Askeriye veya ordu, ağırlıklı olarak savaşa yönelik, toplu olarak silahlı kuvvetler olarak da bilinen, ağır silahlı, son derece organize bir güçtür. Genellikle egemen devlet tarafından resmi olarak yetkilendirilir ve muhafaza edilir, üyeleri farklı askerî üniformalarıyla tanımlanabilir. Bir ordu, donanma, hava kuvvetleri, uzay kuvvetleri, deniz kuvvetleri veya sahil güvenlik gibi bir veya daha fazla askerî şubeden oluşabilir. Ordunun ana görevi genellikle devletin savunulması ve dış silahlı tehditlere karşı çıkarları olarak tanımlanır.

Geniş kullanımda, "silahlı kuvvetler" ve "askeriye" terimleri genellikle eşanlamlı olarak ele alınsa da, teknik kullanımda bazen bir ülkenin silahlı kuvvetlerinin hem askerî hem de diğer paramiliter kuvvetlerini içerebileceği bir ayrım yapılır. Tanınan bir devlete ait olmayan çeşitli yapıda düzensiz askerî güçler vardır; düzenli askerî güçlerle birçok özelliği paylaşsalar da, daha az sıklıkla basitçe "ordu" (askeriye) olarak adlandırılırlar.

Bir ülkenin ordusu, askerî konutlar, okullar, kamu hizmetleri, lojistik, hastaneler, yasal hizmetler, gıda üretimi, finans ve bankacılık hizmetleri gibi özel altyapıya sahip ayrı bir sosyal alt kültür olarak işlev görebilir. Savaşın ötesinde ordu, devletin ek onay gerektiren veya onay gerektirmeyen fonksiyonlarında; iç güvenlik tehditlerine karşı, nüfus kontrolü, siyasi gündemin desteklenmesi, acil servis hizmetlerin, yeniden yapılanma, kurumsal ekonomik çıkarların korunmasında, törenlerde ve millî onur muhafızlığı gibi işlerde görevlendirilebilir.^[1]

Askeriyenin bir parçası olarak askerlik yapma kayıtlı tarihten daha eskidir.^[2] Klasik antik çağın en kalıcı imgelerinden bazıları, askerî liderlerinin gücünü ve yeteneklerini tasvir eder. M.Ö. 1274, Kadeş Savaşı, Firavun Ramses II 'nin saltanatı için belirleyici noktalardan biri oldu ve anıtlarında bu alçak kabartmalarla anıldı. Bin yıl sonra, ilk birleşik Çin imparatoru Qin Shi Huang, tanrıları askerî gücüyle etkilemek için o kadar kararlıydı ki, kendini pişmiş toprak askerlerden oluşan bir orduyla gömdürdü.^[3] Romalılar, askerî meselelere büyük önem verdiler, gelecek nesillere konuyla ilgili birçok tez ve yazının yanı sıra cömertçe oyulmuş zafer takıları ve zafer sütunlarını bıraktılar.

Etimoloji ve tanımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Askeriye military kelimesinin İngilizcede kaydedilen ilk kullanımı, militarie, 1582 yılındaydı.^[4] Latince militaris (Latince asker miles), Fransızca üzerinden geçmiştir ancak etimolojisi belirsizdir. Bir öneriye göre mil-it yani bir vücuda, kütleye girmekten türemiştir.^[5] Kelime artık silah kullanımında yetenekli, askerî hizmette veya savaşmakta olan birilerini ifade etmekte kullanılmaktadır.^[6]

Bir isim olarak, askeriye genellikle bir ülkenin silahlı kuvvetlerine veya bazen, daha spesifik olarak, onları komuta eden kıdemli subaylara atıfta bulunur.^[4][6] Genel olarak, silahlı kuvvetlerin fizikselliği, personeli, teçhizatı ve işgal ettikleri fiziksel alanı ifade eder.

