Gezi Parkı davası, 28 Mayıs - 30 Ağustos 2013 tarihleri arasında gerçekleşen Gezi Parkı olaylarını organize ettikleri iddiası ile 16 kişinin yargılandığı davadır.

İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yürütülen ve ilk duruşması 24-25 Haziran 2019'da Silivri Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü'nde gerçekleştirilen davada 18 Şubat 2020 tarihinde verilen kararla 16 sanığın 10'u, haklarındaki bütün suçlamalardan beraat etti, davanın tek tutuklu sanığı Osman Kavala tahliye edildi ve yurtdışında bulunan sanıklar hakkındaki yakalama kararı kaldırıldı.^[5] Savcılığın yerel mahkemenin kararını istinafa taşımasının ardından İstanbul Bölge Adliye 3. Ceza Dairesi 22 Ocak 2021’de 9 sanık hakkındaki beraat kararını bozdu. 25 Nisan 2022 tarihinde Osman Kavala müebbet hapis ile cezalandırılırken diğer 7 sanığa 18'er yıl hapis cezası verildi.^[6]

Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]

Hükûmet başkanlığını Recep Tayyip Erdoğan'ın yaptığı 61. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti'nin, İstanbul'daki Taksim Gezi Parkı'na Taksim Yayalaştırma Projesi çerçevesinde Topçu Kışlası'nı imar izni olmadan yeniden inşa etmesini engellemek için İstanbul başta olmak üzere Türkiye'nin birçok kentinde eylemler başladı.^[7] Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı'nın verilerine göre 80 ilde gerçekleştirilen eylemlere 3.6 milyon insan katıldı, eylemcilerden 5 bin 513 kişi gözaltına alındı ve bunlardan 189'u tutuklandı. Emniyet Genel Müdürlüğü'nün açıkladığı verilere göre 4 bin 329 kişi, Türk Tabipleri Birliği'nin açıkladığı verilere göre de 7 bin 478 kişi eylemler sırasında yaralandı.^[8][9] Olaylar sonucunda ise 8 sivil ve 2 güvenlik görevlisi öldü.^[10][11]

Temmuz 2013'te Gezi Parkı olayları nedeniyle Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Çevresel Etki Değerlendirme Danışma Kurulu Sekreteri Mücella Yapıcı ve İstanbul Tabip Odası Genel Sekreteri Ali Çerkezoğlu'nun da bulunduğu 26 kişi gözaltına alındı ve sorgulandıktan sonra serbest bırakıldılar. Bu kişiler hakkında Mart 2014'te "örgüt kurmak ve yönetmek" suçlamasıyla dava açıldı ve İstanbul 33. Asliye Ceza Mahkemesi, 29 Nisan 2015'te tüm sanıkların beraatine karar verdi.^[12]

Gezi Parkı olaylarının ilk günlerinde savcı Muammer Akkaş tarafından bir soruşturma başlatıldı. Soruşturma kapsamında Akkaş'ın talimatı ile şüphelilerin telefonları dinlenerek soruşturma dosyasına eklendi.^[12] Soruşturma devam ederken savcı Muammer Akkaş 25 Aralık operasyon girişimi nedeni ile soruşturmadan alındı ve yerine başka bir savcı atandı.^[12] 17-25 Aralık yolsuzluk ve rüşvet soruşturması nedeniyle meslekten ihraç edilen ve ardından yurt dışına kaçan savcı Muammer Akkaş günümüzde FETÖ/PDY üyeliğinden aranmaktadır.^[13]

Bu süreçte yapılan operasyonlarda birçok kişi gözaltına alındı. Gözaltına alınanlardan birçoğu serbest bırakılırken Osman Kavala ile Yiğit Aksakoğlu tutuklandı.^[14][15]

FETÖ/PDY üyeliğinden aranan Akkaş'ın topladığı delillerin de yer aldığı soruşturma 2019 yılında tamamlandı. Hazırlanan 657 sayfalık iddianamede 16 sanık, 746 davacı yer aldı. Hazırlanan iddianameye göre sanıklar hakkında; Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetini ortadan kaldırmaya veya görevini yapmasını engellemeye teşebbüs etme, mala zarar verme, nitelikli mala zarar verme, tehlikeli maddelerin izinsiz olarak bulundurulması veya el değiştirmesi, ibadethanelere ve mezarlıklara zarar verme, Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Aletler Hakkında Kanun'a muhalefet, nitelikli yağma, nitelikli yaralama ve Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'na muhalefet suçlarını işlemekten 16 sanığın ayrı ayrı 606 yıldan 2 bin 970 yıla kadar ceza almaları istendi.^[12]

