebenin adı Cortes ve diğerlerinin geride bıraktıkları ganimetler ve kaybettikleri silah arkadaşları için duydukları üzüntüyü tariflemek için kullandıkları tanımdan gelmiştir.

Öncesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Cortes ve konkistadorlar Amerika’ya adım attıklarında yerel halklarla ilk temaslarında özellikle ateşli silahlar ve atlar yerli halklar üzerinde korku salmıştır. Silahların öldürücü etkisine şahit olan Amerika halkları topraklarına çıkan bu yabancılara saygı ile karışık bir korku ile yaklaşmışlardır. Bu ruh halinden faydalanan sayıca az ancak teçhizata sahip Cortes ve adamları Aztek başkenti Tenochtitlan’a 8 Kasım 1519 tarihinde gelirler. Kendileri için özel olarak hazırlanan bir konutta başkentin kalbine yerleşirler. Cortes, İspanyolların sayıca az olmasının verdiği dezavantajı ortadan kaldırmak için Aztek imparatoru II. Montezuma’yı sarayında rehin alır. Montezuma Cortes’in isteklerini harfiyen yerine getirirken halkının işgalcilere karşı isyan etmesini de önlemeye çalışarak tanrıların Azteklerin İspanyollarla işbirliği yapmasını emrettiğini bildirecektir. Ancak Aztek halkı arasında İspanyollar ve işbirlikçileri Tlaxcala savaşçılarının başkentin içindeki varlıkları artan rahatsızlıkların kaynağı olur.

1520 yılının Haziran ayında Meksika Körfezi’ne ulaştığı haber edilen bir İspanyol birliği Cortes’in planlarını altüst eder. Gelen İspanyol kuvvet Küba valisi Velázquez tarafından gönderilen Pánfilo de Narváez komutasındaki askerî birliktir. Amacı ise valinin emirlerine karşı gelen Cortes’i tutuklamaktır. Bu haber üzerine hızla kıyıya ilerleyen Cortes, Tenochtitlan’da güvenilir komutanı Pedro de Alvarado’yu bırakır. Sahilde Narváez’i yenen Cortes, mağlup İspanyol askerleri Azteklerin ellerindeki altınları anlatarak kendi safına çekmeyi başarır. Kuvvetleri artmış bir şekilde başkente dönmeye koyulur.

Cortes’in yokluğu sırasında Pedro de Alvarado Azteklerin kendisine saldıracağına dair bir istihbarat alır. Kendisine planlanan saldırıdan önce davranan Alvarado dini bir festival için ana tapınakta toplanmış olan Aztek asillerini ve rahiplerini öldürtür.^[1] Bunun üzerine Aztek halkı İspanyolların bulundukları binaların etrafını sarar. Montezuma hala İspanyolların elinde mahkûm olmasına rağmen Aztekler yeni kral olarak Cuitláhuac’ı seçerler. Bu sırada şehre dönen Cortes esir Montezuma’dan halka hitap etmesini ister. Azteklere hitap eden Montezuma, İspanyolların şehirden sağ salim çıkartılmasını istese de taş ve oklarla karşılanır. Halkı tarafından reddedilen Montezuma birkaç gün sonra yaralarından dolayı ölür.

Muharebe[değiştir | kaynağı değiştir]

Yabancı ve düşman topraklarda yoğun saldırı altında kalan Cortes barut ve su kaynaklarının tükenmek üzere olduğunu görünce şehirden gece kaçma planları yapar. Azteklerin savunmasını güçsüzleştirmek için elçilerle temas kurarak bir haftalık ateşkes ilan edilmesini ister. Ateşkesin ardından eğer İspanyolların şehirden güven içinde ayrılmalarına izin verilirse ellerindeki tüm altın ve değerli eşyaları iade edecekleri sözünü verir. Tenochtitlan’daki şehir merkezi konumundaki adaya ulaşımı sağlayan sekiz köprüden dördü Aztekler tarafından imha edilmiş durumda olduğu için Cortes taşınabilir bir köprü olarak da kullanılabilen bir sal inşa ettirir. Ayrıca adamlarına verdiği talimatta Cortes yanlarına sadece taşıyabilecekleri ağırlıkta değerli eşya almalarını salık verir.^[2]

30 Haziran 1520 gecesi Cortes ve ordusu bulundukları yerden çıkarak batıya doğru Tlacopan istikametinde yola çıkarlar. Bu yönde bir barikat olmadığı için rahatlıkla ilerleyen İspanyollar kısa süre sonra başka bölgedeki Aztek muhafızlar tarafından görülür. Alarm verildikten sonra başlayan muharebe çok şiddetli geçer. Gölün üzerinde seyyar köprü, kanolar ve karada yapılan kanlı çarpışmalar sırasında İspanyollar ve yerli müttefikleri kanlı bir mücadelenin ardından Tacuba’da kıyıya çıkmayı başarırlar. Kıyıya varan ilk ekip içinde Cortes de bulunsa da İspanyolların çoğu kanlı muharebede ağır yaralanmış veya öldürülmüştür. Adamlarını kurtarmak için geri dönen Cortes komutanlarından Pedro de Alvarado’yu ağır yaralı olarak bulunca ağlayacak ve yenilgisinin derecesini algılayacaktır.^[3] Cortes ile birlikte sadece konkistadorların az bir kısımı Tenochtitlan’dan kaçış sırasında hayatta kalabilir. Toplarını tamamen kaybetmiş, atlarının çok azını kurtarabilmişlerdir. Toplam İspanyol kayıplarına dair bir belirsizlik bulunmaktadır. Cortes 154 İspanyol ve 2000 yerlinin öldüğünü iddia etse de sayının bundan çok olduğu aşikardır.^[4] Ayrıca İspanyollara hizmet eden siviller; yerli kadınlar, aşçılar, hizmetçiler Aztekler tarafından öldürülür. Cortes’in karısı olan ve aynı zamanda tercümanlığını da yapan La Malinche kaçan ekip içindedir.

Sonu[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehirden uzaklaşmaya çalışan İspanyollar ile Aztekler arasında Zumpango Gölü civarında çok sayıda muharebe olur. İki hafta sonra Teotihuacan yakınlarında yapılan Otumba Muharebesinde İspanyollar kendilerini ısrarla takip eden Azteklerle savaşırlar. Bu muharebede Aztekleri ağır bir yenilgiye uğratan Cortes, müttefiki olduğu Tlaxcala topraklarına gidecek ve güç toplayacaktır.^[5] Bundan sonra yeni bir ordu oluşturan Cortes Aztek başkentine saldıracak ve çiçek hastalığı nedeniyle binlerce askerini kaybetmiş olan Tenochtitlan’ı uzun süren bir muharebenin ardından ele geçirecektir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• PBS belgeseli 26 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 20 Mayıs 2011 tarihinde erişilmiştir