Atatürk Kültür Merkezi

Atatürk Kültür Merkezi, Ekim 2022
Eski ad(lar)	İstanbul Kültür Sarayı
Genel bilgiler
Durum	Tamamlandı
Tür	Kültür merkezi
Konum	Taksim, Beyoğlu, İstanbul
Ülke	Türkiye
Koordinatlar	41°02′12″K 28°59′16″D / 41.03667°K 28.98778°D / 41.03667; 28.98778
Adını aldığı	Mustafa Kemal Atatürk
Temel atma	29 Mayıs 1946 (Orijinal yapı)
Açılış	12 Nisan 1969 (ilk açılış) 6 Ekim 1978 (ikinci açılış) 29 Ekim 2021 (üçüncü açılış)
Kapanma	2008
Yıkılma	Şubat 2018
Maliyet	2 milyar Türk lirası[1]
Sahip	Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı
Teknik ayrıntılar
Boyut	95 bin metrekare
Zemin alanı	14 bin 400 metrekare
Tasarım ve inşaat
Mimar(lar)	Hayati Tabanlıoğlu (Orijinal yapı) Murat Tabanlıoğlu (Yeni yapı)
Mimarlık firması	Tabanlıoğlu Mimarlık
Resmî site
akmistanbul.gov.tr

Atatürk Kültür Merkezi (AKM), İstanbul'da Taksim Meydanı'nda bulunan opera, bale, tiyatro, konser ve kongre amacı ile kullanılan içinde bir sergi salonu ve sinema da bulunan yapıdır.

İlk defa 1969 yılında dünyanın dördüncü büyük sanat merkezi olarak hizmete giren bina, Türkiye’de Cumhuriyet döneminin simge yapılarından biridir. Kültür merkezi, 2008’den 2018'e kadar kapalı kaldı ve Şubat 2018'de yenisinin yapımı için yıkıldı. Yeni yapılan bina ise 29 Ekim 2021 tarihinde açıldı.^[2]

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Orijinal yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Mimar Feridun Kip ile mimar Rüknettin Güney tarafından projesi çizilen, 29 Mayıs 1946’da temeli atılan bina, ödenek yokluğu nedeniyle tamamlanamayınca 1953 yılında Bayındırlık Bakanlığına devredildi ve 1956’da mimar Hayati Tabanlıoğlu projesi ile inşaata devam edildi. Bina, 12 Nisan 1969’da İstanbul Kültür Sarayı adıyla hizmete girdi. Açılışta Ferit Tüzün’ün Çeşmebaşı Balesi ile Verdi’nin Aida Operası sahnelendi.

23 yılda tamamlanabilmiş olan İstanbul Kültür Sarayı binası, kısa bir süre sonra 27 Kasım 1970'te Arthur Miller’in Cadı Kazanı adlı oyun oynanırken çıkan yangında harap oldu. Yangında can kaybı olmadı ancak bina ile beraber IV. Murad adlı oyunun galası için Topkapı Sarayı'ndan getirtilmiş eşyaların bir kısmı da yandı (IV. Murad'a ait bir kaftan, değerli bir Kur’an, IV. Murat’ı gösteren bir tablo). Yangının kaynağı tespit edilemedi.

Yangından sonra Hayati Tabanlıoğlu tarafından onarılan bina 8 yıl sonra 6 Ekim 1978 tarihinde ikinci kez açıldı. 2000'li yıllara kadar o haliyle hizmete devam etti.

2005 yılında, binanın ekonomik ömrünü tamamlamış olduğu gerekçesiyle dönemin Kültür Bakanı Atilla Koç tarafından binanın yıkılması önerilmiştir. Ancak sanat ve mimarlık platformlarının, sivil inisiyatiflerin yoğun tepkisi, ısrarlı gösteriler ve basının desteğiyle yeniden yapılan değerlendirmeler sonucunda Kasım 2007’de İstanbul 2 No'lu Koruma Kurulu, Atatürk Kültür Merkezi'ni 1. grup kültür varlığı olarak tescil etti ve böylece yıkım gerçekleşmedi.

Kasım 2008’de Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından imzalanan protokolle İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı’nın üstlendiği Atatürk Kültür Merkezi'nin yenileme projesini hazırlamak üzere Tabanlıoğlu Mimarlık görevlendirildi. Tadilat, Kültür Sanat ve Turizm Emekçileri Sendikası’nın açtığı dava nedeniyle mahkeme kararıyla durduruldu.

