Mahmut Goloğlu (1915, Akçaabat - 11 Ekim 1982, Trabzon), Türk hukukçu, tarihçi ve siyasetçidir.

Babası Celalettin İbrahim, Sarıkamış’ta hayatını kaybetti. Annesi ve dayısı tarafından yetiştirildi. I. Dünya Savaşı'nda Trabzon'un Rusya tarafından işgal edilmesinden sonra belli bir süre İstanbul'da ikâmet etmek zorunda kaldı. Osmanlı ordusunun Trabzon'a yeniden girmesinden sonra ailesi ile geri döndü. İlk ve orta eğitimini Trabzon’da yaptı. Trabzon Lisesini bitirdi.^[1] Lise eğitiminden sonra ilkokullarda öğretmen yardımcısı görevi aldı. Trabzon Halkevlerinin Tarih kolunda çalıştı. Bu dönem içinde tarih alanına ilgisi başladı. Cami, kilise, sur, çeşme ve mezar taşları üzerine ilgilenirken belli bir süre sonra Anadolu ve Trabzon tarihi üzerine merak sardı. İstanbul Üniversitesinde önce Edebiyat Fakültesine kayıt oldu ama ailesinin ısrarı nedeniyle Hukuk Fakültesine geçiş yaptı. Burada eğitimi sırasında Ali Fuat Başgil'in fahri başkanlığını yaptığı Karadeniz Talebe Cemiyetini kurdu. Üniversite eğitimi sırasında liselerde öğretmen yardımcılığı yaptı.^[2]

Üniversite mezuniyeti sonrasında Gümrük Tekel Bakanlığında 1939-1946 arasında müfettiş olarak görev yaptı. Belli bir süre sonra buradan ayrılarak Adalet Bakanlığına geçti ve hakim yardımcılığı yaptı. İleri Hukuk dergisinde yazılar kaleme aldı. Buradan da ayrılarak Trabzon'a geri döndü ve avukatlık yaptı.

1949’da Demokrat Parti’den siyaset hayatına dahil oldu. Parti üyesi olduktan sonra Trabzon'a geldi ve Yeniyol gazetesinde köşe yazıları yazdı. Gazetede Goloğlu ailesinin Trabzon'un tanınan simalarından olduğu söylenmektedir. DP üyesi olmadan önce çıkan yazılarında Trabzon hakkında sorunları ele alırken, üye olduktan sonra özellikle Cumhuriyet Halk Partisi aleyhinde yazılar yazdı. Demokrat Parti'nin Trabzon'daki sesi olan gazetede, iki ya da üç sütunlu zengin içeriklerle ilk sayfada yazıları yayınlanıyordu. 1950’de Trabzon’dan karma listeden seçilerek Demokrat Parti'nin üç milletvekilinden biri oldu.^[3] 14 Mayıs 1950- 27 Mayıs 1960 tarihleri arasında IX., X. ve XI. dönem olmak üzere üç seçim dönemi boyunca Trabzon milletvekilliği yaptı. Gümrük ve Tekel komisyonuna başkanlık etti. Sayıştay, Gümrük ve Tekel, Maliye komisyonlarında üye olarak bulundu. Demokrat Parti'nin Meclis Grubu yönetim kurulu üyeliğini yaparken, aynı zamanda XI. dönemde Türkiye Büyük Millet Meclisinde Meclis Başkanvekilliği sorumluluğunu yürüttü. 27 Mayıs 1960 tarihinde askeri müdahaleden sonra Milli Birlik Komitesi tarafından tutuklandı. Yüksek Adalet Divanı tarafından Demokrat Parti meclis grubunun tamamının sorumlu tutulduğu Anayasayı ihlal davası ile haksız mal edinme davalarından yargılandı. Yassıada yargılamalarında Yüksek Adalet Divanı haksız mal edinme davasında "haksız mal edinmede bulunmadığının yapılan incelemeler neticesinde anlaşıldığına" karar verdi ve kendisi ile yakınlarının mallarına konulan "ihtiyati tedbir ve haczin kaldırılmasını" oybirliği ile kabul etti. Anayasayı ihlal davasında da aynı şekilde meclisteki söylemlerinin zabıtlardan tespit edilerek delil gösterilmesiyle beraat etti.^[4] 18 ay tutuklu kaldı.

Beraat etmesinden sonra İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun Yeni Adam dergisi ve Hıfzırrahman Raşit’in Eğitim Hareketleri dergisinde kitap değerlendirmeleri kaleme aldı. Bu dönemde tarih yazıcılığına ağırlık verdi. 1918-1923 yıllarına ait ilk beş ciltlik Milli Mücadele Tarihi’ni, sonra da 1924-1950 yıllarına ait dört ciltlik Türkiye Cumhuriyeti Tarihi'ni ele aldı. Kitapların ilk sekiz cildini 1968 -1974 arasında yazdı. Kitapları Bates Yayınevi'nde kendi imkanları ile bastırdı. Serinin son kitabı Demokrasiye Geçiş (1946-1950) vefat ettiğinde yayınlanmamıştı. İkinci baskıları ise 2000'li yıllardan itibaren Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları tarafından basıldı.^[5] Trabzon tarihi üzerine de çeşitli kitaplar yayınladı.

Karadeniz Teknik Üniversitesinde öğretim görevlisi olarak çalışarak İnkılâp Tarihi derslerini okuttu. Trabzon İktisadî ve Ticarî İlimler Akademisine geçerek, burada derslerine devam etti. Trabzon Eski Eserleri ve Müzeleri Sevenler Derneğinin fahri başkanlığı görevinde bulundu. 11 Ekim 1982'de geçirdiği kalp krizi sonucu Trabzon'da hayatını kaybetti. İskender Paşa Camii'nde cenaze namazı kılındıktan sonra 14 Ekim'de Asrî Mezarlığı'na defnedildi.^[6]

Atatürk Araştırma Merkezi ve Karadeniz Teknik Üniversitesi tarafından 8-10 Mayıs 2014 tarihlerinde Trabzon'da Karadeniz Teknik Üniversitesi Osman Turan Kültür ve Kongre Merkezi’nde "şahsiyeti ve ilmi faaliyetlerini irdelemek" maksadıyla "Her Yönüyle Mahmut Goloğlu Sempozyumu" düzenlendi.^[7] Sempozyumun bildirileri 2015'te Atatürk Araştırma Merkezi tarafından kitaplaştırıldı.

Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]

Milli Mücadele Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Erzurum Kongresi, Ankara, 1968
• Sivas Kongresi, Ankara, 1969
• Üçüncü Meşrutiyet, Ankara, 1970
• Cumhuriyete Doğru, Ankara, 1971
• Türkiye Cumhuriyeti, Ankara 1971

Türkiye Cumhuriyeti Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

• Devrimler ve Tepkileri, Ankara, 1972
• Tek Partili Cumhuriyet, Ankara, 1974
• Milli Şef Dönemi, Ankara, 1974
• Demokrasiye Geçiş, 1982

Cumhuriyetin 50. Yılı Armağanı[değiştir | kaynağı değiştir]

• Atatürk İlkeleri ve Bursa Nutku, Ankara, 1973
• Halifelik, Ankara, 1973
• Pontos, Ankara, 1973
• Trabzon Tarihi, Ankara, 1975

Denemeler[değiştir | kaynağı değiştir]

• Sevda Masalları, İstanbul, 1943
• Dostluk ve Mutluluk, Ankara, 1975
• Kahve Değirmeni

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]