İnsan deneyleri

İnsan deneyleri, insanlar üzerinde uygulanan tıbbî deneyleri içerir. Tıbbî araştırmalar'ın önemli bir parçasıdır ve birçok insan tıbbi tedavi için muayenehane denemeleri'ne gönüllü olmaktadır. Bazı insanlar ayrıca basit medikal bilim ve biyoloji için de gönüllü olmaktadır.

Bazı deneyler, hayvanlar yerine insanların kullanıldığı kozmetik ürün ve içeriklerin testlerini barındırabilir. Bazı vakalarda doktorların testleri, başkalarının hayatlarını riske atmamak için kendileri üzerinde yaptığı belirtilmiştir. Bu durum kişisel deney olarak adlandırılır.

İnsan deneylerinin tarihçesi[değiştir | kaynağı değiştir]

İnsan deneyleri ve araştırma ahlakı zaman içinde değişim gösterdi. Pek çok zaman, insan deneylerinin objeleri mahkûmlar, köleler, aile üyeleri veya deneyi yapanın kendisiydi.

Antik zamanlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Chalcedonlu (Kadıköy yakası) Herophilus(en), diğerleri arasında Batlamyus krallıklarından gelen mahkûmlar üzerinde, mahkûmlar canlıyken yaptığı deneyler sayesinde Celcus tarafından itibar gördü.

Eski Çağdaş Bilim[değiştir | kaynağı değiştir]

İlk insan kobaylı araştırma deneyleri arasında 1700 yıllarında aşı deneyleri bulunur. Bu ilk denemelerde, fizikçiler kendilerini veya aile üyelerini denek olarak kullanmışlardır. Başkaları üzerinde denemeler, denek üzerinde bir tehlike olmadığı tecrübelerle kanıtlanınca gerçekleştirilirdi.

Bunun gibi araştırmalardan ünlü olan bir araştırma, çiçek aşısını kendi oğlu ve komşusunun çocukları üzerinde deniyen Edward Jenner'ın deneyleridir. Kişisel deneylere örnek olarak Johann Jorg'un değişik dozlarda 17 ilacı etkilerini kaydetmek için denemesidir. Karşıt şekilde ünlü bilim insanı "insan işlemleri üzerinde acı dolu" Louis Pasteur buna rağmen öncelikli sonuçların hayvanlarla yapılan deneylerden sonra alınması konusunda ikna olmuştu. Bir insan üzerinde işlem yapmayı sadece onun ilk deneğinin, küçük bir çocuk olan Joseph Meister'in, ölümüne emin olunca kabul etmişti ve sonuç kaçınılmazdı.^[1]

20. yüzyılın başları[değiştir | kaynağı değiştir]

1900'lerde, ilaçlardaki ilerlemeler hızlandı ve deneklerle araştırma işlemleri de değişti. İnsan hakları ortaya çıktı, bilim disiplinlerinde etik açılardan çeşitli tartışmalara konu oldu.

Walter Reed'in iyi bilinen deneyleri sarıhumma aşısını geliştirdi ve büyük avantajlar getirdi. Reed'in aşı denemeleri dikkatlice ince elenip sık dokundu ve hernasılsa önceki denemelere benzemedi.^[2]

Tıbbî deneyler ayrıca insanların izinleri olmadan, baskı yoluyla ve gizlice, üstü örtülü olarak da yapılmıştır. Tıbbi deneme bahanesi bazı zorbalıklar için gerekçe olarak kullanılabilir. 1932'den 1970'lere kadar, Birleşik Devletlerde, insanlar Tuskegee Frengi İncelemeleri(en) için denek olarak kullanılmıştır.

II. Dünya Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir]

II. Dünya Savaşı sırasında, Almanya'da, Nazi insan deneyleri vuku buldu. Savaşın sonunda 23 Nazi doktor ve bilim insanı toplama kamplarında denek olarak kullanılan insanları öldürmekle yargılandı. 23 Nazi partisi üyesinin yargılanması Nürnberg'deydi ve bunlardan onbeşi suçlu bulundu, bunların yedisi asılarak idama mahkûm edildi ve diğer sekizi 10 yıldan ömür boyu hapse kadar cezalar aldı. Sekiz parti üyesi beraat etti.^[3]

Bu işlemlerin sonucunda Nürnberg Kanunu(en:Nuremberg Code) oluşturuldu ve araştırmacılar için aşağıdaki başlıkları içerir.

Bilgilendirilmiş izin gereklidir.

Araştırma öncelikle hayvanlar üzerinde yapılmalıdır.

Beklenen yararlarla beraber risk de açıklanmalıdır.

Araştırmalar uzman bilim insanları tarafından yürütülmelidir.

Fiziksel ve ruhsal acıdan kaçınılmalıdır.

Ölüm veya benzeri yaralanmaların söz konusu olabileceği araştırmalar yapılmamalıdır.

