İbrahim Alaettin Gövsa

İbrahim Alaettin Gövsa
İbrahim Alaettin Gövsa
Doğum	1889; İstanbul
Ölüm	29 Ekim 1949 (60 yaşında); Ankara
Defin yeri	Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara
Meslek	Yazar, şair, öğretmen
Vatandaşlık	Türkiye

İbrahim Alaettin Gövsa (İbrahim Alâeddin Gövsa)^[1] (d. 1889, İstanbul - ö. 29 Ekim 1949, Ankara), Türk yazar, şair, eğitimci, mizahçı ve siyasetçi.

Türk çocuk edebiyatının öncülerindendir. 1911'de yayımladığı Çocuk Şiirleri adlı kitabı, Türk edebiyatının ilk çocuk şiiri kitaplarındandır.^[2] Ünlü bir eğitimci olan Gövsa, Türkiye’de psikoloji ve pedagoji çalışmalarının henüz çok yeni olduğu bir dönemde konularda eserler vermiştir. Asıl kalıcı hizmetler yaptığı saha biyografi ve ansiklopedi alanlarıdır. "Meşhur Adamlar Ansiklopedisi" ile "Türk Meşhurları Ansiklopedisi" bu alandaki en önemli eserleridir.

TBMM III. dönem Sivas, IV. dönem Sinop, VI. ve VII. dönem İstanbul milletvekilliği yapmış bir siyasetçidir.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

İstanbul’da doğdu. Babası, Filibeli bir aileden gelen ve vilâyet mektupçuluğu yapan Mustafa sım Bey, annesi Yemen’de şehid düşen Erzurumlu Osman Paşa’nın kızı Fatma Behice Hanım’dır. İstanbul’da müderris, huzur derslerinde muhatap ve mukarrir olarak bulunmuş, Enderun Mektebi hocalarından Küçük Filibeli diye tanınan Abdullah Efendi, İbrahim Alâeddin’in baba tarafından dedesi, yine huzur derslerinde muhatap ve mukarrir olan, Anadolu ve Rumeli kazaskerliği yapmış ve Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye Cemiyeti üyesi olmuş Filibeli Hoca diye bilinen Halil Fevzi Efendi de büyük amcasıdır. Bu iki kardeş İstanbul ulemâsı arasında “ahaveyn” adıyla tanınmıştır.^[3]

İlk öğrenimine Vezneciler’de Şems'ül maârif Mektebi’nde başladı. Babasının vilâyet mektupçuluğu yaptığı Trabzon'da, Trabzon idâdîsi'nde devam ettiği orta öğrenimini; babasının vefaatı üzerine annesiyle birlikte geldiği İstanbul'da, Vefa Lisesi'nde tamamladı.^[4] Edebiyata ilgisi okul yıllarında ortaya çıktı. Babasının zengin kitaplığı ve edebiyat sevgisi onu şiire yöneltti.^[5] İlk şiirlerini çocuk yaşta iken "Musavver Terakki" adlı dergide yayımladı.

1907'de Mekteb-i Hukuk'a girdi. 1910 yılında mezun oldu. Hukuk Mektebinin son sınıfında iken Adliye Nezâreti'nde memurluğa başladı. Aynı yıllarda Haham Mektebi'nde Türkçe ve Hukuk dersleri verdi. II. Meşrutiyet'in ilanından sonra dönemin gençlerinde görülen edebi heyecan onda da uyanmıştı. Başlangıçta aruz vezninde ve klasik nazım şekilleriyle şiir yazmaktayken Tevfik Fikret’in Rübâb-ı Şikeste’siyle yeni şiire ilgi duymaya başladı. Hukuk Mektebi'nda tanıştığı Tahsin Nahit, Emin Bülent, Ahmet Haşim ile okul dışından dostları Mehmet Behçet (Yazar), Köprülüzâde Fuad, Halil Nihat Mehmet Akif’in üzerinde büyük etkisi oldu.^[5] Arkadaşlarının teşviki ile Fecr-i Ati topluluğuna ilk katılanlardan oldu ama topluluğun edebiyat konusunda görüşlerini benimsemedi ve kısa süre içinde gruptan ayrıldı. Orhan Seyfi ve Enis Behiç gibi hececi şairlerle birlikte hece vezniyle şiirler yazmaya başladı. Eğitimci Mustafa Satı Bey'in 1909'da yayımlanan bir yazısında "çocuk şiirlerine ve şarkılarına muhtacız” diye yazması üzerine çocuk şiirleri yazmaya başlayan İbrahim Alaaddin, şiirlerini 1911'de yayımladığı Çocuk Şiirleri adlı kitapta topladı. Kitap büyük ilgi gördü. Anadolu ve Rumeli dışına da ulaştı. Şair hayattayken toplam altı baskı yaptı.^[2]

