77 Bildirgesi yahut Bildirge 77 (Çek ve Slovak dillerinde Charta 77). Adını, Ocak 1977'de bir grup Çekoslovak aydının yayınladığı bildiriden alan, komünist Çekoslovakya'da 1976 ve 1992 yılları arasında varlığını sürdürmüş sivil muhalif inisiyatif. Kurucuları Jiří Němec, Václav Benda, Ladislav Hejdánek, Václav Havel, Jan Patočka, Zdeněk Mlynář, Jiří Hájek, Martin Palouš ve Pavel Kohout'tur. Bu tip bir bildirinin yayınlanması, dönemin komünist rejimi tarafından suç olarak kabul edilmekteydi.^[1] 1989 yılındaki Kadife Devrim'den sonra, bu oluşumun birçok üyesi Çek ve Slovak siyasi yaşantısında çok önemli rol oynadılar.

Bildirinin ortaya çıkması ve siyasi amaçlar[değiştir | kaynağı değiştir]

77 Bildirgesi'nin metni Psychedelic rock grubu Plastic People of the Universe'in üyelerinin tutuklanması üzerine 1976 yılının sonuna doğru kaleme alındı. Bildirgeye ilk imzalar Aralık 1976'da atıldı.^[2] Aralarında çeşitli meslekten, değişik siyasi görüş ve dinden 242 kişinin imzasının bulunduğu bildirge, ilk olarak 6 Ocak 1977 tarihinde kamuoyuna açıklandı. Václav Havel, Ludvík Vaculík ve Pavel Landovský'den oluşan bir heyet, bildirgeyi Çekoslovakya Parlamentosu'na götürürken, hükûmet yetkililerin talimatıyla tutuklandılar ve bildirgenin orijinaline de el konuldu.^[3] Bildirgenin kopyaları samizdat olarak dağıtıldı. 7 Ocak tarihinde ise aralarında Le Monde, Frankfurter Allgemeine Zeitung, The Times ve New York Times gibi batılı gazetelerde bu bildirgenin bir kopyası yayınlandı. Aynı zamanda Çekoslovakya'da yasaklanmış Radio Free Europe ve Voice of America gibi radyo istasyonları tarafından da yayınlandı.

77 Bildirgesi'nde, hükûmetin kendi çıkardığı yasalara ve imzaladığı uluslararası anlaşmalara (1960 Çekoslovakya Anayasası, Helsinki Nihai Senedi, siyasi, ekonomik ve kültürel konularda 1966 Birleşmiş Milletler kararları) aykırı uygulamaları eleştirilmekteydi.^{[4]:209–212} İmza sahipleri ise kendilerini "...ülkemizde ve Dünyada insan haklarının ve diğer bireysel haklarını gelişmesini amaçlayan kişilerin bir araya gelmesiyle oluşmuş, herkese açık gayriresmî bir oluşumun üyeleriyiz" şeklinde tanımlamaktaydı. Özellikle, bir dernek olmadıklarını, bir tüzük ya da herhangi bir daimi yönetim organına sahip olmadıklarını ve herhangi bir siyasi saikle hareket etmediklerini belirtiyorlardı. Böylelikle yasal sınırlar içinde kaldıklarını, kanun hilafına toplanmadıklarını vurgulamak istiyorlardı.

Hükûmetin tepkisi[değiştir | kaynağı değiştir]

77 Bildirgesi, anında sert bir hükûmet tepkisine maruz kaldı. Devlet güdümündeki basın-yayın organlarında bu bildirge "rejim karşıtı, anti-sosyalist ve devleti aşağılayan kâğıt parçası" olarak tanımlandı. Bildirgeye imza atanlar ise "vatan haini dönekler, emperyalizmin sadık uşakları, kokuşmuş siyasetçiler, ve uluslararası maceracılar" olarak yaftalanmaktaydı. Bildirge yasa dışı kabul edildiğinden, tamamı hiçbir basın yayın organında yayınlanmadı. Bildirge karşıtı, bazı sanatçıların içinde olduğu hükûmet destekli bir karşı kampanya başlatıldı. Bildirge karşıtları arasında Çekoslovakya'nın önde gelen şarkıcılarından Karel Gott, ünlü komedi yazarı Jan Werich de bulunuyordu. Jan Werich daha sonralarında, bildirge karşıtı açıklamayı imzalarken, attığı imzanın 77 Bildirgesi'ne karşı olduğunu bilmediğini iddia etmişti.