Bir sıfat olarak, ordu başlangıçta sadece askerlere ve askere atıfta bulunuyordu, ancak kısa sürede genel olarak kara kuvvetlerine ve meslekleriyle ilgili her şeye uygulanacak şekilde genişletildi.^[4] Hem Kraliyet Askerî Akademisi (1741) hem de Birleşik Devletler Askerî Akademisi'nin(1802) adları bunu yansıtmaktadır. Bununla birlikte, Napolyon Savaşları zamanında askerî, askerî hizmet, askerî istihbarat ve askerî tarih sözcükleri ile bir bütün olarak silahlı kuvvetlere atıfta bulunulmaya başlandı. Bu nedenle, artık silahlı kuvvet personeli tarafından gerçekleştirilen herhangi bir faaliyeti ifade etmektedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Askerî tarihin birkaç yönü vardır. Ana yönlerden biri, gelecekte daha etkin bir şekilde savaşmak için geçmiş başarılardan ve hatalardan ders çıkarmaktır. Bir diğeri, uyumlu askerî güçler yaratmak için kullanılan bir askerî gelenek duygusu yaratmaktır. Yine de, savaşları daha etkili bir şekilde önlemeyi öğrenmekte bir sebep olarak kabul edilebilir. Ordu hakkındaki insan bilgisi büyük ölçüde askerî çatışmalara (savaş), katılan ordularına, donanmalarına ve son zamanlarda hava kuvvetlerinin hem kayıtlı hem de sözlü tarihine dayanmaktadır.

Genellikle her ikisi de neredeyse tüm metinlerde geçmesine rağmen, askerî tarihin iki türü vardır: bir çatışmanın nedenleri, davranışın doğası, sonu ve etkileri hakkında herhangi bir açıklama sunmadan vakaları kaydedildiği tanımlayıcı tarih; ve çatışmaların nedenleri, doğası, sonu ve sonrası hakkında açıklamalar sunmayı amaçlayan analitik tarih; çatışmaların bir bütün olarak bilgi ve anlayışını elde etmenin bir yolu olarak ve daha iyi kavramlar veya yöntemler önermek için gelecekte hataların tekrarlanmasını önlemek ya da yeni teknoloji ihtiyacını savunmak için.

Organizasyon[değiştir | kaynağı değiştir]

Askerî teknolojinin artmakta olan önemine rağmen, askerî faaliyet her şeyden önce insanlara bağlıdır. Örneğin, 2000 yılında İngiliz Ordusu doktrin beyanında "Adam^a (insan) hâlâ savaşın ilk silahıdır." şeklinde belirtmiştir.^[7]

Rütbe ve görev[değiştir | kaynağı değiştir]

Askerî teşkilat, askerî rütbeye bölünen katı bir komuta hiyerarşisi ile karakterize edilir ve rütbeler normal olarak subaylar (örn. albay), astsubaylar (örn. kıdemli çavuş) ve en düşük rütbedeki personele (örn. er) kadar gruplanır (otorite bu sıralamada aşağı doğru azalmaktadır). Kıdemli subaylar stratejik kararlar alırken, kendilerine bağlı askerî personel (askerler, denizciler, deniz piyadeleri veya havacılar) bunları yerine getirir. Rütbe unvanları askerî kuvvete ve ülkeye göre değişmekle birlikte, rütbe hiyerarşisi dünya çapındaki tüm devlet silahlı kuvvetleri için ortaktır.

İstihbarat[değiştir | kaynağı değiştir]

Bir sonraki gereklilik, ordunun karşı karşıya gelmesi muhtemel tehditleri tanımlaması için oldukça temel bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkıyor. Bu amaçla, komuta kuvvetleri ve diğer orduların yanı sıra çoğu zaman sivil personel bu tehditlerin tanımlanmasına katılır. Bu aynı zamanda bir örgüt, bir sistem ve toplu olarak askerî istihbarat adı verilen bir süreçtir.

Yetenek geliştirme[değiştir | kaynağı değiştir]

Genellikle askerî "güç" olarak adlandırılan yetenek gelişimi, tartışmasız insanlık tarafından bilinen en karmaşık faaliyetlerden biridir; çünkü aşağıdakileri belirlemeyi gerektirir: belirlenen tehditlere karşı koymak için stratejik, operasyonel ve taktiksel yetenek gereksinimleri; edinilen yeteneklerin kullanılacağı stratejik, operasyonel ve taktik doktrinler; öğretilerin yürütülmesinde yer alan kavramların, yöntemlerin ve sistemlerin tanımlanması; bunların savaşta kullanımları için yeterli miktarda ve kalitede üretecek üreticiler için tasarım spesifikasyonlarının oluşturulması; kavram, yöntem ve sistemlerin satın alınması; kavramları, yöntemleri ve sistemleri en etkin ve verimli kullanacak bir kuvvet yapısı oluşturmak; askerî eğitim, öğretim ve uygulama sağlayarak bu konsept, yöntem ve sistemleri kuvvet yapısına entegre etmek; savaş şartlarında askerî organizasyonları devamlılığını ve performansının kesilmesine izin vermeyecek şekilde, personele verilen sağlık hizmetleri, ekipmanın bakımını da içine alarak askerî lojistik sistemi oluşturmak; yaralı personelin iyileşmesini sağlayacak hizmetler ve hasarlı ekipmanı tamir edecek ve son olarak demobilizasyonu sağlacak, barış zamanı gerekliliklerine göre savaş stoğu fazlasını düzenleyecek.