Japonya'da 731. Birim, canlı mahkûmların vücutlarında deneyleri, uzuvları bedenden ayırma, salgın hastalık deneylerini 1920'lerin başından çok geniş bir sürece yayarak uyguladı. Sovyetler, Japonların sonuçlarına göz diken ABD tarafından bu sorumluluğa ulaşım için birçok yönden engellendi. Etkileri dayanıklıydı ve Çin hala gizlenmiş patojenin etkilerini gidermek için çalışıyor

1940 yılında Birleşik Devletlerde Chicago şehrindeki dört yüz mahkûm yeni ve deneysel ilaçların etkilerini çalışmak için sıtma hastalığına yakalatıldı. 1942 yılının başında, hardal gazı deneyleri, 4.000 Birleşik Devletler memurunda insan sinir sisteminindeki etkileri üzerine çalışmak üzere yürütüldü. 1945 yılında sonlandırıldı.

Maryland'daki Fort Detrick(en), Birleşik Devletler biyolojik savaş denemeleri karargâhıdır. Pettycoat Operasyonu(en), enfecsiyonların bulaştırıldığı ve insan deneklerdeki etkilerinin gözlendiği bir operasyondu.[1]14 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

1940'lı yıllarda ABD tarafından Guatemala'da insanlar üzerinde frengi deneyleri yapıldı. 2010 yılında ABD devleti resmî olarak bu yapılan deneylerden dolayı özür diledi.^[4]

Helsinki Bildirisi(en:Declaration of Helsinki)[değiştir | kaynağı değiştir]

1964 yılında Dünya Tıbbî Birliği Helsinki Bildirisi olarak bilinecek olan araştırma etiğine dair bir takım kanunlar yayınladı. Nurnberg Kanunun, tedavileştirici içerikli tıbbî araştırma gözüyle yeni bir yorumlanmasıydı. Akabinde, Gazete editörleri araştırmaların bildiriye göre olası gerektiğine ihtiyaç gösterdi. Bu belge Bilimsel Gözlemleme Yönetim Kurulunun işlevinin iyileştirilmesine neden oldu.^[5]

Beecher Maddesi(Beecher Paper)[değiştir | kaynağı değiştir]

1966 yılında,anestesi uzmanı Dr. Henry K. Beecher bir makale yazdı: Etik ve Klinik Araştırmalar', saygı gösterilen araştırmacılar tarafından yürütülen ve ahlâki olarak tartışmalı 22 örnek araştırmayı tanımlıyordu ve başlıca basında yayımlandı Beecher "İlaç sestir ve en büyük ilerleme sesli erişebilmedir." diyordu. O, bununla beraber eğer etik olamayan araştırma engellenmeseydi, "tedaviye büyük zarar verecekti". Beecher wrote, "Medicine is sound, and most progress is soundly attained...". He believed, however, that if unethical research were not prohibited it would "do great harm to medicine". Beecher etik olmayan birkaç araştırmanın hesaplarını şart koşmuş ve "etik olmayan ve şüpheli etik prosedürler nadir değildir" şeklinde sonuçlandırmıştır.^[6]

Belmont Prensipleri(en:Belmont Report)[değiştir | kaynağı değiştir]

Halk Sağlık Servisi Frengi Çalışması, insan denekler kapsayan araştırmaların halk algılamasını yönlendirenleri arasında en etkilisiydi. Basın bu çalışmayı ortaya çıkardığı zaman Birleşik Devletler Kongresi bir panel düzenledi ve bu çalışmayı derhal durdurulması gerektiğini beyan etti. İnsan araştırmalarının bu yetersizliği kifayetsizdi. Panel federal düzenlemeler yapılmasını ve gelecekte insan araştırma deneklerinin korunmasını tavsiye etti. Akabinde, federal düzenlemeler kanunlaştırıldı ve bu kanun Ulusal Araştırma Kanunu 45, Federal Düzenlemeler Kanunu 46, 21 ve 50'yi de içermekteydi.

1974 yılında Birleşik Devletler Kongresi Biomedikal ve Davranış Araştırmalarında İnsan Deneklerin Korunması için Ulusal Komisyon düzenlenmesini onayladı, genel olarak bilindiği Ulusal Komisyon adıyla, araştırma etiğindeki kişilerin oluşturduğu komisyon. Kongre, Ulusal Komisyona insan araştırmalarının idaresi altında basit etik prensipleri tanımlaması için emir verdi. Bu görevi tamamlamak için komisyon, o güne kadar süregelmiş "İnsan denekli araştırmaların etik yanını yargılamak için basit etik prensipleri nedir" hakkındaki tartışma ve soruları inceledi. Kongre ayrıca ulusal komisyondan, insan araştırmalarının bu prensiplerle uyumlu çalışmasını sağlayacak maddeler oluşturmasını istedi.