Grup üyeleri, gözaltılar, yargılamalar ve hapis cezalarının yanı sıra; işten çıkartma, çocuklarının eğitim olanaklarının ellerinden alınması, ehliyetlerinin iptal edilmesi, sürgün gibi baskılara maruz kaldılar. Hatta Çekoslovak gizli polisi Státní bezpečnost ile iş birliğine zorlandılar.

Bildirge 77 üyelerinin uğradıkları baskılara karşı, 1978 Nisan ayında Hukuk Dışı Kovuşturmalara Karşı Savunma Komitesi (Výbor na obranu nespravedlivě stíhaných – VONS) adı altında bir destek komitesi kuruldu. Amacı, bildirgeye imza atanların uğradıkları haksızlık ve baskıları kamuoyuna duyurmaktı. Ekim 1979'da, destek komitesinin aralarında Václav Havel'in de bulunduğu altı üyesi, yıkıcılık suçlamasıyla tutuklanıp beş yıla varan hapis cezalarına çarptırıldılar.

Bildirge ve destek grubu üyelerine uygulanan baskılar, 1980'ler boyunca devam etti. Amansız taciz, tutuklama ve baskılara rağmen, grup, hükûmetin insan hakkı ihlallerini ifşa etmeye devam etti. Kadife Devrim gerçekleşinceye kadar, bildirgenin altına imza koyanların sayısı 1,900 kişiye ulaşmıştı.^[3]

Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Baskı yönetimin altındaki Çekoslovakya'da bildirgenin etkisi sınırlı kaldı. Üyelerinin çoğu Prag'da bulunan hareket, geniş kitlelere ulaşamadı. Çekoslovakya halkı bu hareketin varlığından, hükûmetin aleyhlerine yürüttüğü kampanya dolayısıyla haberdar olmuştu.

1980'lerin sonunda Doğu Bloku'ndaki rejimler zayıflamaya başlayınca, 77 Bildirgesi üyeleri, işbaşındaki yönetime karşı muhalefeti daha da şiddetlendirmek için, bunu bir fırsat olarak değerlendirdiler. Kadife Devrim günlerinde, grup üyeleri yumuşak bir rejim değişikliği ve demokrasiye geçiş hazırlıkları için pazarlıkları yürüttüler. Hareketin pek çok üyesi, yeni yönetimde üst kademelerde görev aldı. Hatta grup üyesi Václav Havel, yeni dönemin ilk cumhurbaşkanı olarak seçildi.

Her türlü görüşten üyeye sahip 77 Bildirgesi hareketi, amaçlarını gerçekleştirdikten sonra giderek etkisini yitirdi ve 1992 yılında organizasyonun resmen dağıldığı duyuruldu.

Bildirgeye imza koyanların bazıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]

1984 yılında, 77 Bildirgesi Andrei Sakharov Özgürlük Ödülü'nün ilk sahibi oldu.^[8]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• 88 Bildirgesi – 77 Bildirgesi'nden ilham alan İngiliz politik hareketi.
• 97 Bildirgesi – 77 Bildirgesi'nden ilham alan Beyaz Rus politik hareketi.
• 08 Bildirgesi – 77 Bildirgesi'nden ilham alan Çin politik hareketi.
• Foundation for a Civil Society - 1990 yılında New York'ta kurulan "77 Bildirgesi Vakfı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Text of the Charter

Vikikaynak'ta Text of Charter 77 at Vikikaynak (Czech) ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Vikikaynak'ta Text of Charter 77 at Vikikaynak (English) ile ilgili metin bulabilirsiniz.

• (Çekçe) Text of the declaration of Charter 7729 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• (Çekçe) Text and signatures of the declaration of Charter 77 (scanned originals) at Libri Prohibiti. Library of Samizdat and Exile Literature
• (İngilizce) Text of Charter 7726 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in: Czechoslovakia (Former), Kongre Kütüphanesi Country Studies

İleri okumalar

• Dissent and Independent Activity9 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., in: Czechoslovakia (Former), Kongre Kütüphanesi Country Studies