Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. Kaynak ara: "Amerikan emperyalizmi" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Ekim 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)

Amerikan emperyalizmi terimi, Amerikan siyasi, ekonomik, kültürel, medya ve askeri etkisinin Amerika Birleşik Devletleri sınırlarının ötesine yayılmasıdır. Bu terim ilk kez Meksika-Amerika Savaşı sırasında, 1846 yılında kullanılmıştır. Yorumcuya bağlı olarak, doğrudan askeri fetih yoluyla emperyalizmi içerebilir; gambot diplomasisi; eşit olmayan antlaşmalar; tercih edilen grupların sübvansiyonu; Rejim değişikliği; veya özel şirketler yoluyla ekonomik nüfuz, ardından söz konusu çıkarlar tehdit edildiğinde potansiyel olarak diplomatik veya zorlayıcı müdahale olabilir.^[1][2]

Amerikan emperyalizmini ve yayılmacılığını devam ettiren politikaların genellikle 19. yüzyılın sonlarında "Yeni Emperyalizm" ile başladığı kabul edilir,^[3] ABD kendisini ve topraklarını hiçbir zaman resmi olarak bu şekilde tanımlamamış olsa da Max Boot, Arthur M. Schlesinger Jr. ve Niall Ferguson^[4] ve diğer yorumcular ABD'yi yeni sömürgecilik uygulamakla suçladılar—bazen hegemonyanın modern biçimi olarak tanımlanır— gayri resmi bir imparatorlukta askerî güç yerine ekonomik gücü kullanan; "yeni sömürgecilik" terimi zaman zaman modern zaman emperyalizmi ile çağdaş bir eşanlamlı olarak kullanılmıştır.

ABD'nin yabancı ülkelerin içişlerine müdahale edip etmeyeceği sorusu, ülke tarihi boyunca iç siyasette çok tartışılan bir konu olmuştur. Müdahaleciliğin karşıtları, ülkenin kökeninin denizaşırı bir krala isyan eden eski bir koloni ve Amerikan değerleri olan demokrasi, özgürlük ve bağımsızlık olduğuna işaret ettiler. Tersine, müdahaleciliğin ve emperyalist olarak etiketlenen Amerikan başkanlarının destekçileri - özellikle Andrew Jackson, James K. Polk, William McKinley, Theodore Roosevelt ve William Howard Taft - ticaret ve borç yönetimi gibi Amerikan ekonomik çıkarlarını geliştirmenin gerekliliğini öne sürerek çeşitli ülkelerdeki müdahaleleri (veya tümünün ele geçirilmesini) haklı çıkardı; 1823 tarihli Avrupa karşıtı Monroe Doktrini'nde ortaya çıkan Batı Yarımküre'de Avrupa müdahalesinin (sömürge veya başka türlü) engellenmesi; ve dünya çapında "düzeni" korumanın faydaları yer alıyordu.

Geçmiş[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikan Emperyalizmi terimi ilk kez Meksika-Amerika Savaşı sırasında, 1846 yılında kullanılmıştır. Sovyetler Birliği kurulduktan sonra ABD başkanı Wilson, Sovyet Rusya'ya yabancı müdahalesini özendirenlerin başında gelmiştir.^[5]

Genel bakış[değiştir | kaynağı değiştir]

Dönemlere rağmen Yerli Amerikalılarla savaşlar, yerli topraklara doğru genişleyen Amerikalı sömürgeciler için önemli toprak kazanımlarıyla sonuçlandı. Yerli Amerikalılarla savaşlar aralıklı olarak bağımsızlıktan sonra devam etti ve Avrupalı-Amerikalı yerleşimci için Kızılderililerin çıkarılması olarak bilinen bir etnik temizlik kampanyası kazanıldı. Bu topraklar kıtanın doğu tarafında daha değerli bir bölgeydi.

George Washington, 1800'lere kadar süren bir Amerika Birleşik Devletleri müdahaleciliği politikası başlattı. Amerika Birleşik Devletleri, daha fazla Avrupa sömürgeciliğini durdurmak ve Amerikan kolonilerinin daha da büyümesine izin vermek için 1821'de Monroe Doktrini'ni ilan etti, ancak Pasifik Okyanusu'na bölgesel genişleme arzusu Manifest Destiny doktrininde açıktı. Devasa Louisiana satın alımı barışçıldı, ancak 1846'daki Meksika-Amerika Savaşı, Meksika topraklarının ilhakı ile sonuçlandı.^[6][7] Öğeler ABD yanlısı genişlemeye çalıştı. Meksika ve Orta Amerika'daki cumhuriyetler veya ABD eyaletleri; 1855'te Nikaragua'ya müdahale etti. Teksas Senatörü Sam Houston, Senato'da "Birleşik Devletler'in Meksika, Nikaragua, Kosta Rika, Guatemala, Honduras ve San Salvador eyaletleri üzerinde etkin bir koruyuculuk ilan etmesi ve sürdürmesi" için bir karar bile önerdi. ABD'nin Meksika ve Karayipler'e yayılması fikri, köle devletlerin politikacıları arasında ve ayrıca Nikaraugual8 Transit'teki (Atlantik ve Pasifik Okyanusları'nı Panama Kanalı'ndan önce birbirine bağlayan yarı kara ve ana ticaret yolu) bazı iş adamları arasında popülerdi. Başkan Ulysses S. Grant 1870'te Dominik Cumhuriyeti'ni ilhak girişiminde bulundu, ancak Senato'nun desteğini alamadı.

