Austerlitz, Alman yazar W. G. Sebald'in 2001 tarihli romanıdır. Yazarın ölümünden önce yayımlanan son kitabıdır. Roman, 1934 Prag doğumlu Yahudi bir bilim insanı olan Jacques Austerlitz hakkındadır. Austerlitz, akademik bir kariyer seçtikten sonra aile kökeni hakkında bilgi sahibi olur ve araştırma yapmaya başlar.

Romanın Anthea Bell tarafından yapılan İngilizce çevirisi National Book Critics Circle Award ve Independent Foreign Fiction Prize gibi ödüllere layık görülmüştür. BBC tarafından 2014 yılında yapılan bir listeye göre yüzyılın en önemli eserlerinden bir tanesi olan roman, 2019 yılında The Guardian gazetesince de 21. yüzyılın en iyi 100 kitabı içinde 5. sıradaydı.^[1]

Konusu[değiştir | kaynağı değiştir]

Kitabın ana karakteri olan Jacques Austerlitz, bir mimarlık tarihçisidir; 1967'de Anvers Merkez İstasyonu'nda çizim yapar ve fotoğraf çekerken romanın anlatıcısıyla karşılaşır ve arkadaş olur. Bu konuşma birçok konuşmanın başlangıcı olacak, 30 yıl içinde Anvers, Liège, Zeebrugge, Londra ve Paris gibi kentlerde buluşmaya devam edeceklerdir.

Sohbetlerinde iki arkadaş sıkça "kapitalist dönemin mimari üslubu" hakkında konuşurlar: Anvers Merkez İstasyonu'ndan Brüksel Adalet Sarayı'na ve François Mitterand'ın yaptırdığı Fransız Ulusal Kütüphanesi'ne. Başta bu gizemli adam kendisinden fazla bahsetmese de, yazarla aralarında bir öğretmen-öğrenci ilişkisi gelişir. Austerlitz bir süre sonra hayat hikâyesini anlatıcıyla paylaşır.

Jacques Austerlitz, Hitler'in Nazi rejiminin tehdit ettiği Çekoslovakya'dan Kindertransport yoluyla kaçarak 1939'da Britanya'ya çocuk mülteci olarak gelmiştir. Galler'de yaşayan bir din adamı ve eşinin evlatlık edindiği dört buçuk yaşındaki Austerlitz, çocukluğunu Bala, Gwynedd'de geçirir. Yaşlı üvey anne babası öldükten sonra Austerlitz geçmişinden ilk kez haberdar olur. Oxford Üniversitesi'ne gider ve Avrupa mimarisi hakkında çalışmalarına burada başlar. Geçirdiği bir nevrasteni krizinden sonra Prag'ı ziyaret eden Austerlitz, burada kayıp ailesinin yakın arkadaşı Vera'nın yardımıyla gerçek kimliği hakkında bilgi sahibi olmaya başlar. Austerlitz'in aktris ve opera sanatçısı annesi Theresienstadt toplama kampına gönderilmiş ve 1944 yılında orada ölmüştür.

Roman günümüz Fransa'sında devam eder ve Austerlitz'in babasının başına gelenleri öğrenmeye çalışmasını anlatır. Burada anlatıcıyla buluşan Austerlitz, 1959'da ilk nevrasteni krizinden sonra Paris'e ilk kez gelişini ve Marie de Verneuil adlı bir Fransız kadının sayesinde nasıl tekrar sağlığına kavuştuğunu anlatır. Anlatıcıya Londra'daki evinin anahtarını veren Austerlitz, onunla aynı zamanda Avrupa sanat tarihi ve kültürüne, ayrıca kendi hayatına dair belgeleri de paylaşır. Anlatıcı da Austerlitz'in ortadan kaybolmasından sonra kitabında bu arşivden fotoğraflar ve çizimler kullanır.

Üslubu ve yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Paragraflara ayrılmamış, uzun ve girift cümlelerle dolu olan metin, konudan konuya zıplar ve gerçekle kurgu arasında gezinir. Metnin arasına serpiştirilmiş gizemli fotoğraflar da kitabın melankolik havasını vurgular. Bu özellikleriyle Austerlitz, Sebald'in Vertigo, Satürn'ün Halkaları ve Göçmenler gibi önceki eserleriyle benzerlik gösterir.

Metnin bir diğer dikkat çekici özelliği de 30 yıllık süre içinde, bazen yıllar süren aralıklara rağmen aynı konuların sekteye uğramadan konuşulmaya devam etmesidir: "Austerlitz, Great Eastern Hotel'in barındaki o akşam da, uzun zaman sonra tamamen tesadüf eseri karşılaşmamızla ilgili tek bir söz etmeden, sohbeti aşağı yukarı bir zamanlar ara verdiğimiz yerden başlattı." Yan konuların tamamen çıkarılmasıyla metin inanılmaz derecede yoğunlaşır.

Kitap bir romandır: gerçek bilgiyle kurguyu birleştirir. Aynı zamanda bir biyografi örneğidir; kurgusal bir karakter olan Jacques Austerlitz'in hayatını belgeler ve görseller yardımıyla anlatır. Bu geçişkenliğiyle eser normalde birbirinden belirgin çizgilerle ayrılmış türler arasında özgürce gezinir.

Arka planı ve teması[değiştir | kaynağı değiştir]

Sebald, BBC'de Kindertransport'u anlatan Whatever Happened to Susi? isimli programı seyretmiştir. 1939 yılında 3 yaşındaki ikiz kardeşler Lotte ve Susi Bechhöfer, Yahudi çocukları Almanya'dan kurtaran Kindertransport yoluyla Londra'ya gelmişlerdir. Galli bir din adamı ve eşi, evlatlık edindiği kızlara yeni isimler vermiştir. Lotte'nin 35 yaşında beyin tümörü sonucu ölümünden sonra Susi Bechhöfer annelerinin Auschwitz'in gaz odalarında ölen Rosa Bechhöfer isimli genç bir kadın olduğunu, babalarının da Hitler'in ordusunda askerlik yapmış Otto Hald isimli bir Alman olduğunu öğrenir. Susi ailesinin geri kalanını bulmaya çalışır. Bu arayış esnasında kendi geçmişi hakkında karanlık sırları da öğrenir ve hayatını tekrar gözden geçirmek durumunda kalır. Sebald bir röportajında belgeselin bir kopyasını BBC'den istediğini ama alamadığını söylemiştir.^[2]

Kitapta su, zaman için bir metafor olarak kullanılır. Dolayısıyla kitapta suyla ilişkili motifler, örneğin Nuh'un Gemisi birkaç kere karşımıza çıkar.^[3]

Baskıları[değiştir | kaynağı değiştir]

• Austerlitz. Münih: C. Hanser, 2001.
• Austerlitz. çev. Anthea Bell. New York: Random House, 2001.
• Austerlitz. çev. Gülfer Tunalı. İstanbul: Can Yayınları, 2008.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• K24: "W. G. Sebald: Anlatının ara sokakları"4 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.