Dava[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından hazırlanan 657 sayfalık iddianame 4 Mart 2019'da İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi ve ilk duruşmanın 24 Haziran 2019'da gerçekleştirilmesine karar verildi.^[16] 24 Haziran tarihinde Silivri Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü'nde başlayan davanın ilk duruşması iki gün sürdü ve 25 Haziran 2019'da ara karar açıklanarak davanın ikinci duruşmasının 18 Temmuz 2019'da gerçekleştirileceği açıklandı.^[17] Açıklanan ara karara göre; davada tutuklu yargılanan Osman Kavala'nın tutukluluğunun devamına diğer tutuklu yargılanan Yiğit Aksakoğlu'nun ise tutuksuz yargılanmasına karar verildi.^[18] 18 Temmuz'da görülen ikinci duruşmada savunmaların alınmasına devam edildi. Savunmaların ardından mahkeme başkanı Osman Kavala'nın tutukluluk halinin devamına karar verip bir sonraki duruşmanın 8-9 Ekim 2019 tarihlerinde yapılacağını açıkladı.^[19]

Taraflar[değiştir | kaynağı değiştir]

Recep Tayyip Erdoğan, Bülent Arınç, Ali Babacan, Beşir Atalay, Bekir Bozdağ, Emrullah İşler, Binali Yıldırım, Muammer Güler, Ahmet Davutoğlu dahil 746 kişinin müşteki sıfatı ile yer aldığı davada,^[1] Ali Hakan Altınay, Ayşe Mücella Yapıcı, Ayşe Pınar Alabora, Can Dündar, Çiğdem Mater Utku, Gökçe Yılmaz, Handan Meltem Arıkan, Hanzade Hikmet Germiyanoğlu, İnanç Emekçi, Memet Ali Alabora, Mine Özerden, Osman Kavala, Şerafettin Can Atalay, Tayfun Kahraman, Yiğit Aksakoğlu, Yiğit Ali Ekmekçi de sanık sıfatı ile yer aldılar.^[2]

Duruşmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Davanın ilk duruşması 24-25 Haziran 2019 tarihlerinde Silivri Ceza İnfaz Kurumları Kampüsü'nde gerçekleştirildi. Duruşmada tutuklu yargılanan Osman Kavala ile Yiğit Aksakoğlu ile tutuksuz yargılanan Ayşe Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater Utku, Ali Hakan Altınay, Şerafettin Can Atalay, Tayfun Kahraman, Yiğit Ali Ekmekçi ve Mine Özerden savunmalarını yaptılar.^[18] Savunmaların tamamlanmasının ardından mahkeme heyeti ara kararı açıkladı. Açıklanan arar karara göre tutuklu yargılanan Yiğit Aksakoğlu'nun serbest bırakılarak tutuksuz yargılanmasına, Osman Kavala'nın tutukluluk halinin devam etmesine, haklarında yakalama kararı bulunan Can Dündar, Pınar Öğün, Gökçe Yılmaz, Handan Meltem Arıkan, Hanzade Hikmet Germiyanoğlu ve Mehmet Ali Alabora'nın yakalama kararlarının devamına karar vererek duruşmayı 18 Temmuz 2019 tarihine erteledi.^[18]

18 Temmuz'da gerçekleşen ikinci duruşmada sanıkların ve avukatların savunmalarına devam edildi. Duruşmaya tutuklu yargılanan Osman Kavala, tutuksuz yargılanan Yiğit Aksakoğlu, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mine Özerden, Yiğit Ali Ekmekçi, Can Atalay, Mücella Yapıcı ve Tayfun Kahraman katıldı. Yaklaşık 50 avukatın takip ettiği duruşmaya ortalama 300 izleyici katıldı.^[20] İzleyiciler arasında CHP ve HDP milletvekillerinin yanı sıra büyükelçiliklerden gözlemciler ile yerli ve yabancı basın çalışanları vardı. Duruşma sonunda mahkeme başkanı Mahmut Başbuğ, tutuklu yargılanan Osman Kavala'nın tutukluluğunun devamına, Can Dündar, Mehmet Ali Alabora, Pınar Öğün, Meltem Arıkan, Gökçe Yılmaz ve Hanzade Hikmet Germiyanoğlu hakkındaki yakalama kararının da devamına oy çokluğuyla karar verildiğini açıkladı.^[21] Mahkeme bir sonraki duruşmanın ise 8-9 Ekim 2019'da görülmesine karar verdi.^[22]

