Aya Tekla Yeraltı Kilisesi
Aya Tekla Yeraltı Kilisesi, 2016
Konum	Silifke, Mersin
Ülke	Türkiye
Koordinatlar	36°21′48″K 33°55′52″D / 36.36333°K 33.93111°D / 36.36333; 33.93111
İthaf	Tekla
Durum	İbadete açık
Mimarî tarz	Bizans mimarisi

Aya Tekla Yeraltı Kilisesi (Meryemlik) Mersin ilinin Silifke ilçesi yakınlarında yer alan bir yeraltı kilisesi örenidir.

Yerleşim[değiştir | kaynağı değiştir]

Ören günümüzde Silifke kent dokusu içerisinde kalmıştır. Gerek Silifke'yi kuzeye bağlayan ve gerekse Mersin'i batıya bağlayan devlet karayollarından sapılarak yaklaşık birer kilometrelik yollarla ulaşılmaktadır. 36°21′47″K 33°55′51″D / 36.36306°K 33.93083°D / 36.36306; 33.93083 koordinatlarındaki kilise Silifke kent merkezine 4 kilometre ve Mersin'e 85 kilometre uzaklıktadır. Yollar kent içi asfalt yollardır.

Aya Tekla[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana Madde Tekla

Hristiyan anlayışına göre, Aya Tekla Hristiyanlığın en eski azizesi ve Aziz Pavlus'un yoldaşlarındandır. Konya'da bir genç kızken, Aziz Pavlus'un konuşmalarından etkilenerek, Hristiyan olmuş ve dini yaymak için çalışmıştır. O dönemde Hristiyanlık propogandası yapmak suç sayıldığı için, yaşamının son dönemini Silifke yakınlarındaki bir mağarada saklanarak geçirmiş, inanışa göre burada da öldürülmek istenince ortadan yok olmuştur. Hristiyanlık serbest bırakılınca yaşadığı yer bir tür haç yeri haline gelmiş ve adına bir de kilise inşa edilmiştir.

Bölgedeki diğer kalıntılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Bu bölgede Azize Tekla'nın hayatının son günlerini geçirdiği ve bir rivayete göre ona karşı düzenlenen bir saldırıdan kaçmak için yerin dibine girerek kaybolduğuna inanılmaktadır. Günümüzde bölgede farklı yapılar arkeologlar tarafından tespit edilebilmiştir. Bu yapılar şunlardır.

Büyük Tekla Bazilikası: Yer Altı Kilisesi'nin üzerine inşa olmuş, üç nefli ve zamanının Kilikya bölgesindeki en büyük kilisesidir. Günümüzde bölgede hâlâ görülebilir olan apsis duvarı bu bazilikanın bir parçasıdır.

Kubbeli kilise: Her ne kadar yapılan ilk yayınlarda bu kilisenin kubbeli olduğu iddia edilmiş olsa da, bu iddia çürütülmüştür. Günümüzde geriye çok az buluntuları kalan "Kubbeli" kilisenin ellips formlu atriuma açılan bir giriş bölgesi olduğu tahmin edilmektedir. Buradan bir tribelon yardımıyla mimarlık tarihinde hiddetli tartışmalara yol açan, üzeri nasıl örtüldüğü belirsiz olan bölüme girilmektedir. Güncel teoriye göre bu bölge bir tonoz ve statik nedenlerden ötürü ahşaptan bir piramit çatı ile örtülmekteydi. Arazinin dikleşen bir bölgesine inşa edildiği için, kubbeli kilisenin doğu kesiminde apsis ve pastoforyonların altına kiler benzeri tonozlu yapılar eklenmiştir.

Kuzey Kilisesi: Silifke'den gelen yol üzerinde görülen ilk kilisedir. 460-470 yılları arasında yaptırılmış olan üç nefli kilise hakkında bilgi yoktur.

Sarnıçlar: Bölgede literatürde sayısı 10a kadar çıkan sarnıç kalıntıları bulunmaktadır. Nispeten daha iyi durumda korunmuş olan ve Kilikya bölgesine alışık olmayan bir biçimde tuğlalar ile inşa edilmiş olan sarnıçların, bölgeye gelen Hristiyan hacılara şifalı su kaynağı olarak hizmet ettikleri tahmin edilmektedir. Sarnıçlar hakkındaki en güncel araştırma Urs Peschlow tarafından kaleme alınmıştır.^[1]

Hamam: Sarnıçlar ve "Kubbeli" kilise arasında bulunan hamamın bir kısmının hala toprak altında olduğu düşünülmektedir. Muhtemelen bölgeye gelen Hristiyan hacılar burada şifalı sular ile hastalıklarından arınmak istemekteydiler.