Müdahale etmeme İspanya-Amerika Savaşı ile tamamen terk edildi. Amerika Birleşik Devletleri, İspanya'nın geri kalan ada kolonilerini satın aldı ve Başkan Theodore Roosevelt, Filipinler'in alınmasını savundu. ABD, Latin Amerika'yı Roosevelt Corollary altında denetledi ve bazen orduyu Amerikan ticari çıkarlarını desteklemek için kullandı. Emperyalist dış politika Amerikan halkıyla tartışmalıydı ve iç muhalefet Küba'nın bağımsızlığına izin verdi, ancak 20. yüzyılın başlarında ABD Panama Kanalı bölgesini ele geçirip Haiti ve Dominik Cumhuriyeti'ni işgal etti. Amerika Birleşik Devletleri, Latin Amerika için İyi Komşu politikası da dahil olmak üzere, I. Dünya Savaşı'ndan sonra müdahaleci olmayan güçlü bir politikaya geri döndü. Dünya Savaşı'ndan sonra, Japonya'ya karşı mücadele sırasında ele geçirilen birçok Pasifik adasını yönetti. Kısmen bu ülkelerin ordularının tehdit edici bir şekilde büyümesini önlemek ve kısmen de Sovyetler Birliği'ni kontrol altına almak için ABD (aynı zamanda NATO'nun bir parçası olan) Almanya'yı ve Japonya'yı (Karşılıklı Barış Antlaşması aracılığıyla savunma sözü verdi) daha önce savaşta mağlup etmişti. Şimdi bağımsız demokrasiler olmasına rağmen ABD, her ikisinde de önemli askeri üslere sahiptir.

Soğuk Savaş, Amerikan dış politikasını komünizme karşı koyma yönünde yeniden yönlendirdi ve hâkim ABD dış politikası, nükleer silahlı bir küresel süper güç rolünü benimsedi. Truman Doktrini ve Reagan Doktrini ABD'nin misyonu özgür olan insanları demokratik olmayan bir sisteme karşı korumak olarak tanımlamasına rağmen, anti-Sovyet dış politika zorlayıcı ve ara sıra örtülü hale geldi. ABD'nin rejim değişikliğine katılımı, İran'ın demokratik olarak seçilmiş hükümetini devirmesi, Küba'daki Domuzlar Körfezi istilası, Grenada'nın işgali, zorlu dış seçimler, uzun ve kanlı Vietnam Savaşı, "güç küstahlığı" ve uluslararası hukuk ihlalleri konusunda yaygın eleştirilere yol açtı. ABD'yi yeni sömürgecilik biçimi ile suçlayan Martin Luther King Jr. ile birlikte bir "imparatorluk başkanlığından" çıkıldı.^[8]

Birçoğu, Kuveyt'in düşmanca işgalini tersine çevirmesine rağmen, Soğuk Savaş sonrası 1990-91'i Körfez Savaşı'nın ABD petrol çıkarları tarafından motive edildiğini gördü. 2001'deki 11 Eylül saldırıları sonrasında, ABD saldırganları barındıran Taliban'ı devirmek için Afganistan'ı işgal ettiğinde emperyalizmle ilgili sorular yeniden gündeme geldi ve Irak 2003'te savaşa girdi. ABD yanlış bir şekilde kitle imha silahlarına sahip olduğunu iddia etti. İşgal, Irak'ın Baasçı hükümetinin çökmesine ve Geçici Koalisyon Otoritesi ile değiştirilmesine yol açtı. İşgalin ardından, Koalisyon güçlerine ve yeni seçilen Irak hükûmetine karşı bir ayaklanma başladı ve Irak'ta mezhepsel iç savaş meydana geldi. Irak Savaşı, ülkenin petrol endüstrisini on yıllardır ilk kez ABD firmalarına açtı^[9] ve birçoğu işgali savundu ve uluslararası hukuku ihlal etti. 2018 itibarıyla her iki savaşta da yaklaşık 500.000 kişi öldürüldü.^[10]

Bölgesel edinim açısından, Birleşik Devletler bitişik olmayan Alaska da dahil olmak üzere Kuzey Amerika kıtasındaki tüm satın alımlarını (oy haklarıyla) entegre etti. Hawaii ayrıca anakara ile eşit temsil edilen bir eyalet haline geldi, savaş sırasında elde edilen diğer ada yetki alanları Guam, Porto Riko, Virjin Adaları, Amerikan Samoa ve Kuzey Mariana Adaları'dır. (Federal hükûmet, 1993'te resmi olarak Hawaii hükûmetinin devrilmesi nedeniyle özür diledi.)

Soğuk Savaş sırasında diplomatik ilişkileri koparan Küba'ya askeri üs hakları karşılığında federal hükûmet programlarında yer teklif edildi. Amerika Birleşik Devletleri, II. Dünya Savaşı'ndan sonra (1934'te Tydings–McDuffie Yasası ile Filipinler için on yıllık bir bağımsızlık geçişini başlatmış olarak) Avrupa'nın sömürgesizleştirme savunucusuydu. Buna rağmen, ABD'nin bir "Amerikan Yüzyılı"nda gayri resmi bir küresel öncelik arzusu, onları ulusal kurtuluş hareketlerine itti.^[11] Amerika Birleşik Devletleri şimdi Yerli Amerikalılara vatandaşlık verdi ve bir dereceye kadar kabile egemenliği tanıdı.