Şubat 2012'de Sabancı Holding ve Kültür ve Turizm Bakanlığı arasında Atatürk Kültür Merkezi'nin restorasyonu mutabakat imzalandı. Atatürk Kültür Merkezi'nin yenileme çalışmalarına Sabancı Holding 30 milyon TL'lik katkı sağlayacaktı. Ancak o yıl, Taksim Gezi Parkı ve Taksim Meydanı bölgesi için önerilen imar planları kapsamında AKM'nin yıkılıp yerine başka bir opera binası ve cami yapılacağı bildirildi.^[3] 28 Mayıs 2013'te başlayan Gezi Parkı olaylarında gece çok sayıda gösterici meşalelerle AKM çatısına çıktı. Çökme tehlikesi nedeniyle çatı boşaltıldı.^[4] Polis boş binaya yerleşti ve lojistik merkez olarak kullanmaya başladı.^[5] 2015 yılında boş binanın yağmalandığı, teknik tesisatının, aydınlatma ve ses ekipmanlarının yanı sıra birçok eşyanın polis korumasında olmasına rağmen ikinci el pazarlarında veya hurdacılarda satıldığı ortaya çıktı.^[6]

Orijinal AKM'nin yerine yeni bir bina yapılması için, on yıl önce terk edilen binanın yıkım çalışmalarına 13 Şubat 2018'de başlandı.^[7] Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, binanın yıkımının ardından "AKM için de çok bağırdı Geziciler. İstediğiniz kadar bağırın, çatlayın, patlayın yıktık." sözlerini kullandı.^[8] Yaklaşık üç buçuk ay sonra aynı yıl 30 Mayıs'ta yıkım tamamlandı.^[9]

Yeni AKM[değiştir | kaynağı değiştir]

10 Şubat 2019'da Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katıldığı temel atma töreniyle yeni kompleksin yapımına başlandı.^[10] Yeni kültür kompleksi, toplam 95.000 m² alana sahip beş bölümden oluşmaktadır.^[11] Tiyatro, sinema ve konser salonlarının yanı sıra sergi merkezi, kongre salonu, kütüphane, müze, sanat galerisi, kafe ve restoranlar yer almaktadır. Yeni binanın mimarı, 1969 yılında inşa edilen AKM'yi tasarlayan Hayati Tabanlıoğlu'nun oğlu Murat Tabanlıoğlu'dur.^[7] Yeni AKM, 29 Ekim 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla Beyoğlu Kültür Yolu Festivali'nin başlatılması ve Sinan Operası performansıyla açılmıştır.^[2]

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Orijinal yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

Orijinal Atatürk Kültür Merkezi'nde 1307 kişilik Büyük Salon, 502 kişilik konser salonu, 296 kişilik tiyatro salonu, 190 kişilik "Aziz Nesin Sahnesi" ve 206 kişilik sinema salonu bulunmaktaydı. Üst katlarda büyük de bir sergi salonuna sahip olan AKM, İstanbul Devlet Tiyatrosu, Devlet Opera ve Balesi, Devlet Senfoni Orkestrası'nın daimi sahnesi olarak da hizmet vermekteydi.

Hayati Tabanlıoğlu'nun son şeklini verdiği çalışma, 1950'lerin yalın ve işlevsel mimari anlayışının tipik bir örneği olarak kabul edilmektedir. Özellikle Büyük Salon'un yüksek sofitası, derin ve geniş sahnesi, yine bu sahnenin çeşitli asansörlerden oluşan gelişmiş mekanik kapasitesi ile farklı kullanımlara imkân vermesi, AKM'yi Türkiye'nin en gelişmiş gösteri sanatları mekanı yapmaktadır.

Yeni AKM[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni AKM 95 bin 600 metrekare kapalı alana sahiptir.^[12] 29 Ekim 2021 tarihinde Türkiye cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından açılışı yapılan^[13] yapının 4 bodrum, zemin ve 9 katı bulunan yapının 2 bin 40 kişilik opera salonu ve 16 bin 228 metrekare büyüklüğüne sahip 4 bodrum, zemin ve 5 kattan oluşan 805 kişilik bir tiyatro salonu bulunmaktadır.^[12] Yapının tam ortasında yer alan opera salonunun dışı 15 bin adet özel imalat seramikle kaplanmıştır.^[14] Ayrıca yapı içerisinde yer alan Kültür Yolu'nda çeşitli fuaye alanı, AKM Müzik Platformu, çocuk sanat merkezi, sinema, sergi salonu ve çok sayıda kafe yer almaktadır.^[14]

Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]

Orijinal yapı[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Orijinal yapıda yer alan çocuk sineması
• 
  Orijinal yapıda yer alan büyük salon
• 
  Orijinal yapıda yer alan yan fuaye
• 
  Orijinal yapıda yer alan ana sahne
• 
  İstanbul Opera Evi'nin bir modeli
• 
  "İstanbul Opera Evi"nin çizimi

Yeni AKM[değiştir | kaynağı değiştir]

• 
  Yapının gece çekilmiş bir fotoğrafı
• 
  Çocuk etkinlik alanı
• 
  Tiyatro ve konser salonu
• 
  Kültür Yolu girişi
• 
  15 bin adet seramikten oluşan Türk Telekom Opera Salonu'nun girişi
• 
  Türk Telekom Opera Salonu'nun içi
• 
  Yapının içine ait bir görüntü
• 
  Yapı içinde yer alan AKM Müzik Platformu
• 
  Kültür Yolu

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

• Taksim Meydanı
• Taksim Yayalaştırma Projesi
• Taksim Camii
• İstiklal Caddesi
• Taksim Gezi Parkı
• Yenikapı-Hacıosman metro hattı
• Süreyya Operası

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Atatürk Kültür Merkezi (İstanbul) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Resmî site