1979 yılında, Ulusal komisyon toplanarak Belmont Raporunu yayınladı. İnsan deneylerinin içindeki herkes için Belmont Raporunun okunması gerekli ahle getirildi. Rapor bütün insan hususlu araştırmalar altında üç başlıca etik prensip tanımlıyordu. Bu prensiple genel olarak Belmont Prensipleri olarak isimlendirilir. Belmont prensipleri insan için saygı, iyilik ve adalet içermektedir.

II. Dünya Savaşı sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]

ABD: MKULTRA, Tuskegee'deki frengi deneylerei (The Public Health Service Syphilis Study), hepatitis, Willowbrook State School'da çocuklar üzerinde yapılan deneyler, Jewish Chronic Disease Study (1963), San Antonio Contraception Study (1971), Tea Room Trade Study, Obedience to Authority Study (Milgram Study), dermatological, hapishanesin'nde yapılan dermatological deneyleri.
Birleşik Krallık: Ronald Maddison'un ölümüyle 1950'de Porton Down'da yapılan gönüllü insan deneyleri.

CIA ABD ordusuyla birlikte kimyalasal ve biyolojik bir çalışma başlattı. Edgewood tophanesi ve American Askeriyesi tıbbi araştırma enstitüsü bu uygulamaların başlandığı ve en önemli merkeziydi. Cia bu upurda birçok toksin geliştirdi. Bunlar, daha çok, uyuşturucu and kanserojen içindi. Cia bu toksinleri Fidel Castro'nun süikastinde ve Abdul Karim ve Patrick Lumumba gibi diğer devlet adamları içinde kullanmaya çalıştı. Akıl kotrol materyalleri daha çok insanları sorguya çekmeyi kolaylaştırmak için kullanılmıştır. Ve bu toksinler süikastlarda silah olarak kullanılmıştır. Bu toksinlerden biri Cİa in üzerinde çok büyük dikkatle çalıştığı kırmızı yosunun türevi olan bir maddeden oluşmaktadar.Adı ise dinoflagellate olarak adlandırılmaktadır.

21. yüzyılın başları[değiştir | kaynağı değiştir]

21. yüzyılın başlarında insan DNA'sını oluşturan baz çiftlerini belirlemek, insan genomunun tüm genlerini fiziksel ve işlevsel açıdan tanımlamak ve gen haritasını çıkarmak amacıyla başlatılan İnsan Genom Projesi tamamlanmıştır.^[7] Bu gelişmeyle birlikte bilim insanları dizi spesifik nükleaz teknolojilerini kullanarak (ZFN, TALEN ve CRISPR) insan genomunda hasarlı DNA parçalarını kesip, hastalığa neden olan genleri düzeltmenin yollarını aramaya başlamışlardır. Günümüzde kanser başta olmak üzere birçok hastalığın gen düzenleme araçlarıyla tedavisi mümkün görünmekte ve buna yönelik klinik çalışmalar devam etmektedir.

Hinxton Topluluğu, Amerikan Bilim, Mühendislik ve Tıp Akademileri, Uluslararası Kök Hücre Araştırmaları Topluluğu gibi kuruluşlar hastalık modellemede, genetik hastalıkların önlenmesinde ve tedavisinde büyük umutlar vadeden bu teknolojilerin dikkatle takip edilmesi gerektiğini gündeme getirmiştir.^[8]

2016 yılında Kathy Niakan araştırmalarında insan embriyosu üzerinde CRISPR düzenleme aracını kullanmak için ruhsat alan ilk bilim insanı olmuştur.^[8] 2017 yılında ise tüp bebek tedavisi gören çiftlerin bağışladığı embriyoları laboratuvar şartlarında birkaç gün yaşatarak, gelişimin ilk günlerinde embriyoların oluşumunu kontrol eden bir gen tespit ederek bu genin düzenlenmesinin düşük riskini azaltabileceği belirleyen bir makale çıkamıştır.^[9]

2018 yılının kasım ayında ise He Jiankui isimli Çinli biyofizikçi CRISPR-Cas9 gen düzenleme teknolojisini insan embriyosunda kullanarak insanlık tarihinin ilk genetik tasarımlı bebeklerinin dünyaya gelmesine katkıda bulunduğunu açıklamıştır.^[8]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

