Sultan İnal, tam ismiyle Melik Eşref Seydeddin Ebu Nasr-el-Alai Zahiri Nasır İnal el-Acrud (d. 1380 - ö. 1461, Kahire), 1453 ile 1461 döneminde saltanat süren Çerkes kökenli Burci Hanedanı'ndan Memlûk hükümdarı. El-Acrud lakabını sakalının şeklinden almıştır.

Sultanlıktan önceki yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Kafkasya'da yaklasik 1380 yılında Çerkez doğumludur. 1397'de Alaeddin adlı bir esir tüccarı tarafından satın alınıp Mısır'a getirildi. Sultan Zahir Berkuk tarafından satın alınıp onun kölemenleri arasında Memlûklu sarayına girdi. 1399'da Sultan Nasıreldin Farac Memlûklu Sultanı olunca onun kölemeni oldu. 1421de Sayfeddin Tatar'dan sonra Sultan Muzaffar Ahmed Sultan olduğu zaman saray muhafızları arasında Onlar Başı olarak atandı. Sultan Eşref Sayfeldin Barsbay (1422-1437) sultanlık döneminde Memlûklu bürokrasisi içinde ilerledi (tablahane emiri; reis-i nevba 1427'de erbain emiri ve reis nevba sani). 1428'de Gaza'ya vali (naip) tayin edildi.

1433'te Akkoyunlular Sultanı Kara Yülük Osman Bey'e karşı açılan seferde Diyarbakır'a gidip o kaleyi kuşatan Memlûklu ordusuna katıldı. Bu kale Kara Yülük Osman'ın oğlu Murad Bey tarafından savunulmakta idi ve Memlûklu kuşatması başarısız kaldı. Bundan sonra Emir İnal o zaman Ruha olarak anılan Urfa'ya vali (naip) olarak gönderildi. Bu görevde iken 1436'ya kadar Memlûkluların Akkoyunlular üzerine yaptıkları sefer ve hücumlara katıldı. 1437'de Filistin de Safad valisi (naibi) olarak tayin edildi.

1439'da Memlûklu Sultanı Zahir Çakmak (1438-1453) tarafından Kahire'ye çağrılarak önce mukaddem ve sonra Memlûklu sivil idaresinin en yüksek mevki olan divittar olarak görev verildi. 1442 ve 1444'te bu Sultan tarafından açılan Memlûklu donanmasının Rodos seferlerine katıldı ve bu seferler başarısız kaldı. 1450'de Atabeg (ordu başkomutanı) olan Emir Yaş-beg öldüğünde Emir İnal, Atabeg olarak onun yerine tayin edildi.

1453'te Sultan Çakmak ölmeden önce oğlu Fahreddin Osman'ı valiaht olarak ilan etmiş ve hemen sonra ölünce Fahreddin Osman Memluklu Sultanı olarak Çakmak kölemenleri tarafından ilan edilmişti. Fakat Atabeg İnal ve diğer bir grup kölemen bu yeni sultanı kabul etmediler. İki grup ve askerleri arasında Kahire'de sokak savaşı başladı. Emir İnal ve askerleri Kahire Kalesi'ni (Kalat el-Cebel)'i işgal ettiler. Orada toplanan ve aralarında Abbasi Halifesi ve 4 tane en büyük rütbeli kadılar da bulunan bir komite Melik Eşref-el-din el Sayda adı ile Emir İnal'ı Memlûklu Sultanı ilan etti.

Sultanlık dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]

Memlûklu Sultanlığı'nı eline geçiren Sultan İnal'ın ilk politika tedbiri daha önceki Memlûklu Sultanlarının etrafındaki kliklerde bulunan kölemenleri idarî görevlerden uzaklaştırarak ve bazı saray komite ve divanlarını ortadan kaldırarak bunların birer muhalefet odağı olmalarını önledi. Sonra etrafında kendinin inandığı kölemenlerden bir klik kurdu ve bunun için kendisi gibi esir taciri Alaeddin tarafından Mısır'a getirilmiş ve Alai grubu olarak bilinen kölemenleri etrafına topladı.

Tahta geçer geçmez 1453de Osmanlı Devleti'nin gönderdiği İstanbul Fethi fetihnamesi gelince hemen Emir Akar Baybars adlı bir Memlûklu ileri geleni bu zaferi kutlamak için hediyelerle elçi olarak İstanbul'a gönderdi.

1454'te Dülkadiroğulları Beyi Süleyman Bey ölünce Sultan İnal yeni bey olarak Süleyman Bey'in oğlu Melik Arslan Bey'in bey olmasını sağladı. Onun rakibi olan Fayyad Bey'in beyliği eline geçirmesini önlemek için tedbirler aldırdı.