Toprak genişlemesi[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD toprak bakımından en geniş haline II. Dünya Savaşı'nın hemen sonrasında Almanya ve Avusturya ile Uzak Doğu'da Japonya teslim olunca Filipinler'in bağımsızlığının hemen öncesinde ulaştı.

ABD ordusunun yaptığı katliamlar[değiştir | kaynağı değiştir]

1949: Askeri darbeye destek[değiştir | kaynağı değiştir]

CIA, Suriye'nin seçilmiş hükûmetini deviren askerî darbeyi destekledi.

1953: İran askeri darbesi[değiştir | kaynağı değiştir]

CIA, İran'da demokratik yollarla seçilmiş Musaddık hükümetinin devrilmesine yardımcı oldu. Musaddık, İngiliz petrol şirketlerinin elindeki tesisleri kamulaştırmıştı. Musaddık devrildikten sonra, İran'da 25 yıl süren ve İran halkının binlerce insanının ölümüne neden olan Şah Muhammed Rıza Pehlevi diktatörlüğüne yol açılmış oldu.

1956: Mısır'a yaptırımlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Mısır sosyalist ülkelerden de silah almaya başlayınca, ABD, Asvan barajı için Mısır'a taahhüt ettiği mali yardımı kesti. Aynı yıl, İsrail, İngiltere ve Fransa Mısır'ı işgal etti. ABD işgali desteklemedi, ama NATO üyesi ülkelerin işgale katılması, bölgedeki Amerikan düşmanlığını körükledi.

1958: Lübnan'a askeri müdahale[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikan birlikleri, 'istikrarı' korumak amacıyla Lübnan'a askerî müdahalede bulundu.

1960: Suikast girişimi[değiştir | kaynağı değiştir]

Iraklı lider Abdülkerim Kasım'a karşı başarısız bir suikast girişiminde bulundu.

1963: Komünistilerin katledilmesi[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika, Irak Baas partisine öldürülecek komünistlerin listesini verdi. 70'li yıllarda Saddam Hüseyin'in başkan olacağı Baas partisi, listede yer alan komünistlerin tümünü katletti.

1967: Arap-İsrail savaşına müdahalesi[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD, Birleşmiş Milletler 244 nolu Güvenlik Konseyi kararının uygulanmasına yönelik bütün çabaları bloke etti. 244 nolu karar, 1967 Arap-İsrail savaşından sonra İsrail'in işgal ettiği topraklardan geri çekilmesine yönelikti.

Suriye'nin Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ)'yü desteklemesi durumunda, 1970 yılında İsrail ve ABD, Ürdün'e destek olmak üzere müdahale etmeye hazırlanıyordu.

1972: Barış girişimini engellemesi[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD, Enver Sedat'ın 1972'de İsrail ile Mısır arasında bir barış anlaşması imzalanması yönündeki gayretlerini engelledi.

Arap-İsrail savaşlarına tek yönlü müdahalesi[değiştir | kaynağı değiştir]

1973'te ABD'nin İsrail'e verdiği askeri yardım, Suriye ve Mısır'la yapılan savaşın kaderini değiştirdi.

1973-1975 Irak'ın iç işlerine müdahale[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD, Irak'taki Kürt ayaklanmasını önce destekledi. İran, 1975'te Irak'la anlaşmaya varıp sınırları kapatınca, Irak, Kürtlere karşı katliama girişti. Amerika, katliamdan kaçan Kürtleri mülteci olarak kabul etmedi. Kissinger'in çok sonraları yaptığı açıklamaya göre, 'örtülü eylemler misyonerlik faaliyeti ile karıştırılmamalıdır'.

1978-1979 İran'ın içişlerine müdahale[değiştir | kaynağı değiştir]

İran halkı Şah'a karşı kitlesel gösterilere başladı. ABD ise hedefteki Şah'ı "kayıtsız, şartsız" desteklediğini beyan etti ve Şah'a kuvvet kullanması tavsiyesinde bulundu. ABD, son ana kadar bir askerî darbe düzenleyip Şah'ın iktidarını kurtarmaya çalıştı, ancak operasyon başarılı olmadı.

1979-1988 Afganistan'ın içişlerine müdahale[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD, Afganistan'da kurulan sosyalist hükûmete karşı tepki gösterdi ve daha Sovyetler müdahale etmeden altı ay öncesinden başlayarak şeriatçı Afgan mücahitlerine gizlice yardım göndermeye başladı. 10 yıl içinde, ABD'nin Afgan mücahitlerine yaptığı silah ve eğitim yardımlarının parasal tutarı 3 milyar doları aştı^{[kaynak belirtilmeli]}.

1980-88: İran-Irak savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Irak, İran'ı işgal ettiğinde, ABD; işgali kınayan bütün Güvenlik Konseyi karar ve eylemlerine muhalefet etti. Bu işgal süresince, ABD Irak'ı terörü destekleyen ülkeler ve kuruluşlar listesinden çıkardı ve Amerikan menşeli silahların Irak'a satışına izin verdi. Yine aynı savaş esnasında, ABD, bu kez İsrail'in İran'a silah satmasına izin verdi.