1911'de İstanbul Dârülfünunu’nda açılan bir imtihanı kazanarak Trabzon Sultânîsi'ne edebiyat muallimi olarak tayin oldu. 1912 yılında burada muallim iken, gönüllü olarak, Balkan Savaşı'na katıldı.^[4]

1913'te Maarif Vekaleti tarafından edebiyat tahsili için İsviçre'ye gönderildi ancak çalışmalarını psikoloji ve pedagojiye kaydırdı.^[5] I. Dünya Savaşı'nın çıkması üzerine, diğer öğrencilerle birlikte, yurda çağrıldı. Bu sırada Çanakkale zaferinin büyüklüğünü edebiyata kazandırmak amacıyla, Çanakkale'ye gönderilen edebiyatçılar arasında bulundu. 1915'te tekrar İsviçre'ye döndü ve Cenevre Üniversitesi Psikoloji Enstitüsü'den diploma; Jean Jacques Rousseau Pedegoji Enstitüsü'nden tasdikname alarak 1916'da yurda döndü.

İsviçre'den döndükten sonra Tedrîsat gazetesinde pedagoji ve çocuk edebiyatı üzerine yazdığı yazılarla geniş bir okuyucu kitlesi üzerinde etkili oldu.^[5] Bir süre İkdam gazetesinde Fransızcadan tercümeler yaptı; Zümrüdüanka, Resimli Gazete ve Akbaba dergilerinde Kıvılcım imzasıyla telif, tercüme ve mizahî yazılar yayımladı.

1916-1926 arasında öğretmen yetiştiren İstanbul Dârülmuallimîn-i liye'de Fen, Terbiye ve İlmiahvâl (Psikoloji ve Pedagoji) muallimliği ve üç yıl müdürlük yaptı. Bir yandan da Darülfünun da Psikoloji, Kız Öğretmen Okulu'nda Felsefe dersleri verdi. 1926 yılında Maârif Vekâleti Tâlim ve Terbiye Dâiresi üyeliğine getirildi.

1927 senesinde TBMM III. dönem Sivas mebusu seçildi. IV. dönem Sinop milletvekilliği yaptıktan sonra 1935'te Maârif Vekâleti müfettişi oldu. 1936'da yeniden meclise girdi. VI. ve VII. Dönem İstanbul Milletvekilliği yaptı.^[6] Aynı zamanda 1920'lerin sonralarında Türk Ocakları Edirne delegesiydi.^[7]

Atatürk'ün ölümü üzerine yayımladığı Tavaf adlı şiiri büyük üne kavuşmuştur.^[2]

Son yıllarında gazetelere günlük fıkra yazıları, sözlük ve ansiklopedi telif, redaksiyon ve yayım çalışmaları ile meşgul oldu. İnönü Ansiklopedisi Genel Sekreterliği'ni yaptı. Ansiklopedinin ilk cildinde dünyada ve Türkiye’de ansiklopedicilik hakkında yazdığı yirmi üç sayfalık önsöz önemli bir kaynaktır.^[5] 1945'ten ölümüne kadar Ziraat Bankası idare meclisi üyeliğinde bulundu. 29 Ekim 1949’da Ankara'da "Şair Akif Sokağı" başlıklı bir yazı yazarken kalp durması sonucu öldü.^[4] Cebeci Asri Mezarlığında arkadaşı Halil Nihat Boztepe'nin mezarı yanına defnedilmiştir.^[5]

Adı 1960 yılında İstanbul'un Fatih semtinde bir okula verildi.^[8]

