1974 Kıbrıs Darbesi

1974 Kıbrıs Darbesi veya 1974'te Kıbrıs'ta askerî ihtilâl veya Kıbrıs'ta Yunan Darbesi, 15 Temmuz 1974 tarihinde Yunanistan'daki askeri cunta desteği^[1]^[2] ile Kıbrıs'ta enosis'e yönelik milliyetçi Rumların III. Makarios'u devirmesi^[3] ve 20 Temmuz 1974'te Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kıbrıs'a harekât düzenlemesine neden olan askerî müdahale.^[4]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Kasım 1973 tarihinde Yunanistan'da Yunan Ordusu'ndan Dimitrios Yoannidis'in önderliğinden bir grup albay ihtilâl yaparak, ülkenin yönetimine el koydu.^[5] Kıbrıs Cumhuriyeti istihbaratı Mart 1974 tarihinde Yunanistan'daki cunta tarafından finansal ve idari yönden desteklenen EOKA-B’nin, darbe yapacağına dair III. Makarios'a haber verdi. Bunun üzerine 25 Nisan 1974 tarihinde bir bildiri yayınlanarak EOKA-B ada üzerinde yasa dışı ilan edildi ve 2000'e yakın EOKA-B üyesi tutuklandı.^[6]

III. Makarios Temmuz 1974'ün başlarında Yunanistan Cumhurbaşkanı'na Yunan askerlerin adadan çekilmesi ve kendisine düzenlenen suikast planlarının son bulmasını istedi. 3-5 Temmuz tarihlerinde ise asker ile polisler ada üzerinde birbirleri ile çatışmaya başladı. Makarios bunun arkasında cunta yönetiminin olduğunu iddia etti ve bu olayların son bulmasını istedi.^[7]

Darbe[değiştir | kaynağı değiştir]

Yunan Cuntası, III. Makarios'un bu açıklamaları nedeniyle 15 Temmuz 1974 tarihinde Kıbrıs Ulusal Muhafız Birliği'ne bu birliğin komutanının görevinden alınmasını ve adanın kontrolünü Yunan subayların bulunduğu bu birliğin almasını istedi.^[8] Birlik aynı gün Lefkoşa'daki Başkanlık Sarayı'nı bastı, fakat sarayın önceden basılacağı yönünde istihbarat alan III. Makarios, sarayın arka bahçesinden iki yaveri ile birlikte bir askeri zırhlı araca binerek Baf'a kaçtı.^[7] Bir helikopter, Ağrotur’daki Birleşik Krallık Üssü’nden III. Makarios ve yaverlerini alarak Londra’ya götürdü.^[9]

III. Makarios, 16-17 Temmuz tarihlerinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin kendisinin Kıbrıs Cumhuriyeti’nin hukukî lideri olarak kabul edildiği toplantılarda "Kıbrıs’ın bağımsızlığının ortadan kalktığını ve halkının tehlike altına olduğunu" belirtti.^[10] EOKA'nın tanınan simalarından Nikos Sampson yeni hükûmetin geçici devlet başkanı olarak dünyaya ilan edildi.^[11] Ertesi gün başkanlık yetkileri kullanılarak Kıbrıs Helen Cumhuriyeti ilan edildi.^[12]^[13]

Sonuçları[değiştir | kaynağı değiştir]

15 Temmuz 1974 darbesi ve Nikos Sampson'un yeni hükûmetin devlet başkanı olması sonucu, Türkiye, Kıbrıs Harekâtı'nı başlattı.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 44. sayfa, Alfa Yayınları, ISBN 975-297-836-3.
^ Ali Çarkoğlu, Barry M. Rubin, (2005). Greek-Turkish relations in an era of détente; 12. sayfa , Routledge, ISBN 0-7146-5694-1.
^ 'Failing' Cyprus talks resume 26 Temmuz 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), BBC, Yayımlanma: 4 Ekim 2002, Erişim Tarihi: 30 Eylül 2008.
^ Mütercimler, Erol (1990). Kıbrıs Barış Harekatının bilinmeyen yönleri, 376. sayfa, Yaprak Yayınevi.
^ Akman, Halil (2006). Paylaşılamayan Balkanlar, 149. sayfa, İQ Kültür Sanat Yayıncılık, ISBN 975-255-106-8.
^ Bölükbaşı, Süha (Ağustos 1998) “The Cyprus Dispute and the United Nations: Peaceful Non-Settlement between 1954 and 1996”, International Journal of Middle East Studies, Vol.30, No.3, s.411–434, s.420.
^ ^a ^b Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000, s.39.
^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.38.
^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.40.
^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.41.
^ "EOKA'cı Nikos Sampson öldü". arsiv.ntv.com.tr. NTV. AA. 10 Mayıs 2001. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021.
^ Ata Atun (28 Aralık 2008). "Filistin, KKTC ve Garantiler". Habercumhuriyeti.com. 1 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2009.
^ Ismail Bozkurt, Hüseyin Mehmet Ateşin, (1999). Second International Congress for Cyprus Studies: 262. sayfa., Eastern Mediterranean University (Doğu Akdeniz Üniversitesi).

