Aka Gündüz
Aka Gündüz
Doğum	1884 Selanik, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm	7 Kasım 1958 (72 yaşında) Türkiye
Meslek	Yazar  • Gazeteci  • Siyasetçi
Milliyet	Türk
Vatandaşlık	Osmanlı İmparatorluğu Türkiye
Eğitim	Kuleli Askeri Lisesi
Edebî akım	Milli edebiyat zevk ve anlayışını devam ettirenler
Önemli eser	Dikmen Yıldızı

Aka Gündüz, (1884, Selanik - 7 Kasım 1958, İstanbul), Türk yazar, gazeteci ve siyasetçi.^[1]

Türkiye'de Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinin önemli figürlerinden birisidir. Yaşadığı devrin sevilen ve çok okunan yazarlarındandır. IV., V. ve VI. dönemlerde TBMM'de Ankara milletvekili olarak görev yapmıştır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Resmî kayıtlara göre 1884 yılında Selanik'te doğdu. Annesi birkaç dil bilen kültürlü bir hanım olan Sapancalı Melek Hanım, babası Rizeli Fıncıoğulları sülalesinde Binbaşı İbrahim Kadri Bey'dir. Asıl adı" Hüseyin Avni" idi. Bu isim ona, dönemin ünlü sadrazamı Hüseyin Avni Paşa gibi başarılı bir asker olması niyetiyle koyulmuştu.^[2]

Çocukluk yılları Serez'de geçti. Küçük yaşta annesini kaybetti, bir Fransız mürebbiye tarafından büyütüldü.^[3] İlköğrenimine Serez'de İncili Mektep'te başladıktan sonra Selanik'teki Şemsi Efendi Mektebi'ne devam etti.

İlkokuldan sonra bir süre Selanik Askeri Rüşdiye'sinde okudu. 1896–1897 Türk-Yunan Savaşı sırasında babası Binbaşı Kadri Bey'in savaşa gitmesinden sonra üvey annesinin onu okula göndermemesi üzerine evden kaçtı, öğrenimine İstanbul'daki amcasının yanında devam etti.^[2]

Bir süre yatılı misafir olarak Galatasaray Sultanisi'ne devam ettikten sonra Eyüpsultan'daki Askeri Baytar Rüşdiyesi'ne kaydoldu. Bu okulda Ömer Seyfettin ile tanışıp yakın dost oldu. 1896'da rüştiyeden mezun olduktan sonra Ömer Seyfettin'in Edirne Askerî İdadisi’ne gitmesi üzerine o da bu okula kaydoldu.^[2] Lise döneminde Çocuk Bahçesi ve Genç Kalemler dergilerinde yazıları yayımlandı.

1900'de Edirne Askerî İdadisi'nden mezun olup İstanbul'a döndü ve Mekteb-i Harbiye-i Şahane'ye kaydoldu.^[2] Öğrenciliği esnasında siyasetle meşgul olduğu gerekçesiyle Divanıharp'te yargılandı. Mahkeme heyeti tarafından serbest bırakıldıysa da sağlık sorunları nedeniyle eğitimine devam edemedi ve okulla ilişkisi kesildi. Öğrenim için Paris’e giderek Collège de France, Paris Güzel Sanatlar Okulu'nda ve Hukuk Fakültesi'ne devam etti. İki yıl kadar Paris'te kaldıktan sonra bu eğitimlerin hiçbirini tamamlamadan İstanbul’a döndü.^[2]

Yurda döndükten sonra, II. Abdülhamit’in yönetimine son vermeye çalışan İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye oldu. 1907'de dört ay kadar Gümrük İdaresi'nde çalıştıktan sonra Selânik'e sürgün edildi. II. Meşrutiyet ilan edildiğinde Selanik'te idi. Ülkeyi padişahın ve şeriatın kontrolü altına döndürmek isteyenlerin İstanbul'da 13 Nisan 1909’da başlattığı ayaklanmayı bastırmak üzere Selanik'te kurulan Hareket Ordusu'na katıldı ve orduyla birlikte İstanbul'a geldi.

