Abdullah bin Sebe

Abdullah bin Sebe (Arapça: عبد الله بن سبأ), Sebeilik mezhebinin kurucusu olan kişi.

İslam literatüründe daha çok üçüncü halife Osman'ın Medine'deki evinin kuşatılarak öldürülmesi ve Ali'nin dördüncü halife olmasıyla sonuçlanan süreçte oynadığı rol üzerinde çok tartışmalara sebep olmuştur.^[1] Hatta bazı kaynaklar onun gerçekte var olmayan hayali bir kişilik olduğunu öne sürerler.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Abdullah bin Sebe hakkındaki anlatılar Seyf bin Ömer adlı ilk dönem İslam tarihçisinin rivayetlerine dayanır. Taberi de tarihindeki bilgileri bu şahsın rivayetlerine dayandırır. Buna göre; siyahi bir Yemenli Yahudi kadının oğlu olan Abdullah bin Sebe, Osman'ın halifeliği zamanında Müslüman olmuştur. Daha sonra Hicaz, Basra, Kufe ve Şam'da fikirlerini yaymaya çalışmış, başarılı olamayınca da Mısır'a gitmiştir. Burada 'Muhammed'in de İsa gibi tekrar yeryüzüne döneceğini' ve 'Ali'nin Muhammed'in varisi olduğu' gibi İslam itikadında olmayan fikirleri yaymaya başlamıştır.^[2]

Mısır'da yaydığı bu fikirler kendisine taraftar bulmuş ve Osman'ın halifeliği konusunda itirazda bulunan bir kitle oluşturmayı başarmıştır. Bunun sonucunda Mısır halkından dört bin, Irak halkından da dört bin kişi Medine'ye giderek Halife Osman'a isyan etti. Evini kuşatarak onu öldürdüler, yerine Ali'yi halife olarak seçtiler. Pek çok İslam alimi bu sürecin arkasında Abdullah bin Sebe'nin bulunduğunu belirtirler.^[3]

Osman'ın katillerinin bulunmasını isteyen ve arasında Ayşe, Talha ve Zübeyr gibi sahabelerin bulunduğu grup, Ali'nin bu işte isteksiz ve ağır davrandığı gerekçesiyle ona isyan başlattı. Bunu üzerine Ali ordusuyla Irak'a çekildi. Kufe halkından dokuz bine yakın kişinin de desteğini aldı. Bu sırada Ali'ye karşı çıkan grup Basra'ya ulaşmıştı. Bu esnada iki şehrin halkı arasındaki görüşmelerde sorunun sulh yoluyla çözülmesinde ittifak edilmişti. Ama Abdullah bin Sebe ve yandaşları Ayşe taraftarlarına saldırarak çatışmanın fitilini ateşledi. Sonuçta Talha ölmüş, Zübeyr geri çekilmiş Ayşe de çatışmaya son vererek Medine'ye çekilmiştir.

İslam tarihçileri ve din bilginleri yukarıdaki sürecin tamamında Abdullah bin Sebe ve onan uyan Sebeiye taraftarlarının kışkırtması olduğunu öne sürer.

Fikirleri ve etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Savunduğu fikirler ve etrafına topladığı kişilerin itikatları ile ilk Ghulat-i Şîʿa mezhebi olan Sebe'îyye'nin temelleri atılmış oldu. Ali bin Ebâ Tâlib Merkedî tarafından lânetlenen ve ölüme mahkûm edilen bu şahısın infâzından taraftarlarının daha da artacağından endişe edilmesi nedeniyle son anda vazgeçildi.^[4]

Eleştiriler[değiştir | kaynağı değiştir]

Abdullah bin Sebe'nin varlığı ve sahabe arasındaki 'fitne'nin ilk sebebi olduğu yönündeki yaygın inanışa karşı ciddi eleştiriler getirilmiştir. Bu eleştirilerin özünü, İslam alimlerin seçkin birer sahabe olan Osman, Ali ve Ayşe'nin iktidar mücadelesi gibi dünyevi ve aşağı bir derece için kan dökmeyeceklerine olan inanışları ve bu fitnenin kaynağını onlara değil de kötü bir figüre yüklemek istedikleri üzerindedir.^[5]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2017.
^ Taberi Tarihi 4/340
^ Saadet-i Ebediyye, s.170
^ Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.
^ http://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/D01949%5C2007_29/2007_29_KORKMAZS.pdf 18 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sıddık Korkmaz, İbn Sebe Rivayetinin Tarih ve Makalat Türü Eserlere Yansıması, s. 130-131'deki metin: Halife Hz. Osman'ın katli, Aişe, Talha, Zübeyr ve Hz. Ali arasındaki siyasi çekişmeleri Ebfı Zer ve Arnmar b. Yasir gibi büyük isimlerin, sonucu büyük yanlışlara varan uygulamalarını kendilerinden kaynaklanan birer hata olarak tanımlamak yerine, Hz. Peygamber döneminden itibaren yaptıkları ihanetler ve fitne fücurla şöhret bulmuş olan Yahudilerden birisinin ürünü olarak takdim etmek ona daha sağlıklı gelmiş olmalıdır.

[1] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2017.

[2] Taberi Tarihi 4/340

[3] Saadet-i Ebediyye, s.170

[4] Kaynak: Mustafa Öz, Mezhepler Tarihi ve Terimleri Sözlüğü, Ensar, İstanbul, 2011.

[5] ttp://ktp.isam.org.tr/pdfdrg/D01949%5C2007_29/2007_29_KORKMAZS.pdf 18 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sıddık Korkmaz, İbn Sebe Rivayetinin Tarih ve Makalat Türü Eserlere Yansıması, s. 130-131'deki metin: Halife Hz. Osman'ın katli, Aişe, Talha, Zübeyr ve Hz. Ali arasındaki siyasi çekişmeleri Ebfı Zer ve Arnmar b. Yasir gibi büyük isimlerin, sonucu büyük yanlışlara varan uygulamalarını kendilerinden kaynaklanan birer hata olarak tanımlamak yerine, Hz. Peygamber döneminden itibaren yaptıkları ihanetler ve fitne fücurla şöhret bulmuş olan Yahudilerden birisinin ürünü olarak takdim etmek ona daha sağlıklı gelmiş olmalıdır.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Abdullah bin Sebe nedir?, Abdullah bin Sebe anlamı nedir?, Abdullah bin Sebe ne demektir?