1985 yılına gelindiğinde, ABD kamuoyu yoklamasından gizli olarak İran'a bu kez doğrudan silah satmaya başladı. Bu silah satışı, daha sonraları siyasi tarihe 'İran-Kontra skandalı' olarak geçecekti. Amerika, İran'a sattığı silahların ve ABD içinde sattırdığı uyuşturucuların parası ile Nikaragua'da sosyalist Sandinista'lara karşı savaşan kontr-gerillaların silah ve eğitim giderlerini finanse etti. Aynı dönemde, ABD Irak'a istihbarat yardımında bulundu. Irak, 1984'te kimyasal silah kullandı. ABD, Irak'la diplomatik ilişki kurdu. 1987 yılında, ABD deniz filosunu Irak'a destek olmak amacıyla Basra Körfezi'ne gönderdi, gemilerden birinden açılan ateş sonucu sivil bir İran uçağı düşürüldü ve 290 kişi öldürüldü.

1981 ve 1985 yılları[değiştir | kaynağı değiştir]

Libya açıklarında, tek amacı Kaddafi'yi provoke etmek olan askeri manevralar yapan Amerika Birleşik Devletleri Ordusu, 1981 yılında bir Libya uçağının füzelerinden birini ateşlemesinin ardından misilleme olarak iki Libya uçağını düşürüldü. 1986 yılında, Libya'nın herhangi bir hedefe yönelmeyen füze ateşinin ardından, ABD, Libya sahil güvenlik botlarına ve kıyıdaki tesislerine hava saldırısında bulundu ve 72 kişi öldürdü. Berlin'de bir gece kulübünde patlayan bomba iki kişinin ölümüne neden oldu. ABD, bombalama emrini Kaddafi'nin verdiğini iddia etti ve Libya'ya saldırdı. Yoğun hava saldırısı sonucunda yüzlerce sivil insan öldürüldü. Ölenler arasında Kaddafi'nin evlat edindiği çocuklarından biri de vardı.

1982'de ise ABD, İsrail'in Lübnan'ı işgaline yeşil ışık yaktı. İsrail, Lübnan'da 10.000'den fazla insan öldürdü. ABD, İsrail'in Amerikan menşeli silahları savunma amacı dışında kullanması nedeniyle silahların kullanımını engellemeyeceğini bildirdi. Amerikan müfrezeleri 1983'te çok uluslu barış gücünün üyelerinden biri olarak Lübnan'a girdi. İç savaşa müdahalelerde bulundu. Sahile yerleştirilen Amerikan barakalarına yapılan bir intihar saldırısından sonra Amerikan birlikleri geri çekildi. Yine 1984 yılında Afganistan'da, ABD'nin desteklediği şeriat odaklı teröristler sivil uçaklara ateş açtılar.

1988: Halepçe katliamı ve sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

Saddam Hüseyin, Halepçe'ye kimyasal bomba saldırısında bulundu ve yüzlerce Iraklı Kürdün ölümüne sebep oldu. ABD, her ne kadar tezat gibi görünse de, bu olaydan sonra Irak'la mevcut ekonomik ilişkilerini arttırıp geliştirmeye karar verdi. Yine ABD, Saddam Hüseyin öncülüğünde gerçekleştirilen El-Enfal Operasyonu'na yönelik bir girişimde bulunmadı.

1990-1991 yılları arası[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD'nin dolaylı olarak ses çıkarmayacağını ima etmesi üzerine, Irak, Kuveyt'i işgal etti. Ancak, Kuveyt'in işgali üzerine derhal Irak'la ilişkileri kopardı ve uluslararası bir koalisyon oluşturma çabasına girişti. İşgal devam ederken, Irak'ın sorunun diplomatik yollardan çözümü için yaptığı bütün hamleler reddedildi. Irak'a karşı aslolarak ABD'nin öncülüğünde uluslararası koalisyonun katıldığı bir savaş başlatıldı. Bütün sivil altyapı hedefe kondu. Irak bir yandan yok edilmeye çalışılırken, diğer yandan güneydeki Şiilerin ve kuzeydeki Kürtlerin ayaklanmasına ABD tarafından 'istikrarı bozar' gerekçesiyle karşı çıkıldı. Kürtlerin ele geçirilen Irak silahlarına el koymasına da karşı çıktı; ama aynı zamanda Irak'ın Kürtlere ve Şiilere karşı helikopter uçuşları yapması da engellenmedi.

1991: Irak savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

Irak'a karşı ekonomik yaptırımlar uygulanmaya başlandı. Yaptırımları delmeye yönelik her hareket ABD ile İngiltere tarafından engellendi. İlaç ambargosunu da içeren bu yaptırımlar sonucunda on binlerce insan öldü. BM Güvenlik Konseyi, Saddam Hüseyin'in kitle imha silahları geliştirme programlarına son vermesi şartıyla yaptırımların kalkabileceğini söylemesine karşın, dönemin ABD hükûmeti, yaptırımların Saddam Hüseyin iktidarda kaldığı müddetçe devam edeceğinin herkes tarafından bilinmesi gerektiğini söyledi.