Osman Kavala, Can Dündar, Ayşe Mücella Yapıcı ve Mehmet Ali Alabora’nın da bulunduğu 16 sanığın ‘Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ortadan kaldırmaya teşebbüs’ suçundan yargılandığı dava, 18 Şubat 2020’de karara bağlandı.^[6]

İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi tutuklu sanık Osman Kavala’nın da aralarında olduğu 9 sanığın beraatına, firari sanıklar Ayşe Pınar Alabora, Can Dündar, Gökçe Tüylüoğlu, Handan Meltem Arıkan, Hanzade Hikmet Germiyanoğlu, İnanç Ekmekçi ve Mehmet Ali Alabora’nın ise dosyalarının ayrılmasına hükmetti. Savcılığın yerel mahkemenin kararını istinafa taşımasının ardından İstanbul Bölge Adliye 3. Ceza Dairesi 22 Ocak 2021’de 9 sanık hakkındaki beraat kararını bozdu. Bozma kararının ardından İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesi, 28 Nisan 2021’deki duruşmada bu dava ile yakalamalı sanıklar Can Dündar, Mehmet Ali Alabora, Ayşe Pınar Alabora, Gökçe Tüylüoğlu, Handan Meltem Arıkan, Hanzade Hikmet Germiyanoğlu ve İnanç Ekmekçi’nin dosyasının birleştirilmesine karar verdi. Bunun yanı sıra Osman Kavala ile eski CIA danışmanı Henri Barkey’in FETÖ’nün 15 Temmuz Darbe Girişimi'ne ilişkin ‘Anayasayı ihlal’ ve ‘Devletin gizli kalması gereken bilgileri, siyasal veya askeri casusluk maksadıyla temin etme’ suçlarından İstanbul 36. Ağır Ceza Mahkemesinde yargılandıkları davanın Gezi Parkı ana davasıyla birleştirilmesine karar verildi.^[6]

Gezi Parkı olaylarına ilişkin Beşiktaş’ın taraftar grubu Çarşı üyelerinin de aralarında bulunduğu 35 sanık hakkında İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesince verilen karar Yargıtay tarafından bozuldu. İstanbul 30. Ağır Ceza Mahkemesinde görülen Gezi Parkı olaylarına ilişkin dava ile Çarşı davası arasında hukuki ve fiili irtibat bulunduğunun belirtildiği kararda, örgüt üyeliği suçunun özelliği nazara alınarak, her iki dosyanın birleştirilmesi tarafına gidilmesi, sanıkların hukuki durumlarının buna göre takdir ve tayini gerekirken, yazılı şekilde eksik araştırma neticesinde beraatlarına karar verilmesinin bozma nedeni sayıldığı vurgulandı. Davalar, verilen bozma kararlarının ardından İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesinde birleştirildi. Gezi Parkı ile Çarşı davası dosyası, 21 Şubat’ta görülen dördüncü duruşmada, davaların geldiği aşama dikkate alınarak yeniden ayrıldı.^[6]

İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, 25 Nisan 2022 tarihindeki karar duruşmasında Osman Kavala hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verdi. Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Can Atalay, Mine Özerden, Yiğit Ali Ekmekçi, Tayfun Kahraman'a TCK 312'den yardım etme suçundan 18'er yıl hapis cezası verildi. Kavala dışındakilerin de ayrıca tutuklanmasına karar verildi.^[6]

İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi verdiği mahkûmiyet kararlarının gerekçesinde, 3 üye hakimden biri, dosya içeriğindeki dinleme kayıtlarından başka delil bulunmadığı, ilk dinleme kararının 18 Haziran 2013'te "suç işlemek amacıyla örgüt kurma" suçuna ilişkin alındığı belirterek, "hükûmete karşı suçlara" dair alınan bir dinleme kararı olmadığı ve dinlemenin uzatılması talebinin ardından "anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı" ve "hükûmete karşı" suçların 2 Aralık 2014'te eklendiği gerekçesiyle beraat ve tahliyelerine karar verilmesi notunu düştü.^[23]