^ Rothman, Alexander J.; Salovey, Peter; Antone, Carol; Keough, Kelli; Martin, Chloé Drake (1 Eylül 1993). "The Influence of Message Framing on Intentions to Perform Health Behaviors". Journal of Experimental Social Psychology (İngilizce). 29 (5): 408-433. doi:10.1006/jesp.1993.1019. ISSN 0022-1031.
^ Brady, R. H. (1982). "Dogma and doubt". Biological Journal of the Linnean Society (İngilizce). 17 (1): 79-96. doi:10.1111/j.1095-8312.1982.tb02015.x. ISSN 1095-8312. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021.
^ Mitscherlich, Alexander (1993). Society without the father : a contribution to social psychology. 1st HarperPerennial ed. New York, NY: HarperPerennial. ISBN 0-06-097420-6. OCLC 23939767.
^ "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2010.
^ Shamoo, Adil E.; Irving, Dianne N. (Kasım 1993). "Accountability in research using persons with mental illness". Accountability in Research (İngilizce). 3 (1): 1-17. doi:10.1080/08989629308573826. ISSN 0898-9621.
^ Beecher, Henry K. (16 Haziran 1966). "Ethics and Clinical Research". New England Journal of Medicine (İngilizce). 274 (24): 1354-1360. doi:10.1056/NEJM196606162742405. ISSN 0028-4793.
^ Begüm., Akman, (2009). Yaşamın şifresi : insan genom projesi. ODTÜ Yayıncılık. ISBN 978-9944-344-29-6. OCLC 850789367.
^ ^a ^b ^c BULDUK, Bengisu Kevser; ŞAHİNOĞLU, Serap (2021). "Investigation of ethical evaluations of the World's First Genome-Edited Babies Case". Turkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics-Law and History. 29 (1): 38-47. doi:10.5336/mdethic.2020-74194. ISSN 1303-4332.
^ Fogarty, Norah M. E.; McCarthy, Afshan; Snijders, Kirsten E.; Powell, Benjamin E.; Kubikova, Nada; Blakeley, Paul; Lea, Rebecca; Elder, Kay; Wamaitha, Sissy E.; Kim, Daesik; Maciulyte, Valdone (4 Ekim 2017). "Erratum: Genome editing reveals a role for OCT4 in human embryogenesis". Nature. 551 (7679): 256-256. doi:10.1038/nature24292. ISSN 0028-0836.

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Alliance for Human Research Protection18 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
http://www.mja.com.au/public/issues/178_09_050503/letters_050503-10.html15 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
http://www.ama-assn.org/ama/pub/category/10817.html14 Aralık 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
http://www.newscientist.com/opinion/opbooks.jsp?id=ns2435615 Ekim 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Four Docs Busted For Performing Human Experiments On Elderly Patients^{[ölü/kırık bağlantı]}

[1] Rothman, Alexander J.; Salovey, Peter; Antone, Carol; Keough, Kelli; Martin, Chloé Drake (1 Eylül 1993). "The Influence of Message Framing on Intentions to Perform Health Behaviors". Journal of Experimental Social Psychology (İngilizce). 29 (5): 408-433. doi:10.1006/jesp.1993.1019. ISSN 0022-1031.

[2] Brady, R. H. (1982). "Dogma and doubt". Biological Journal of the Linnean Society (İngilizce). 17 (1): 79-96. doi:10.1111/j.1095-8312.1982.tb02015.x. ISSN 1095-8312. 19 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2021.

[3] Mitscherlich, Alexander (1993). Society without the father : a contribution to social psychology. 1st HarperPerennial ed. New York, NY: HarperPerennial. ISBN 0-06-097420-6. OCLC 23939767.

[4] "Arşivlenmiş kopya". 3 Ekim 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2010.

[5] Shamoo, Adil E.; Irving, Dianne N. (Kasım 1993). "Accountability in research using persons with mental illness". Accountability in Research (İngilizce). 3 (1): 1-17. doi:10.1080/08989629308573826. ISSN 0898-9621.

[6] Beecher, Henry K. (16 Haziran 1966). "Ethics and Clinical Research". New England Journal of Medicine (İngilizce). 274 (24): 1354-1360. doi:10.1056/NEJM196606162742405. ISSN 0028-4793.

[7] Begüm., Akman, (2009). Yaşamın şifresi : insan genom projesi. ODTÜ Yayıncılık. ISBN 978-9944-344-29-6. OCLC 850789367.

[:0-8] BULDUK, Bengisu Kevser; ŞAHİNOĞLU, Serap (2021). "Investigation of ethical evaluations of the World's First Genome-Edited Babies Case". Turkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics-Law and History. 29 (1): 38-47. doi:10.5336/mdethic.2020-74194. ISSN 1303-4332.

[9] Fogarty, Norah M. E.; McCarthy, Afshan; Snijders, Kirsten E.; Powell, Benjamin E.; Kubikova, Nada; Blakeley, Paul; Lea, Rebecca; Elder, Kay; Wamaitha, Sissy E.; Kim, Daesik; Maciulyte, Valdone (4 Ekim 2017). "Erratum: Genome editing reveals a role for OCT4 in human embryogenesis". Nature. 551 (7679): 256-256. doi:10.1038/nature24292. ISSN 0028-0836.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

İnsan deneyleri ne demektir

İnsan deneyleri ne demektir

İnsan deneyleri