1993 yılına gelindiğinde; ABD, Irak'a füze saldırısı başlattı. Gerekçesi meşru müdafaa. Niye mi meşru müdafaa? Çünkü, CIA'nın iddiasına göre, Irak gizli servisi, füze saldırısından hem de iki ay önce, şimdiki başkanın babası George Bush'a suikast girişiminde bulunmuş. Kim bulunmuş, nerede, ne zaman, nasıl soruları her zamanki gibi havada kalmaya mahkûmdu elbette.

1998: Kimyasal Silah operasyonu[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD ile İngiltere, Irak'ın kimyasal silah ürettiğini iddia ettikleri tesislere saldırı düzenlediler.

1998: Sudan'a saldırı[değiştir | kaynağı değiştir]

Tanzanya ve Kenya'daki Amerikan büyükelçiliklerine saldırının arkasında olduğu gerekçesiyle, misillemede bulunmak amacıyla Sudan'a saldırı düzenledi. Kimyasal ve biyolojik silah üretim fabrikası olduğunu iddia ettikleri 2 tesis bombalandı ve yerle bir edildi. Daha sonra, fabrikalardan birinin oyuncak fabrikası, diğerinin ise, Sudan'ın ilaç ihtiyacının yarısını temin etme kapasitesinde bir ilaç fabrikası olduğu anlaşıldı. Bu saldırıda 300'e yakın insan öldürüldü. Amerika, daha sonra tesislerin kimyasal silah ürettikleri konusunda herhangi bir kanıt olmadığını açıkladı.

2000'li yıllar ve günümüz[değiştir | kaynağı değiştir]

Irak[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD dış politikası tartışması[değiştir | kaynağı değiştir]

İlhak bir ulusun genişlemesinde çok önemli bir araçtır, çünkü bir toprak bir kez ilhak edildikten sonra üstün muadilinin sınırları içinde hareket etmelidir. Amerika Birleşik Devletleri Kongresi'nin yabancı bir bölgeyi ilhak etme yeteneği, Kongre Dış İlişkiler Komitesi'nin bir raporunda açıklanmaktadır: "Eğer Kongre'nin yargısına göre, böyle bir önlem güvenli ve akıllıca bir politika tarafından destekleniyorsa veya Hawaii halkına borçlu olduğumuz veya ulusal kalkınmamız ve güvenliğimiz için gerekli olan, ilhak edilmek üzere ülkenin tanınmış hükümetinin rızasıyla ilhakı haklı çıkarmak için yeterli olan doğal görev."^[12]

Bir bölgeyi ilhak etmeden önce, Amerikan hükûmeti 1800'lerin sonlarında kabul edilen çeşitli yasalar aracılığıyla hala muazzam bir güce sahipti. Platt Kanun Değişikliği, Küba'nın yabancı ülkelerle herhangi bir anlaşma yapmasını engellemek için kullanıldı ve ayrıca Amerikalılara kendi topraklarında donanma istasyonları inşa etme hakkı verdi.^[13] Amerikan hükûmetindeki üst düzey yetkililer, bağımsızlığın tanınması veya kısıtlanmasıyla ilgili konularda kendilerini en yüksek otorite olarak belirlemeye başladılar.^[13]

28 Nisan 2003'te Al Jazeera'de ABD'nin "imparatorluk inşa edip etmediği" sorulduğunda, Savunma Bakanı Donald Rumsfeld, "Biz imparatorluk peşinde değiliz. Biz emperyalist değiliz. Hiç olmadık."^[14]

Bununla birlikte, tarihçi Donald W. Meinig, Amerika Birleşik Devletleri'nin emperyal davranışının en azından Louisiana'nın satın alımı'na dayandığını söylüyor ve bunu "emperyal bir kazanım - bir kişinin saldırgan tecavüzü anlamında emperyal" olarak tanımlıyor. bir başkasının topraklarında, o halkın yabancı yönetimine boyun eğdirilmesiyle sonuçlanır." ABD'nin Yerli Amerikalılara yönelik politikalarının "onları emperyal arzulara daha uygun bir şekilde uyan bir halk haline getirmek için tasarlandığını" söyledi.^[15]

Charles A. Beard gibi 20. yüzyılın başlarındaki yazarlar ve akademisyenler müdahalecilik yapmamayı (bazen "izolasyonizm" olarak anılır) desteklemek için Amerikan politikasını şu şekilde tartıştılar: Anayasa'nın yazılmasına kadar uzanan çıkarcı yayılmacılık tarafından yönlendiriliyor. Bugün birçok politikacı aynı fikirde değil. Pat Buchanan, modern ABD'nin imparatorluk yöneliminin "Kurucu Babaların genç Cumhuriyet'in olmasını amaçladıklarından çok uzak" olduğunu iddia ediyor.^[16]

Andrew Bacevich, ABD'nin dış politikasını Soğuk Savaş sonrasında temelden değiştirmediğini ve kontrolünü dünya genelinde genişletme çabasına odaklanmaya devam ettiğini savunuyor.^[17] Soğuk Savaş'ın sonunda hayatta kalan süper güç olarak ABD, varlıklarını yeni yönlere odaklayabilir; politikadan sorumlu eski Savunma Bakan Yardımcısına göre Paul Wolfowitz, 1991.^[18] Harvard Üniversitesi Olin Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Başkanı Stephen Peter Rosen şu iddiada bulunuyor;