İstanbul Bölge Adliye Mahkemesi 3. Ceza Dairesi 28 Aralık 2022 tarihinde verilen cezaları onadı.^[4]

28 Eylül 2023 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Osman Kavala, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Mine Özerden ve Çiğdem Mater Utku mahkumiyetlerini onadı. Ali Hakan Altınay, Yiğit Ali Ekmekçi ve Ayşe Mücella Yapıcı hakkında verilen hapis cezaları ise bozuldu. Daire, mahkumiyet hükümlerini bozduğu sanıklardan Yapıcı ile Altınay'ın adli kontrol hükümleri uygulanarak tahliyesini kararlaştırdı.^[24]

Can Atalay[değiştir | kaynağı değiştir]

25 Ekim 2023 tarihinde Can Atalay'ın bireysel başvurusu üzerine Anayasa Mahkemesi Atalay'ın "seçilme hakkı" ve "kişi hürriyeti ve güvenliği" haklarının ihlal edildiğine karar verdi.^[25]

İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi, Yargıtay 3. Ceza Dairesi'ne AYM'nin ihlal kararını değerlendirmek üzere dosyayı iletti. 8 Kasım 2023 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi; Can Atalay hakkında kesinleşmiş hüküm verdiğini ve her ne kadar bu karar TBMM Genel Kurulu'nda okunmamamış olsa da Can Atalay'ın milletvekilliğinin kesin olarak düşürüldüğünü, AYM'nin kesinleşmiş bir hükümden dolayı inceleme yaparak yetkisini aştığını ve Anayasayı ihlal ettiğini gerekçe göstererek Can Atalay'ın hapis cezasının onanmasına ve Can Atalay hakkında ihlal kararı veren AYM üyeleri hakkında Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunmasına karar verdi.^[26][27]

Anayasa Mahkemesi Genel Kurulu 21 Aralık'ta Can Atalay hakkında daha önce verdiği hak ihlali kararına uyulmaması nedeniyle yapılan ikinci başvuruyu inceledi. AYM, anayasanın 67. maddesinde güvence altına alınan “seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkı” ile 19. maddesinde güvence altına alınan “kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı”nın ihlal edildiğine bu kez 3'e karşı 11 oyla karar verdi. Anayasanın 148. maddesinde güvence altına alınan "bireysel başvuru hakkı”nın ihlâl edildiğine ise oy birliğiyle karar verdi.^[28]

AYM ayrıca hak ihlallerinin ortadan kaldırılması, yeniden yargılanmasına başlanması, infazın durdurulması, tahliyesinin sağlanması ve yeniden yapılacak yargılamada durma kararı verilmesi için kararın İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesine gönderilmesine oy birliğiyle karar verdi ve Can Atalay'a 100 bin lira tazminat ödenmesine de hükmetti. İstanbul 13. Ağır Ceza Mahkemesi heyeti ise AYM'nin Can Atalay hakkındaki kararını uygulamayarak, dosyayı bir kez daha Yargıtay'a gönderdi.^[28]

3 Ocak 2024 tarihinde Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Anayasa Mahkemesinin Can Atalay hakkındaki hak ihlali kararını görüştü. Daire, "AYM'nin hak ihlali kararının hukuki değeri yok" diyerek, karara uyulmamasını kararlaştırıldı.^[29]

30 Ocak 2024 tarihinde Can Atalay'ın milletvekilliğinin düşürülmesine yönelik Yargıtay kararı TBMM Genel Kurulunda Ak Partili avukat, eski Adalet Bakanı olan, meclis başkanvekili Bekir Bozdağ tarafından okundu ve böylece vekilliği Anayasa Mahkemesinin vermiş olduğu hak ihlâli kararına rağmen düşürüldü. Birçok siyasi parti genel başkanı, milletvekilleri ve üst düzey muhalefet partilerinin yöneticileri ve belediye başkanları ayrıca binlerce seçmen bu kararın yok hükmünde olduğunu ifade etti.^[28]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]