II.Baybars veya Baybars Çeşnigar tam ismiyle Malik Muzaffer Rukneddin Baybars Çeşnigar Mansuri (d. ? - o. 1310 Kahire) 1309da bir komployla Memluk Sultanı Nasır Muhammed bin Kalavun'un yerine geçen ve 10 ay 24 gün gibi kısa bir dönem için saltanat süren Çerkes kökenli ama Bahri Hanedanı'ndan onikinci Memlûk Devleti hükümdarı.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Sultan olmadan önce[değiştir | kaynağı değiştir]

Baybars Çerkes asıllı bir memluklu idi. Önce Sultan Kalavun'un kölemeni idi ve sonra da onun oğulları olan El Eşref Halil ve Nasır Muhammed sultanlık dönemlerinde Memluklu saray bürokrasisi içinde önemli görevlerde bulundu. Önce Emir, sonra Çeşnigar unvanlarını aldı.^[1]

1299da Sultan Laçın el-Mansuri aleyhine hazırlanan ve onun tahttan indirilip öldürülmesi ile sona eren bir komploda Emir Seyfeddin Salar ile birlikte baş rolü oynamıştı. İkinci defa tahta çıkartılan Sultan Nasır Muhammed'in 1299-1309 dönemindeki saltanat yıllarında atabek olan Emir Seyfeddin Salar ile birlikte ustadar (yani saray kethüdası) unvanlı Baybars Memluk devletindeki gerçek iktidarı ellerinde tuttular. 1302'de Baybars yukarı Mısır'da çıkan bir isyanı bastıran ordunun komutanı idi. 1303'te Suriye'ye sefere çıkan ve Sakhab Savaşı'ında "Kutluşah" komutası altında bulunan İlhanlı-Moğol ordusunu büyük bir mağlubiyete uğratan Memluklu Mısır ordusunun komutanı da Emir Baybars Çeşnigar'dı.

Sultanlığı[değiştir | kaynağı değiştir]

1299da ikinci defa Memluk Sultanlığına geçirilen genç Sultan Nasır Muhammed Emir Seyfeddin Salar ve Emir Baybars Çeşnigar'in özellikle Burci memlukluları kayıran siyasi tutumlarından hiç hoşlanmamaktaydı. 1309de Nasır Muhammed Mekke'ye hac görevini yapmak için gitmeye karar verdiğini bildirdi. Devlet iktidarini ellerinde tutan Emir Seyfeddin Salar ve Emir Baybars Çeşnigar kendisine refakat etmeyi kabul ettiler. Fakat hac seferinde şimdi Ürdün'de bulunan Karak kalesine gelindiği zaman genç Sultan Nasır Muhammed kendi isteğiyle Memluk tahtından feragat ettiğini ve Karak Kalesine inzivaya çekileceğini açıkladı.

1309da Kahire'ye dönen iki emir yandaşları emirler ile görüştükten sonra Baybars Çeşnigar'ın "Malik Muzaffer Rukneddin Baybars Çeşnigar Mansuri" adı ile Memluk Devleti sultanı olmasına karar verdiler. Sultan Baybars Çeşnigar'ın sultanlık dönemi 10 ay 24 gün sürdü.

Bu kısa dönemde içişlerinde büyük iktisadî ve politik sorunlarla karşılaştı. Kahire halkı yine bir açlık tehlikesi altında idi ve fakir aç halk devamlı Kahire sokaklarında açlığı protesto karışıklıkları çıkarmaktaydılar. Aldığı that unvanı olan "Rukn" yerine "Rakin" (işe yaramaz) adını kulanmaktaydılar ve Sultan Nasır Muhammed'in geri gelmesini istemekteydiler. Suriye eyaletinde özellikle Hums ve Halep şehri valileri açıktan Sultan Nasır Muhammed taraftarı idiler. Dışişlerinde ise İlhanlı-Moğollar karadan ve müttefikleri Haçlılar denizden Memluklu devletini devamlı tehdit altında tutmakdaydılar. Bu da yetmezmiş gibi kendine destek sağlayıp tahta geçmesine zorlayan atabek Seyfeddin Salar da taraf değiştirip Nasır Muhammed'in geri getirilmesini savunmaya başladı. Bu gelişmelere karşı koymaya imkânı bulunmayan Sultan Baybars Çeşnigar 1309'da tahttan feragat etti ve kendi kölemenleri ile birlikte Kahire'den kaçtı. Fakat Karak'tan gelip sultanlık tahtına üçüncü defa çıkan Sultan Nasır Muhammed memlukluları tarafından 1310'da yakalandı. Sultan Nasir Muhammed huzurunda boğularak idam edildi. Kendisi ile birlikte Sultan Nasır Muhammed'in ikinci saltanatında iktidarı paylaşan Emir Seyfeddin Salar da görevinde azledilip, tutuklandı ve bütün malı mülkü devletçe müsadere edildi.

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Baybars 1307'de daha çeşnigar iken Kahire ortasında (şimdi al-Mu'izz sokağında) bir büyük tekke (hankah) inşa edilmesini sağlamış ve 1309'da sultanlığa geçtikten sonra buna bir minare, bir büyük merasim kapısı ve turbe eklenerek "Sultan Baybars Külliyesi" oluşturmuştur. Bu külliye 1310'da bitirilmiş; ama Sultan Nasır Muhammed'in tekrar tahta çıkması dolayısıyla 1325'e kadar kapalı kalmıştır. Baybars külliyesi tekkesi (hankah) Kahire'de günümüze kalan ikinci eskilikte bir tekkedir ve bir medrese gibi 4 ivandan oluşan tek Kahire tekke binasıdır.^[2]

Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

• Rukn ad-Dîn Baybars al-Jashankir Fransızca Wikipedia Al-Muzaffar Rukn ad-Dîn Baybars al-Jashankir maddesi^{[ölü/kırık bağlantı]} (Fransızca)(Erişme:3.7.2010)
• Clot, André
  • (çev. Turhan Ilgaz) (2005), Kölelerin İmparatorluğu Memlüklerin Mısır'ı, İstanbul:Epsilon Yayınları ISBN 9753317727.
  • (2009) L'Égypte des Mamelouks 1250-1517. L'empire des esclaves, Paris:Perrin ISBN 978-2-262-03045-2 (Fransızca)
• Bosworth, Clifford Edmund (1967) The new Islamic dynasties: a chronological and genealogical manual Edinburgh:Edinburgh University Press ISBN 978-0-7486-2137-8 Google Books1 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) (Erişim:2.7.2010)

Resmî unvanlar
Önce gelen: Nasır Muhammed bin Kalavun	Mısır Memlûk Sultanı 1309	Sonra gelen: Nasır Muhammed bin Kalavun