Askeri güçte ezici bir üstünlüğe sahip olan ve bu gücü diğer devletlerin iç davranışlarını etkilemek için kullanan bir siyasi birime imparatorluk denir. Birleşik Devletler toprakları kontrol etmeye veya imparatorluğun denizaşırı vatandaşlarını yönetmeye çalışmadığı için, dolaylı bir imparatorluğuz ama yine de bir imparatorluğuz. Bu doğruysa amacımız bir rakiple savaşmak değil, emperyal konumumuzu korumak ve emperyal düzeni sağlamaktır.^[19]

Politik aktivist Noam Chomsky'de Rıza Üretimi: Kitle İletişim Araçlarının Ekonomi Politiği'nde, istisnacılığın ve emperyalizmin inkârının, sistematik bir propaganda stratejisinin sonucu olduğunu, "fikir üretmenin" sonucu olduğunu savunuyor. süreç diğer ülkelerde uzun süredir anlatılıyor.^[20]

Thorton, "[...] emperyalizm, olayların kendilerinin tanımından çok, bir dizi olaya tepki veren duygunun adıdır. Sömürgeleştirmenin analistler ve analojiler bulduğu yerde, emperyalizm haçlılarla lehte ve aleyhte mücadele etmelidir." ^[21] Siyaset teorisyeni Michael Walzer, ABD'nin dünyadaki rolünü açıklamak için hegemonya teriminin imparatorluktan daha iyi olduğunu savunuyor.^[22] Siyaset bilimcisi Robert Keohane, United'ı tanımlamak için 'imparatorluk' kelimesinin kullanılmasının "dengeli ve incelikli bir analize ... yardımcı olmadığını" söylediğini kabul ediyor. ABD, devletlerin hegemonyası...^[23]

2001'den beri,^[24] Emmanuel Todd, ABD'nin statüsünü uzun süre elinde tutamayacağını varsayıyor. Ona göre ABD, sınırlı kaynaklara bağlı olarak dünya çapında hegemonik bir güç. Bunun yerine ABD, Avrupa Birliği, Çin, Rusya vb. ile birlikte başlıca bölgesel güçlerden biri haline gelecek. Todd'un İmparatorluktan Sonra, G. John Ikenberry "Fransızca hüsnükuruntu nöbeti" ile yazıldığını buldu.^[25]

Daniel Nexon ve Thomas Wright gibi diğer siyaset bilimciler, her iki terimin de Amerika Birleşik Devletleri'nin dış ilişkilerini münhasıran tanımlamadığını iddia ediyor. ABD aynı anda bir imparatorluk ve hegemonik bir güç olabilir ve olmuştur. ABD dış ilişkilerindeki genel eğilimin emperyal kontrol biçimlerinden uzaklaştığını iddia ediyorlar.^[26]

Amerikan medyası ve kültür emperyalizmi[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerikan emperyalizminin uzun süreden beri medya boyutu (medya emperyalizmi) ve kültürel boyutu (kültürel emperyalizm) vardır.

Kitle İletişimi ve Amerikan İmparatorluğunda, Herbert I. Schiller kitle iletişim araçlarının ve kültür endüstrisinin Amerikan emperyalizmi için önemini vurguladı,^[27] "her yeni elektronik gelişmenin Amerikan etkisinin çevresini genişlettiğini" ileri sürerek ve "endüstriyel, askeri ve kültürel olarak ifade edilen Amerikan gücünün dünya ve iletişim üzerindeki en güçlü güç haline geldiğini" belirtmesinjn yanı sıra Birleşik Devletler'in dünya gücünün genişlemesinde belirleyici bir unsur haline geldiğini söyledi.^[28]

"İletişim ve Kültürel Hakimiyet" adlı eserinde Schiller, kültürel emperyalizmin ilk tanımını, "bir toplumu modern ABD merkezli dünya sistemine getiren süreçlerin toplamı ve onun egemen tabakasının nasıl kendisine çekildiği olarak sundu" ve şöyle açıkladı:

Bir toplum, istemin hakim merkezlerinin değerlerine ve yapılarına karşılık gelecek ve hatta onları destekleyecek şekilde sosyal kurumları şekillendirmeleri için baskı altına alındı, zorlandı ve bazen rüşvet verildi.^[29]

Schiller'in kavram formülasyonunda kültürel emperyalizm, Amerikan İmparatorluğu'nun "zorlayıcı ve ikna edici kurumları ve bunların kapasiteleri"; ve "bir Amerikan yaşam biçimini diğer ülkelerde herhangi bir etki karşılığı olmaksızın teşvik etmek ve evrenselleştirmek" anlamına gelir.^[30] Schiller'e göre, kültürel emperyalizm toplumları ABD'nin yayılmacı kapitalist modeliyle bütünleşmeleri için "baskıladı, zorladı ve rüşvet verdi" ama aynı zamanda "karşılıklı rızayı kazanarak onları cazibe ve yerli yöneticilerin ricası ile ikna yoluyla bünyesine kattı."