[hasguler44-1] Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 44. sayfa, Alfa Yayınları, ISBN 975-297-836-3.

[grekturk-2] Ali Çarkoğlu, Barry M. Rubin, (2005). Greek-Turkish relations in an era of détente; 12. sayfa , Routledge, ISBN 0-7146-5694-1.

[3] 'Failing' Cyprus talks resume 26 Temmuz 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), BBC, Yayımlanma: 4 Ekim 2002, Erişim Tarihi: 30 Eylül 2008.

[bilinmeyenyon-4] Mütercimler, Erol (1990). Kıbrıs Barış Harekatının bilinmeyen yönleri, 376. sayfa, Yaprak Yayınevi.

[balkan-5] Akman, Halil (2006). Paylaşılamayan Balkanlar, 149. sayfa, İQ Kültür Sanat Yayıncılık, ISBN 975-255-106-8.

[6] Bölükbaşı, Süha (Ağustos 1998) “The Cyprus Dispute and the United Nations: Peaceful Non-Settlement between 1954 and 1996”, International Journal of Middle East Studies, Vol.30, No.3, s.411–434, s.420.

[os1-7] Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000, s.39.

[8] Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.38.

[9] Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.40.

[10] Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.41.

[11] "EOKA'cı Nikos Sampson öldü". arsiv.ntv.com.tr. NTV. AA. 10 Mayıs 2001. 15 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2021.

[habercunhur-12] Ata Atun (28 Aralık 2008). "Filistin, KKTC ve Garantiler". Habercumhuriyeti.com. 1 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2009.

[dau-13] Ismail Bozkurt, Hüseyin Mehmet Ateşin, (1999). Second International Congress for Cyprus Studies: 262. sayfa., Eastern Mediterranean University (Doğu Akdeniz Üniversitesi).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

g t d Kıbrıs Cumhuriyeti konuları
Halk	Azınlıklar Kıbrıslılar listesi Kıbrıs Rumları Yunanca Kıbrıs Rumcası Kıbrıs Türkleri Türkçe Kıbrıs Türkçesi
Ulusal semboller	Bayrak Arma Ulusal marş
Tarih	Kronoloji Tarih öncesi Antik Orta Çağ Krallık Osmanlı yönetimi Kıbrıs Sözleşmesi Birleşik Krallık yönetimi Mülteciler Askerî darbe Kıbrıs Harekatı kronoloji S-300 Krizi Annan Planı
Politika ve Yönetim	Anayasa Tarih Parlamento Devlet Başkanlığı Kabine Seçimler Siyasal partiler İdari yapılanma Dış ilişkiler Kıbrıs sorunu Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti BM kararları
Hukuk	Hukuk ve Düzen Yüksel Özel Şura Yargıtay Danıştay Sayıştay
Coğrafya	İklim Dağlar Göller Nehirler Taşımacılık Çevresel sorunlar
Ekonomi	Tarih Borsa Bankalar Kıbrıs Cumhuriyeti Merkez Bankası Kıbrıs Euro madeni paraları Kıbrıs Bankası Vergi Turizm
Askeri	Tarih Ulusal Kuvvetler Zorunlu askerlik Yunan Alayı
Demografi	Tarih Din Diaspora Şehirler Göç
Kültür	Sanat Sinema Edebiyat Mutfak Müzik Spor Medya Bayramlar
Kıbrıs portalı

1974 Kıbrıs Darbesi nedir?, 1974 Kıbrıs Darbesi anlamı nedir?, 1974 Kıbrıs Darbesi ne demektir?