İstanbul'daki 31 Mart Vakası, anayasanın yeniden yapılandırılmasında desteği olduğu varsayılan Ermenilere karşı saldırılara ve ayaklanmacılarla Ermeniler arasında çatışmalara dönüşünce, Adana'da yayılan bu olayları bastırmak üzere görevlendirilen Cemal Paşa ile birlikte Adana'da bulundu. Bir buçuk yıl Vilayet Meclisi'nde görev yaptı. Adana Vilâyet Gazetesi’nde yazılar yazdı.

İstanbul'a döndükten sonra matbuat hayatına atıldı.^[4] 11 Nisan 1911’de Ali Canip ve Ömer Seyfettin’in önderliğinde çıkarılan Genç Kalemler dergisinin önderlik ettiği Yeni Lisan Hareketi doğrultusunda eserler verdi. İlk yazılarında Enis Avni adını kullanan yazar, bu dönemden itibaren Türkçe bir takma ad olan Aka Gündüz adını benimsedi.

Türk Kalbi (1911), Türkün Kitabı (1913) adlı hikâye kitaplarında Türklük gururu ve bilinci, Trablusgarb ve Balkan Savaşları, Osmanlı- Rus Savaşı, İnebahtı Savaşı, Türklerin karşılaştıkları zulümler gibi konuları ele ald. Bozgun (1918) adlı şiir kitabında Balkan Savaşı'ndan sonra Rumeli topraklarının kaybını kabullenemeyişini anlatan şiirlerine yer verdi.

Ercüment Ekrem ile birlikte 1920 yılında 12 sayı Alay gazetesini çıkardı. İstanbul’un işgali üzerine İngilizler tarafından Malta’ya sürüldü. 1921 yılında İngilizlerle yapılan esir değişimi sonucu yurda dönebildi.

Sürgün dönüşü Ankara’ya giderek Millî Mücadele’ye kalemiyle destek verdi. 23 Aralık 1921'den itibaren Paşa Kâzım ile birlikte Alay gazetesinin devamı niteliğindeki Anadolu’da Peyâm-ı Sabah gazetesini çıkardı. Gazetenin yayınları, 1922 yılı sonunda Millî Mücadele’nin kazanılmasının ardından son buldu.^[5]

Aka Gündüz, gazetecilik ve yazarlığa Sabah, Hizmet, Zaman, henk, Tanin, Tercüman, İleri, Hâkimiyet-i Milliye gibi gazetelerde yayımlanan şiir, hikâye, roman ve makaleleriyle devam etti. Ankara Gazeteciler Cemiyeti'nin kuruluşunda yer aldı.

IV., V. ve VI. dönemlerde Ankara milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yer aldı.

Kısa süren bir evlilik yaptı ve bir oğlu oldu. Kansere yakalandıktan bir süre sonra 7 Kasım 1958'de öldü.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Roman[değiştir | kaynağı değiştir]

• Türk Kalbi, 1327
• Türkün Kitabı, 1329
• Kurbağacık, 1335
• Bu Toprağın Kızları, 1927
• Hayattan Hikâyeler, 1928
• Dikmen Yıldızı, 1928
• Odun Kokusu, 1928
• Tank-Tango, 1928
• İki Süngü Arasında, 1929
• Yaldız 1930
• Çapkın Kız 1930
• Aysel İstanbul 1932
• Ben Öldürmedim1933
• Onların Romanı 1933
• Kokain 1933
• Üvey Ana, 1933
• Üç Kızın Hikâyesi, 1933
• Aşkın Temizi, 1937
• Çapraz Delikanlı, 1938
• Zekeriya Sofrası, 1938
• Mezar Kazıcıları, 1939
• Giderayak, 1939
• Yayla Kızı, 1940
• Türk Duygusu, 1941
• Bebek, 1941
• Bir Şöförün Gizli Defteri, 1943
• Sansaros, 1945
• Eğer Aşk, 1946
• Bir Kızın Masalı, 1954

Hikâyeleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Türk Kalbi
• Türk'ün Kitabı (1911)
• Kurbağacık (1919)
• Hayattan Hikâyeler (1928)

Şiirleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• İlkbahar Şiiri
• Anadolu şiiri

Piyesleri[değiştir | kaynağı değiştir]

• Köy Muallimi
• Yarım Osman
• Mavi Yıldırım
• Beyaz Kahraman

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]