Kültürel emperyalizm üzerine yapılan yeni araştırmalar, ABD ulusal güvenlik devletinin ABD dış politikasını ve askeri teşvik eden medya ürünlerini dünya çapında yaymak için medya şirketleriyle nasıl ortaklık kurduğuna ışık tutuyor. Tanner Mirrlees, Hearts and Mines: The US Empire's Culture Industry'de, ABD hükûmeti ve medya şirketlerinin dünya sahnesinde farklı çıkarlar peşinde koştuğunu iddia etmek için üzerine inşa ettiğini (ilki, ulusal güvenlik ve ikincisi kâr sağlar), ancak yapısal ittifaklar ve aralarındaki sinerjik ilişkiler, İmparatorluğu yücelten kültürel ve eğlence ürünlerinin ortak üretimini ve küresel akışını desteklediğini belirtiyor.^[31]

Bazı araştırmacılar, askeri ve kültürel emperyalizmin birbirine bağımlı olduğunu iddia ediyor. İmparatorluğun her savaşı, onu destekleyen bir kültüre veya "yaşam tarzına" dayanıyordu. sömürgecilik sonrası teorinin kurucularından biri olan Edward W. Said, şöyle dedi:

... Amerikan özelliği, fedakarlığı ve fırsatı üzerinde ısrar eden söylem o kadar etkili oldu ki, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki emperyalizm tarihte ve siyasette bir kelime veya ideoloji olarak, Birleşik Devletler kültürüyle ilgili açıklamalarda yalnızca nadiren ve son zamanlarda ortaya çıktı. Ancak Kuzey Amerika'da ve özellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde emperyal siyaset ve kültür arasındaki bağlantı şaşırtıcı derecede doğrudandır.^[32]

Uluslararası ilişkiler akademisyeni David Rothkopf, kültürel emperyalizmin kasıtlı bir siyasi veya askeri süreç olduğu fikrine katılmamakta ve bunun yerine ekonomik küreselleşmenin masum sonucu olduğunu öne sürmektedir. Dünyanın dört bir yanındaki Amerikalı ve Batılı olmayan pek çok tüketicinin gönüllü olarak tüketmeyi tercih ettiği çok sayıda Amerikalı ve Batılı fikir ve ürüne erişim imkanı vardır.^[33] Benzer bir analizde, Matthew Fraser, "Amerikan "yumuşak gücü" ve Amerika'nın küresel kültürel etkisi, diğer ülkeler ve bir bütün olarak dünya için iyi bir şeydir." dedi.^[34] Tanner Mirrlees, Matthew Fraser ve diğerleri tarafından Amerika'nın küresel kültürel etkisini desteklemek için kullanılan "yumuşak güç" söyleminin, kültürel emperyalizm için bir "özür dilemeyi", onu rasyonalize etmenin bir yolunu (onu inkâr ederken) temsil ettiğini savunuyor.^[35]

Louis A. Perez Jr., 1898 savaşı sırasında kullanılan propagandaya bir örnek verir: "Geliyoruz Küba, geliyoruz; seni özgür kılmaya mecburuz! Dağlardan, ovalardan ve iç denizlerden geliyoruz! İspanyolları kaçırmak için Tanrı'nın gazabıyla geliyorlar! Geliyoruz Küba, geliyoruz, şimdi geliyoruz!"

Buna karşılık, Amerikan markalarına sahip diğer birçok ülke, bunları kendi yerel kültürlerine dahil etti. Bunun bir örneği, "McDonald's"ın Avustralyalı bir türevi olan ve kendine özgü bir tarza sahip "Maccas" olabilir.^[36]

Amerikan emperyalizminde kadının rolü[değiştir | kaynağı değiştir]

Amerika Birleşik Devletleri içinde kadınlar, Amerikan emperyalizminin savunulmasında çok önemli bir rol oynadılar. Kadın örgütleri ve önde gelen kişiler, Amerikan etkisinin denizaşırı ülkelerde yayılmasını aktif olarak desteklediler ve teşvik ettiler ve emperyalizmi; Amerikan değerlerini, kültürünü ve medeniyetini diğer uluslara yaymak için bir fırsat olarak gördüler. Bu kadınlar, Amerikan ideallerinin üstünlüğüne inanıyorlardı ve genellikle 'aşağılık' olarak algıladıkları insanları yükseltmeyi ve eğitmeyi görevleri olarak görüyorlardı. Kadınlar, emperyalist politikaları destekleyerek demokrasiyi, Hıristiyanlığı ve Batı'daki ilerlemeyi Amerikan sınırlarının ötesine yaymayı amaçlıyordu: onların ülke içindeki savunuculukları, emperyalizmi bir hayırseverlik misyonu olarak çerçeveleyen bir anlatı yarattı; burada ABD'nin rehberlik etme sorumluluğu vardı. Ve bu diğer ulusların kaderini şekillendirdi.^[37]