Bahsi geçen bu yapıların bir kısmının ya da tümünün Bizans İmparatorluğu döneminde İmparator Zeno tarafından inşa ettirilmiş olabileceği düşünülmektedir.

Ören yerinin bugünkü durumu[değiştir | kaynağı değiştir]

Ören yeri Kültür ve Turizm Bakanlığı denetimindedir. Yeraltı kilisesi elektrik ile aydınlatılmakta olup, giriş için bir de merdiven yapılmıştır. Bu kısım iyi durumdadır. Buna karşılık üç nefli kilise bir duvarı hariç yıkılmıştır. Kilisenin kuzeyinde yer alan hamam ise kısmen ayaktadır.^[2]

Bölgedeki çalışmalar - Arkeolojik kazı çağrısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Josef Strzygowski 1903 yılında kaleme aldığı eserinde, bilim camiasında tümden alıntılanan bir cümle kaleme almıştır. "Meriamlik muss ausgegraben werden."^[3] Meryemlik kazılmak zorundadır şeklinde çevrilebilecek olan bu cümleden hareketle Alman bilim insanları Ernst Herzfeld ve Samuel Guyer bölgede üç haftalık sistematik olmayan, en önemli yapıların planının ortaya çıkartılabileceği noktasal kazılar yapmışlardır. Günümüzde Mimarlık tarihçisi Metin Ahunbay yönetiminde bölgede yüzey araştırmaları düzenlense de, 1903 yılındaki Strzygowski'nin "Meryemlik kazılmak zorundadır" ifadesi literatürde sürekli olarak alıntılanmaktadır.

Tarihi metinlerde Ayatekla[değiştir | kaynağı değiştir]

Hristiyan bir hacı olan Egeria, 4. yüzyılda Kutsal Toprakları ziyaret ettikten sonra vatanına dönerken Tekla'nın kilisesini ziyaret etmiş ve gördüklerini kaleme almıştır. Egeria bu metinde Tekla ibadethanesinin bulunduğu bölgede hem kadınlar hem de erkekler için sayısız keşiş konutlarının bulunduğunu yazmakta ve ayrıca duvarlarla çevrili korunaklı bir kilisenin içerisinde Tekla'ya adanmış hoş bir martyrium olduğundan bahsetmektedir. (in medio murus ingens, qui includet ecclesiam, in qua est martyrium, quod martyrium satis pulchrum est)^[4]

Literatür[değiştir | kaynağı değiştir]

Türkçe[değiştir | kaynağı değiştir]

• Turgut Saner – Bilge Ar – Gizem Mater, Metin Ahunbay'ın İzinden: Ayatekla, Binbirkilise ve Dara/Anastasiopolis Araştırmalarından Özel Konular. Istanbul 2017, ISBN 978-605-4778-58-4
• Refakat Çiner, Ayatekla Kilisesinden Çıkarılan İskeletin Tetkiki, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi (Ankara 1964) 251-271. 22 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• M. Ahunbay, Binbirkilise ve Ayatekla 1996 Yüzey Araştırmaları, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 15. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1 (Ankara 1998) 59-69.
• M. Ahunbay, Binbirkilise (Karaman) ve Ayatekla (Silifke) Araştırmaları, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 16. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1 (Ankara 1999) 95-104.
• M. Ahunbay – T. Saner, Binbirkilise ve Ayatekla’da (Meryemlik) 1998 Araştırmaları, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 17. Araştırma Sonuçları Toplantısı 1 (Ankara 2000) 39-48.
• U. Almaç, Mersin, Silifke, Ayatekla (Meryemlik) Ören Yeri Yüzey Araştırma ve Belgeleme Çalışması 2014, Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2 (Ankara 2016) 289-300.

Yabancı diller[değiştir | kaynağı değiştir]

• Ernst Herzfeld, Samuel Guyer: Meriamlik und Korykos; Zwei christliche Ruinenstätten des rauhen Kilikiens. Manchester University Press, Manchester 1930
• Gabriele Mietke: Bauphasen und Datierung der Basilika von Meriamlik (Ayatekla). In: Ina Eichner, Vasiliki Tsamakda (Hrsg.): Syrien und seine Nachbarn von der Spätantike bis in die islamische Zeit. Reichert, Wiesbaden 2009, S. 37–56
• H. Hellenkemper, Die Kirchenstiftung des Kaisers Zenon im Wallfahrtsheiligtum der heiligen Thekla bei Seleukeia, 1985ISSN = 00837105, Wallraf-Richartz-Jahrbuch, 46/47,Freunde des Wallraf-Richartz-Museum und des Museum Ludwig e.V., 63-90. http://www.jstor.org/stable/24659402 2 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
• G. Dagron, Vie et miracles de sainte Thècle. Texte grec, traduction et commentaire, Subsidia Hagiographica 62 (Bruxelles 1978)

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]