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Edebî Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Rumeli’ye Destân-ı Harb (1910, şiir)
Güft ü Gû (1911, şiir)
Çocuk Şiirleri (1911, çocuk şiiri)
Sulh ve Harb (1920, manzum okul piyesi)
Çanakkale İzleri (1926, şiir)
Şen Yazılar (1926, hikâye ve mizahi yazı)
Nazif’ten Hâmid’e hiretten Mektuplar (1932, mektup)
Acılar (1941)
Söz Oyunları (1942, denemeler ve vecizeler)

Eğitime Dair Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk Gençlik Hakkında Rûhiyat ve Terbiye Tedkikleri (1919)
Bediî Terbiye (İstanbul 1923)
Sevimli Elifbâ, Tedricî Kelime Usûliyle (1925)
Çocuk Ruhu (1926)
S. Rûhiyat ve Terbiye (1929)

Biyografi, Ansiklopedi ve Sözlük Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Yeni Türk Lugati (1930)
Talebe Lugati (1931) sonraki basımları Yeni Talebe Lugati adıyla).
Victor Hugo (İstanbul 1931)
Süleyman Nazif, Hayatı, Kitapları, Mektupları, Fıkra ve Nükteleri (1933)
Meşhur Adamlar Ansiklopedisi (I-IV, İstanbul 1933-1936)
Kâşifler ve Mucitler (1939)
Sabatay Sevi
Elli Türk Büyüğü (1940)
Türk Meşhurları Ansiklopedisi (1945-1946)
Resimli Yeni Lugat ve Ansiklopedi: Ansiklopedik Sözlük (I-V, 1947-1954)

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Cahit Kavcar, İbrahim Aladdin Gövsa Yaşamı ve Hizmetleri, Türk Eğitim Derneği Eğitimcilerimiz Anma ve Tanıtma Dizisi, Ocak 2002

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ "İbrahim Alâeddin Gövsa (1889-1949)". Atatürk Ansiklopedisi. 3 Mayıs 2021. 22 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.
^ ^a ^b ^c "Mecit Canatak, İbrahim Alaattin'in (Gövsa) Çocuk Şiirleri Adlı Eserinin Çocuk Edebiyatındaki Yeri, Turkish Studies Cilt 62, Bahar 2011" (PDF). 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.
^ "Abdullah Gövsa, EdebiyatveSanatAkademisi.com, 30.06.2011 Erişim tarihi:03.04.2015". 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.
^ ^a ^b ^c Cavit Binbaşıoğlu, 'İbrahim Alaaddin Gövsa'nın Yaşamı, Eserleri ve Türk Eğitimine Katkıları^{[ölü/kırık bağlantı]}
^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Atilla Çetin, Gövsa, İbrahim Alâeddin, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 14". 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.
^ ", TBMM Albümü, Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014.
^ Füsün Üstel (2010). İmparatorluktan Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 291. ISBN 9-789754706123.
^ "İbrahim Alaattin Gövsa İlköğretimokulu web sitesi, Erişim tarihi:03.04.2015". 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.

[1] "İbrahim Alâeddin Gövsa (1889-1949)". Atatürk Ansiklopedisi. 3 Mayıs 2021. 22 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2022.

[mecit-2] "Mecit Canatak, İbrahim Alaattin'in (Gövsa) Çocuk Şiirleri Adlı Eserinin Çocuk Edebiyatındaki Yeri, Turkish Studies Cilt 62, Bahar 2011" (PDF). 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.

[akademi-3] "Abdullah Gövsa, EdebiyatveSanatAkademisi.com, 30.06.2011 Erişim tarihi:03.04.2015". 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.

[cavit-4] Cavit Binbaşıoğlu, 'İbrahim Alaaddin Gövsa'nın Yaşamı, Eserleri ve Türk Eğitimine Katkıları^{[ölü/kırık bağlantı]}

[tdv-5] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f "Atilla Çetin, Gövsa, İbrahim Alâeddin, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt 14". 6 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.

[6] ", TBMM Albümü, Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014.

[7] Füsün Üstel (2010). İmparatorluktan Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları. İstanbul: İletişim Yayınları. s. 291. ISBN 9-789754706123.

[okul-8] "İbrahim Alaattin Gövsa İlköğretimokulu web sitesi, Erişim tarihi:03.04.2015". 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2015.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

İbrahim Alaettin Gövsa nedir?, İbrahim Alaettin Gövsa anlamı nedir?, İbrahim Alaettin Gövsa ne demektir?