1455'te Kahire'de iki rakip kölemen grup arasında bir anlaşmazlık çıkıp bu bir silahlı kavgaya dönüştü. Sultan İnal bunu hemen bastırdı. Kahire'de Abbasi halifesi olan El-Kaim 'in bu karışıklığın çıkmasında parmağı olduğu anlaşıldı. Sultan İnal Halife II. El-Kaim'i indirerek onun kayın-biraderi olan MustanciT'i halife olarak ilan etti.

1456'da Karamanlıoğlu II. İbrahim'in Osmanlı Devleti'nin kötü niyeti olduğuna dair göndermiş olduğu muhtırayı kabul etmedi. Karamanoğlu'nun Kilikya'da Osmanlılarla Memlûklulara arasını açmak için yaptığı girişimleri önlemek için Kilikya'ya bir kölemen ordusu gönderdi ve Osmanlı Devleti'ne bir elçi gönderip bu durumu açıkladı. Sultan İnal'ın bu politikası bazı Mısırlı ilerigelenleri tarafından tenkide uğradı.

Kilikya'da kampanya yapan Memlûklu ordusunu 1457'de (sonra sultan olacak) Emir Hoşkadem komutası altında Memlûkluların elinde bulunan Malatya'ya göz dikmiş olarak görülen Akkoyunlu Sultan'ı Uzun Hasan'a karşı doğuya o kaleyi korumaya gönderdi.

Hristiyan Kıbrıs Luzinyan Krallığı Memlûklulara yıllık tazminat veren bir bağımlı ülke durumundaydı. 1458'de Luzinyan Kralı II. John öldü ve onun yerine hükümdar olarak 14 yaşındaki kızı Luziyan'lı Şarlot kraliçe olarak tahta geçti ve kocası Savoylu Louis de ortak devlet naibi oldu. Bunu II. John'un gayrimeşru oğlu ve Lefkoşa Piskoposu olan James kabul etmedi. Kendini tehlikede olduğunu düşünerek Mısır'a kaçtı. Adada bulunan soyluların çoğu Kraliçe Şarlot taraftarı olmakla beraber James Kahire'de kendini destekleyen bazı ilerigelen Memlûklu emirleri buldu. Her iki taraf da elçileri vasıtasıyla Sultan İnal'a başvurdular. Sultan İnal James'i Kıbrıs Luzinyan Kralı kabul ettiğini bildirdi. Bir Memlûklu Mısır deniz filosu desteğinde James adaya giderek karaya çıkan Memlûklu birlikleri ile Lefkoşa'yi eline geçirdi. Kraliçe Şarlot kale içine çekilerek savunmaya geçti. Adaya çıkan Memlûklu birlikleri bu kaleyi kuşatmakla ve birçok hücumda bulunmakla beraber önce kaleyi ellerine geçiremediler ve büyükçe zayiata verdiler. Bu ilk başarısızlığa rağmen ancak 1463'te (Sultan İnal'ın ölümünden sonra) Memlûklu birlikleri Kraliçe Şarlot'u Kıbrıs'tan kaçmaya zorladılar ve James Luzinyan Kralı olarak taç giydi.

Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]

Sultan İnal 26 Şubat1461de 80 veya 81 yaşındayken eceliyle öldü. İki oğlu ve iki kızı bulunmaktaydı. Büyük oğlu Malik Mueyyed Ahmed adı ile Memlûklu Sultanı olarak tahta geçti. Fakat tahtta 4 ay kaldıktan sonra Atabeg olan Zahir Seyfaldin Hoşkadem tarafından tahttan uzaklaştırıldı.

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Katalanca Wikipedia Inal maddesi (Katalanca) (Erişme tarihi:12.10.2009)
• Clot, André
  • (çev. Turhan Ilgaz) (2005), Kölelerin İmparatorluğu Memlüklerin Mısır'ı, İstanbul:Epsilon Yayınları ISBN 9753317727.
  • (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 (Fransızca)
• İbni Taghribirdi (çev. William Popper) (1954-1963) History of Egypt 1362-1469 A.D. (7 Cilt), Berkley:University of California Press (1410-1470 döneminde yaşamış yazarın Nujum al-zahira fi muluk Misr wa'l-Qahira adlı eserinin İngilizce tercümesi) (İngilizce) (Arapça tüm eser: [1] 4 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişme tarihi:12.10.2009)
• Muir, William (2007) The Mameluke or slave dynasty of Egypt, 1260-1517 Piscataway, NJ: Gorgias Press. ISBN 978-1-59333-697-4. (Birinci basım: Smith, Elder 1896) (İngilizce)
• Wiet, Gaston (1937), Historie de la Nation égyptienne, Paris (Fransızca)

Resmî unvanlar
Önce gelen: Fahreddin Osman	Mısır Memlûk Sultanı 1453 – 1461	Sonra gelen: Muavyed Ahmed