Amerikan emperyalizmi döneminde kadınlar misyonerlik işlerinde önemli bir rol oynadılar. Misyoner toplumlar, Hristiyanlığı ve Batılı değerleri yaymak amacıyla kadınları Asya, Afrika ve Pasifik başta olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerine göndermiştir. Bu kadınlar kendilerini, yerli halkları 'medenileştirmeye' ve 'Hristiyanlaştırmaya' çalışan kültürel ve dini dönüşümün temsilcileri olarak görüyorlardı. Misyonerlik çabaları imparatorluk topraklarında okullar, kiliseler, hastaneler ve yetimhaneler kurmak; kadınlar bu kurumlar aracılığıyla yerel halkın yaşamını iyileştirmeyi, eğitim, sağlık ve sosyal hizmetler sunmayı amaçladı. Çalışmaları, Hristiyanlığın ve Batı değerlerinin yayılmasının karşılaştıkları 'kafir' nüfusu yükseltip dönüştüreceğine inandıklarından dini ve emperyalist motifleri iç içe geçirdi.^[38]

Kadınlar, Amerikan emperyalizmi döneminde emperyal topraklardaki eğitimsel ve sosyal reform girişimlerinde çok önemli bir rol oynadılar. Yerli halkların yaşamlarını iyileştirmeyi amaçlayan okullar, hastaneler ve yetimhaneler kurdular. Batı değerlerinin üstünlüğüne olan inancı ve yerli kültürleri Amerikan normlarına asimile etme arzusunu yansıtan girişimler yaptılar. Kadınlar ayrıca Amerikan ilerleme ve medeniyet idealleriyle uyumlu eğitim, sağlık ve sosyal hizmetler sağlamaya çalıştılar ve Batı eğitimini teşvik ederek ve sosyal reformlar getirerek emperyal topraklarda karşılaştıkları insanların yaşamlarını ve geleceklerini şekillendirmeyi umdular. Kadınlar kendilerini dönüşümün aracıları olarak gördüklerinden ve yerli uygulamaları iyileştirilmeye ve "yükseltilmeye" ihtiyaç duyanlar olarak gördüklerinden, bu çabalar genellikle Batı kültürel normlarının empoze edilmesini gerektirdi.^[39]

Kadınlar, Amerikan emperyalizmi döneminde hemşire, tıp pratisyenleri ve sağlık çalışanları olarak da önemli roller oynadılar. Özellikle İspanyol-Amerikan Savaşı ve sonraki Amerikan işgalleri sırasında, kadınlar hem Amerikan hem de yerel askerlere sağlık hizmetleri sağladılar ve işgal altındaki bölgelerde halk sağlığı koşullarını iyileştirmek için çalıştılar. Bu kadınlar, yaralıların bakımında, hastalıkların yayılmasının önlenmesinde ve çatışmalardan etkilenen topluluklara tıbbi yardım sağlanmasında hayati bir rol oynadılar. Hemşire ve tıp pratisyenleri olarak çalışmaları imparatorluk topraklarında sağlık altyapısının kurulmasına ve halk sağlığının iyileştirilmesine katkıda bulundu. Bu kadınlar genellikle zorlu koşullarda yorulmadan çalıştılar ve kendilerini çatışmalardan etkilenenlerin iyiliğine ve iyileşmesine adadılar.^[40]

Bazı kadınlar Amerikan emperyalizmini desteklerken, diğerleri anti-emperyalist hareketlere aktif olarak katıldı ve yayılmacı politikalara karşı olduklarını ifade ettiler. Süfrajetler ve ilerici aktivistler de dahil olmak üzere kadınlar, ABD'nin emperyalist uygulamalarını eleştirdiler. Yurtdışında demokrasi ve uygarlığın, diğer halklara baskı ve sömürgeleştirme yoluyla sağlanabileceği fikrine meydan okudular. Bu kadınlar, tüm uluslar için kendi kaderini tayin etme, egemenlik ve eşitlik ilkelerine inanıyorlardı. Gerçek ilerleme ve adaletin başkalarına boyun eğdirilerek sağlanamayacağını savundular. Bu kadınlar, emperyalizme karşı seslerini yükselterek küresel adalet ve eşitlik vizyonunu desteklemeye çalıştılar.^[41]

Nihayetinde kadın aktivizmi, Amerikan emperyalizmine meydan okumada ve onu şekillendirmede önemli bir rol oynadı. Tarih boyunca kadın aktivistler, ABD yayılmacılığının nedenlerini ve sonuçlarını sorgulayarak anti-emperyalist hareketlerin ön saflarında yer aldılar. Kadın örgütleri ve önde gelen isimler emperyalizmin adaletsizliklerine karşı seslerini yükselttiler, barışı, insan haklarını, eşitliği ve halkların kendi kaderini tayin hakkını savundular. Marjinalleştirilmiş topluluklar üzerindeki orantısız etkinin altını çizerek, emperyalist uygulamaların doğasında var olan sömürü ve baskıyı eleştirdiler. Kadın aktivistler, Amerikan egemenliğine meydan okumak ve küresel dayanışmayı teşvik etmek için ulusötesi ittifaklar kurarak sınırların ötesinde işbirliği yaptı. Kadınlar, sosyal ve politik aktivizme katılarak emperyalizmin daha incelikli bir şekilde anlaşılmasına katkıda bulundular, emperyalizmin karmaşıklıklarını açığa çıkardılar ve imparatorluğun etik sonuçları üzerine diyaloğu teşvik ettiler.

Propaganda[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Amerikanizm
• Kağıttan kaplan
• Kızılderili soykırımı
• Soğuk Savaş
• Irak Direnişi
• 51. eyalet
• ABD'nin işlediği savaş suçları
• Amerikan Hegemonyası
• Yeşil emperyalizm

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]