Askerî güç göstergesi
Ortalama sıralama	Ülke	Final askerî güç skoru	Aktif personel ('000)	Tank	Hava aracı	Saldırı helikopterleri	Uçak gemileri	Denizaltılar
1		0.94	0.90	0.86	0.95	0.95	0.95	0.95
2		0.80	0.81	0.95	0.90	0.90	0.52	0.86
3		0.79	0.95	0.90	0.86	0.86	0.52	0.90
4		0.72	0.38	0.38	0.76	0.81	0.76	0.81
5		0.69	0.86	0.81	0.81	0.19	0.76	0.76
6		0.61	0.33	0.24	0.67	0.43	0.90	0.57
7		0.52	0.76	0.57	0.71	0.71	0.05	0.67
8		0.52	0.52	0.33	0.38	0.57	0.76	0.43
9		0.50	0.19	0.14	0.52	0.67	0.52	0.57
10		0.47	0.57	0.67	0.57	0.57	0.05	0.67
11		0.41	0.71	0.62	0.48	0.48	0.05	0.52
12		0.34	0.62	0.76	0.62	0.38	0.05	0.14
13		0.32	0.43	0.52	0.43	0.76	0.05	0.14
14		0.32	0.24	0.71	0.33	0.48	0.05	0.33
15		0.30	0.05	0.05	0.10	0.24	0.52	0.43
16		0.28	0.48	0.43	0.24	0.14	0.52	0.05
17		0.23	0.14	0.48	0.19	0.29	0.05	0.33
18		0.19	0.29	0.19	0.29	0.33	0.05	0.14
19		0.12	0.67	0.29	0.05	0.10	0.05	0.10
20		0.10	0.10	0.10	0.14	0.05	0.05	0.14
Puanlandırmada bileşenleri yüzde ağırlıkları: Aktif personel (5%), tanklar (10%), saldırı helikopterleri (15%), hava araçları (20%), uçak gemileri (25%), denizaltılar (25%).
Kaynak: Şekil 56, Sayda 41, Credit Suisse (Eylül 2015)[8]

Savaşta[değiştir | kaynağı değiştir]

Stratejik zafer[değiştir | kaynağı değiştir]

Askerî strateji, savaşta ve askerî seferlerde kuvvetlerin bir başkomutan tarafından yönetilmesi, ulusal ve müttefik olarak bir bütün halinde büyük askerî kuvvetlerin veya orduların, donanmaların ve hava kuvvetlerinin bileşen unsurlarının kullanılması; ordu grupları, deniz filoları ve çok sayıda hava taşıtı gibi. Askerî strateji, savaşan devletlerin, geniş bir görüşle olası sonuçlarından çıkarımlarını ve komuta yapısının dışından gelen endişeleri de içeren, uzun vadeli politikalarının projeksiyonudur. Askerî strateji, sahadaki güçlerin yönetimi ve aralarındaki çatışmadan ziyade savaş tedariki ve planlamayla ilgilidir. Stratejik askerî planlamanın haftaları kapsayabilir, ancak daha çok aylar hatta yıllardır.^[9]

Operasyonel zafer[değiştir | kaynağı değiştir]

Operasyonel hareketlilik, savaş ve askerî doktrin içinde, taktiklerin dakik detaylarını stratejinin kapsayıcı hedefleriyle koordine eden komuta seviyesidir. Operasyonel sanat ile eş anlamlıdır.

Taktik zafer[değiştir | kaynağı değiştir]

Askerî taktikler, doğrudan çatışmada düşmanla çarpışmak ve yenmenin yollarıyla ilgilidir. Askerî taktikler genellikle saatler veya günler boyunca birlikler tarafından kullanılır ve bölüklerin, taburların, alayların, tugayların ve tümenlerin, deniz ve hava kuvvetleri eşdeğerlerinin, belirli, çok yakındaki görev ve amaçlarına odaklanır.^[10]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünyadaki silahlı kuvvetler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Lübnan ekonomi forumu tarafından düzenlenen, Askerî harcamaların GSYİH'da % 16 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Dünya Bankası kamu verilerinden alınmıştır.